آشنایی با علائم سنگ کیسه صفراواقدامات درمانی

اغلب بیماران مبتلا به سنگ کیسه صفرا، بانوان چاق، با قدرت باروری و با شکم بزرگ و بالای چهل یا پنجاه سال می باشند. انسداد مجرا به وسیله ی سنگ موجب افزایش فشارداخل مجرا واتساع این عضو می شود. که با انقباضات مکررصفراوی بر طرف نمی شود.

نشانه ی دیگر، درد یا فشار شدید و مداوم در ناحیه ی سردل است. که اغلب به ناحیه ی بین دو کتف و کتف راست یا شانه انتشار می یابد. شروع دردها معمولاً ناگهانی است و در عرض چند دقیقه شدت آن بالا رفته و به حد ثابت می رسد. همچنین می تواند با شدت زیادی 1 تا 4 ساعت ادامه یابد و سپس به تدریج یا به سرعت بر طرف شود.

تفاوت درد سنگ کیسه صفرا با درد زخم اثنی عشر

این دردها ممکن است به دنبال مصرف یک غذای چرب و خوردن مقادیر زیادی غذا بعد از یک دوره گرسنگی طولانی و حتی گاهی به دنبال یک غذای معمولی ایجاد شود. به طور معمول، درد در سه الی پنج ساعت بعدازصرف غذا شروع می شود ولی گاهی بلافاصله بعد از مصرف غذا هم ظاهر می شود و خود را به شکل زخم های اثنی عشر نشان می دهد، منتها با این تفاوت که با خوردن غذا بهتر نمی شود و تنها با استفراغ کردن آرام می گیرد. درد با تهوع و دل به هم خوردگی و استفراغ همراه است. بسیاری اوقات با مصرف غذاهای چرب و سنگین، تخم مرغ، شکلات، کاکائو، شیرینی های خامه ای، ، درد شروع شده یا شدت می یابد.

سنگ های کیسه صفرا

سنگ های کیسه های صفرا ساختمان هایی بلوری دارند. که به واسطه ی ساخت و متراکم شدن اجزای طبیعی یا غیرطبیعی صفرا تشکیل می شوند. 80 درصد آن ها به طور عمده از نوع کلسترولی هستند و 20درصد آنها را سنگ های رنگدانه ای(پیگمانته) تشکیل می دهند که مرکب از املاح کلسیم و به ویژه بیلی روبینات کلسیم هستند.
در بسیاری از افرادی که دچار سنگ های کیسه ی صفرا می شوند میزان کلسترول موجود در صفرا بیشتراز حدی است که بتواند به حالت محلول پایداری باقی بماند. یعنی در واقع صفرا از نظر کلسترول، حالت فوق اشباع پیدا می کند و در نتیجه در صفرای فوق اشباع برخی بیماران، کریستال های میکروسکوپی کلسترول تشکیل می شود.
رسوب تدریجی کلسترول بر روی یکدیگرمنجربه پیدایش سنگ های صفراوی کلسترولی میکروسکوپی می شود. از طرفی اختلالاتی که باعث کاهش حرکات کیسه ی صفرا می شوند ( نظیر جراحی، سوختگی ها، بارداری، قرص های ضدبارداری خوراکی) ازجمله عوامل ایجاد سنگ صفرا هستند.
کیسه صفرا مخزنی است برای ذخیره مایع صفرا که از کبد به داخل آن ترشح می شود. مایع صفرا سبز رنگ است و حاوی موادی است که برای هضم مواد غذایی کارآرائی دارد.به نگام خوردن مواد چربی کیسه صفرا منقبض شده و صفرای داخل آن از طریق مجرای صفراوی مشترک وارد اثنی عشر می شود کیسه صفرا در زیر کبد قرار دارد و توسط مجرائی به کبد وصل است.صفرا مایعی است حاوی کلسترول و املاح که وقتی میزان کلسترول مایع صفرا از حدی بیشتر شود بعنوان هسته ای برای تشکیل سنگ عمل می کند و بتدریج سنگ یا سنگهائی در داخل کیسه صفرا ایجاد می شود سنگهای کیسه صفرا علائمی شامل تهوع و استفراغ و درد ناحیه بالای شکم خصوصاً درد زیر دنده های راست ایجاد می کند.

سنگهای کیسه صفرا دو نوع می باشند:

1-سنگهای کلسترولی،2-سنگهای رنگدانه ای

سنگهای کلسترولی بعلت افزایش میزان کلسترول مایع صفرا ایجاد می گردند که علل مختلفی دارند. این علل شامل فاکتورهای ارثی، چاقی، کاهش شدید وزن ناشی از رژیم های لاغری شدید، هورمونهای جنسی زنانه و قرص های ضدبارداری، افزایش سن، تغذیه وریدی طولانی مدت، روزه داری، حاملگی، بعضی داروها مثل کلوفیبرات ( داروی ضد چربی خون )، رژیم غذایی پرچربی و پر کالری و همچنین ضایعات نخاعی سنگهای رنگدانه ای به علت همولیز مزمن ناشی از بیماریهای کم خونی ارثی مثل تالاسمی ها، سیزور الکلی ( نارسائی کبد ناشی از الکل )، کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 ، عفونت های مزمن مجاری صفراوی، عفونت های انگلی و افزایش سن و همچنین بیماریهای روده باریک.

