آپاندیسیت عبارت است از التهاب زایده ی کرمی شکل آپاندیس. این بیماری درمان طبی ندارد و اورژانس پزشکی محسوب می شود و باید فوراً تحت عمل جراحی قرار گیرد. چنان چه جراحی به تأخیر بیفتد ممکن است آپاندیس پاره شود و بروز عفونت و حتی مرگ بیانجامد.
نکته: آپاندیسیت شایع ترین اختلال حاد شکمی نیازمند جراحی فوری است.
فهرست مطالب
علل و عوامل
آپاندیسیت در هر سنی ممکن است ایجاد شود ولی شایع ترین سن بروز آن 30-10 سالگی است. علت اصلی این بیماری در اثر انسداد سطح داخلی آن (که مجرا نامیده می شود) به وجود می آید. انسداد مزبور موجب افزایش فشار آپاندیس، اختلال جریان خون و التهاب آن می شود و در صورت عدم درمان به مرگ بافت آپاندیس و پارگی آن می انجامد. در اکثر موارد در اثر وجود مدفوع در داخل آن مسدود می شود و آپاندیسیت روی می دهد. وجود عفونت باکتریایی یا ویروسی در دستگاه گوارش نیز می تواند باعث تورم گره های لنفاوی، و در نتیجه تحت فشار قرار گرفتن آپاندیس و انسداد آن شود. به ندرت، ضربه های شکمی می توانند منجر به آپاندیسیت شوند. در برخی موارد، عوامل ژنتیکی، استعداد فرد را نسبت به انسداد مجرای آپاندیس و به دنبال آن، ابتلا به بیماری افزایش می دهند. در این موارد آپاندیسیت در بعضی از افراد فامیل دیده می شود.
علائم و نشانه های
علائم آپاندیس عبارتند از:
- درد شکم که ابتدا از دور ناف آغاز می شود و سپس به سمت راست و پایین شکم انتقال می یابد [درد معمولاً در نقطه ی وسط خط فرضی میان ناف و ستیغ قدامی استخوان لگن راست، واقع در ربع تحتانی شکم احساس می شود. این نقطه را نقطه مَک بِرنی (MC Burney’s point) می نامند.]،
- بی اشتهایی،
- تهوع، استفراغ،
- یبوست یا اسهال،
- عدم گازهای روده ،
- تب خفیف که بعد از سایر علایم آغاز می شود،
- تورم شکم .
ممکن است تمام علایم در یک بیمار ایجاد نشوند. معمولاً درد با حرکت کردن، نفس عمیق، سرفه یا عطسه تشدید می یابد. ممکن است احساس زور و پیچ در شکم موجود باشد.
توجه! برای تسکین درد آپاندیسیت نباید از مسهل و مسکن استفاده کرد زیرا این کار باعث مخفی شدن علایم بیماری می شود. در صورت وجود علایم آپاندیسیت، باید بیمار بلافاصله تحت نظر جراح قرار گیرد.
ممکن است مجموعه علایم آپاندیسیت در افرادی که داروهای سرکوبگر ایمنی (مانند کورتون) استفاده می کنند، اشخاص دارای عضو پیوندی، افراد آلوده به ویروس HIV، مبتلایان به دیابت یا سرطان یا افراد تحت شیمی درمانی و اشخاص چاق وجود نداشته باشد و این بیماران فقط کمی احساس کسالت نمایند.
تشخیص
راه های تشخیص آپاندیسیت عبارتند از:
تهیه شرح حال،
معاینه ی فیزیکی دقیق (به ویژه معاینه شکم)، آزمایش خون (از نظر کنترل علایم عفونت، شامل افزایش تعداد گلبول های سفید)،
آزمایش خون (از نظر کنترل علایم عفونت، شامل افزایش تعداد گلبول های سفید)،
آزمایش ادرار (برای رد تشخیص عفونت ادراری)،
آزمایش حاملگی (دز زنانی که در سنین باروری هستند و ممکن است عوارض مرتبط یا حاملگی عامل درد شکم باشد)،
رادیوگرافی ساده شکم (که می تواند علایم انسداد، سوراخ شدگی، اجسام خارجی موجود در شکم و در موارد نادر «آپاندیکولیت» یعنی مدفوع سخت شده ی داخل آپاندیس را نشان دهد)،
سونوگرافی شکم (که التهاب آپاندیس را نشان می دهد و می توان با آن بیماری کیسه ی صفرا و حاملگی را تشخیص داد)،
سی.تی.اسکن (که متداولترین روش تشخیصی برای بیماری های شکمی و لگنی است)،
لاپاروسکوپی (به ویژه در زنانی که درد آنها، احتمالاً ناشی از التهاب آپاندیس، تخمدان یا لوله ی رحمی است.)
درمان
درمان آپاندیسیت عبارت است از برداشتن آن از طریق عمل جراحی باز شکم یا با استفاده از لاپاروسکوپ. معمولاً پس از برداشتن آپاندیس (آپاندکتومی)، درد و ناراحتی حاصل از آن پس از چند هفته برطرف می شود و این مدت در آپاندکتومی با استفاده از لاپارسکوپ کوتاه تر است.
نکته: انجام کارهای سنگین، پس از جراحی آپاندیس، تا 6-4 هفته بعد از عمل ممنوع است.
چنان چه تشخیص آپاندیسیت قطعی نشده است، باید بیمار 6-4 ساعت تحت نظر جراح باشد و در این مدت مورد معاینه ی مرتب قرار گیرد. در صورت مشکوک بودن نسبت به وجود آپاندیسیت نباید آنتی بیوتیک تجویز نمود زیرا ممکن است با این کار، علایم سوراخ شدن آپاندیس مخفی شوند.
عوارض
عوارض آپاندیسیت عبارتند از:
- پاره شدن آپاندیس (خطرناک ترین عارضه ی آاین بیماری است و در اثر عدم تشخیص و درمان سریع آن روی می دهد. در شیرخواران، بچه های کوچک و افراد مسن، احتمال پاره شدن آپاندیس بیشتر است).
- التهاب صفاق و ایجاد آبسه در اثر پاره شدن آپاندیس التهاب صفاق (پریتونیت) عارضه ی خطرناکی است که در اثر ورود باکتری ها و سایر محتویات آپاندیس ملتهب به داخل شکم روی می دهد.
- آبسه، معمولاً به شکل توده ی متورم پر از مایع و باکتری دیده می شود.
- در تعداد کمی از بیماران، عوارض آپاندیسیت می تواند منجر به نارسایی عضو مرگ شود.