آشالازی؛ تشخیص و درمان

[sbu_post_image]

آشالازی نوعی اختلال حرکتی نادر مری است که با انقباض تونیک اسفنگتر تحتانی مری مشخص می‌گردد. در این بیماری اسفنگتر تحتانی مری به طور متناسب با بلع شل نمی‌شود و همزمان با این مشکل مری متسع و بدون انقباضات کرم‌وار است. علت این اختلال تحلیل شبکه عصبی مری است. بیماران اغلب در بلع غذا مشکل دارند.

علائم

علایم بیماری آشالازی که به آن کاردیواسپاسم (cardiospasm) یا دیس سینرژی مری (dyssynergiaبه معنی عدم هماهنگی عضلات) هم گفته می شود عبارتند از:

• اشکال در بلع جامدات و مایعات،
• پس زدن غذای هضم نشده از معده به مری (رگورژیتاسیون؛ regurgitation)،
• گاهی درد قفسه سینه،
• سرفه (به ویژه در وضعیت درازکش)،
• کاهش وزن ناشی از نخوردن مقدار کافی غذا.

تشخیص

تشخیص بیماری با استفاده از رادیوگرافی بلع باریم (barium swallow) و مانومتری یعنی اندازه گیری فشار داخل مری صورت می گیرد و سی تی اسکن قفسه ی سینه و آندوسکوپی مری به منظور رد احتمال سرطان انجام می شود. معمولاً در آندوسکوپی، بافت داخل مری طبیعی است. مانومتری مری به دلیل حساسیت بالا، آزمایش کلیدی تشخیص بیماری به شمار می آید. مانومتری قادر است مراحل اولیه بیماری پیش از اتساع مری و تجمع غذا را شناسایی کند .برای انجام مانومتری، لوله ی نازکی از راه بینی وارد مری می شود و از بیمار خواسته می شود چند بار عمل بلع انجام دهد. حسگر تعبیه شده در لوله، میزان انقباض های عضلانی را در بخش های مختلف مری در هنگام بلع اندازه گیری می کند.

رادیوگرافی بلع باریوم  مری ظاهری به صورت متسع همراه با تخلیه اندک ، سطح مایع –هوا و نازک شدن تدریجی اسفنگتر تحتانی مری ( LES ) که نمای منقار پرنده را پیدا می کند ، در موارد آشالازی طول کشیده مری ممکن است به شکل سیگموئیدی در آید ) و یا مانومتری مری ( اختلال شل شدن LES و نبود امواج پریستالیس .

معمولاً در آشالازی تشخیص به وسیله ی نمونه برداری در هنگام آندوسکوپی ضروری نیست، ولی در صورتی که انجام شود، هیپرتروفی (افزایش رشد) بافت عضلانی و فقدان سلول های عصبی شبکه مینتریک (شبکه رشته های عصبی کنترل کننده ی حرکات مری) را نشان می دهد.

 هیچ روشی برای پیشگیری آشالازی وجود ندارد . درموارد آشالازی درمان نشده یا نافص درمان شده ، تومورها معمولاٌ چند سال پس از ابتلا به آشالازی در مری به شدت متسع ایجاد می شوند.

درمان اختلال حرکتی مری

باز کردن اسفنکترمنقبض یا کاهش فشار LES که باعث تسهیل تخلیه مری شود که با استفاده از درمان دارویی ، استفاده از بالون یا برش عضلات صورت می گیرد . از تزریق سم بوتولینوم برای شل کردن اسفنکتر تحتانی استفاده می شود اما اثر آن معمولا موقتی بوده و تقریبا همواره تزریق های مجدد لازم می شوند.

• دارو

درمان دارویی آشالازی عبارت است از مصرف داروهای کاهش دهنده ی فشار اسفنکتر تحتانی مری به ویژه داروهای مسدود کننده کانال کلسیم (مثل نیفدیپین، با نام تجارتیAdalat) و نیترات ها (مانند ایزوسوربایددی نیترات با نام تجارتیIsordilو نیتروگلیسیرین با نام تجارتیNitrostat) با تجویز پزشک متخصص بیماری های مری. متأسفانه این داروها غالباً چند ماه پس از مصرف بی اثر می شوند و عوارض جانبی ناخوشایندی مانند سردرد و تورم پاها را به همراه دارند. تزریق سم میکروب بوتولیسم موسوم به بوتولینوم (با نام تجارتی Botox) به داخل اسفنکتر تحتانی مری می تواند موجب فلج عضلات آن شود ولی این اثر موقتی است و موجب بروز اِسکار (بافت جوشگاهی) در اسفنکتر می شود.

• جراحی

درمان دارویی آشالازی فقط در افرادی که قادر به تحمل جراحی نیستند (مثلاً اشخاص مسن و بیمار) استفاده می شود. متسع کردن مری با استفاده از قرار دادن بالون در سطح داخلی اسفنکتر تحتانی مری و دمیدن هوا در آن و همچنین عمل جراحی هِلِر (Heller) که عبارت است از بریدن مری در سطح طولی از قسمت بالای اسفنکتر تحتانی و ادامه دادن برش تا روی معده روش های درمانی به شمار می آیند. در عمل هلر، فقط لایه های بیرونی عضلانی مری بریده می شودو لایه داخلی مخاطی آن دست نخورده باقی می ماند. سپس چین هایی در سطح فوندوس (قعر معده) در اطراف اسفنکتر تحتانی مری ایجاد می شود (فوندوپلیکاسیون؛ تا fundoplication) تا از برگشت اسید معده به مری که می تواند با گذشت زمان موجب تخریب جدی مری شود جلوگیری نماید. این عمل که به آن میوتومی هلر (برش عضله به روش هلر) گفته می شود بهبود 90% بیماران مبتلا به آشالازی را به همراه دارد.

تدوین: وجیهه رنگ بو مشاور و متخصص تغذیه