هنگامی که کیسه صفرا دچار التهاب و عفونت می شود موقعی است که باکتریها از طریق مجرای صفراوی مشترک و یا از طریق رگهای خونی به کیسه صفرا حمله ور می شوند. گاهی انسداد مجرا توسط سنگ باعث التهاب می شود بیمار دچار تهوع، استفراغ و تب و لرز و درد شکم و گاهی یرقان می شود و این لحظه ای است که بایستی بیمار تحت عمل جراحی قرار گیرد.

عمل جراحی به دو صورت انجام می شود یا عمل جراحی باز و یا توسط دستگاهی به نام لاپاراسکوپ که برای هر بیماری با توجه به شرایط بیماری و وضعیت عمومی بیمار یکی از این روش ها مورد استفاده قرار می گیرد.داروهای خوراکی که برای درمان سنگ کیسه صفرا بکار برده می شوند درمان قاطعی نیست و معمولاً برای مواردی است که سنگ به صورت منفرد است و بیمار توانائی انجام عمل را ندارد. البته این درمان بایستی طولانی مدت باشد اگرچه بسیار گران قیمت است.تشخیص سنگ کیسه صفرا با انجام سونوگرافی است اگر چه از سی تی اسکن نیز می توان استفاده کرد. تمامی بیماران زیر 50 سالی که دارای سنگ کیسه صفرا می باشند بایستی تحت عمل قرار گیرند.بیماران بالای 50 سال اگر دارای 2 یا چند سنگ باشند بایستی تحت عمل قرار گیرند.بیماران بالای 50 سال که یک سنگ دارند اگر قطر سنگ کمتر از 2 سانتیمتر باشد و علائمی نداشته باشند نیاز به عمل ندارند ولی اگر قطر سنگ بیش از 2 سانتیمتر باشد بایستی تحت عمل قرار گیرند.

توصیه ی متخصصان تغذیه:

1-به فکر رژیم لاغری باشید: سنگ کیسه‌صفرا در زنان ۲ برابر مردان دیده می‌شود و البته آنهایی که سابقه خانوادگی و بالای ۴۰ سال سن دارند و به اضافه‌وزن و چاقی مبتلا هستند، بیش از دیگران مستعد ابتلا به این مشکل‌‌اند بنابراین اولین نکته‌ای که باید برای پیشگیری و بهبود سنگ کیسه‌صفرا به آن توجه کرد، رفع اضافه وزن و چاقی است.
۲- چربی کمتری بخورید: افرادی که از رژیم‌های غذایی سرشار از چربی حیوانی پیروی می‌کنند، احتمال زیادی دارد که به این مشکل مبتلا شوند بنابراین محدود کردن چربی‌های حیوانی در برنامه‌غذایی می‌تواند هم اقدامی پیشگیرانه باشد و هم بهبوددهنده.بهتر است مصرف مواد غذایی منبع کلسترول مانند میگو، تخم‌مرغ و دل و جگر را به حداقل برسانید.
۳- میوه‌ و سبزی بیشتری بخورید: این گروه از مواد غذایی سرشار از فیبر هستند و دریافت فیبر می‌تواند بهبوددهنده وضعیت بیماری باشد. در روز
حداقل ۵ واحد میوه و سبزی تازه میل کنید.غلات کامل را در برنامه غذایی روزانه‌تان بگنجانید: می‌توانید صبحانه‌تان را با نان سبوس‌دار بخورید و در وعده‌های اصلی، برنج قهوه‌ای بگنجانید.

۵- گوشت سفید بخورید: اگر می‌خواهید گوشت بخورید، حتما گوشت‌های لخم بدون هیچ‌گونه چربی مرئی را انتخاب و بیشتر از گوشت سفید به‌خصوص مرغ و ماهی استفاده کنید
۶- لبنیات‌تان کم‌ چرب باشد: برای بهبود وضعیت‌تان، شیر و ماست کم‌چرب را انتخاب و هر روز مقداری از آن را میل کنید. از مصرف محصولات لبنی پرچرب مانند کره، پنیر و حتی بستنی خودداری کنید.
۷- از خوردن غذاهای سرخ‌شده خودداری کنید: چون این غذاها سرشار از چربی هستند و بهتر است در این شرایط میزان مصرف چربی‌ها و روغن‌ها محدود شود. مثلا می‌توانید به جای خوردن سیب‌زمینی سرخ‌شده، انواع تنوری آن را میل کنید یا اینکه آن را نیم‌پز و در کمی ‌روغن فقط گریل کنید.
۸- شیرینی، کیک و بیسکویت را از برنامه غذایی‌تان حذف کنید: بهتر است مصرف مواد غذایی سرشار از کربوهیدرات‌های ساده و تصفیه‌شده را به حداقل برسانید.

۹- روش‌های پخت ایمن را انتخاب کنید:روش‌های پختی نظیر آبپز کردن، تنوری و گریل کردن و البته تهیه غذاها به صورت خوراک و خورش (که در آنها از موادغذایی سرخ‌شده استفاده نشده باشد)، از روش‌های مناسبی هستند که می‌توانید از آنها برای تهیه انواع غذاها استفاده کنید.
۱۰-روی بسته‌بندی روغن‌های مایع را بخوانید: از آنجا که اسیدهای چرب ترانس موجود در روغن‌های گیاهی باعث تشدید مشکلات کیسه‌صفرا خواهند شد، هنگام خریدن روغن مایع روی بسته‌بندی‌شان را بخوانید و محصولی را تهیه کنید که میزان اسیدهای چرب ترانس آن صفر باشد.