اسهال حاد

اسهال حاد را می توان بر اساس اصطلاحات مطلق و نسبی بر اساس تعداد دفعات دفع و یا قوام(آبکی بودن) مدفوع تعریف کرد.

اسهال حاد و تعداد دفعات دفع

اسهال به معنی مطلق داشتن تعداد دفعات دفع بیش از حد طبیعی است. بنابراین از آنجایی که در افراد سالم حداکثر تعداد دفعات دفع مدفوع ۵ بار در روز است، اسهال را می توان تعریف کرد. اگر تعداد دفعات دفع بیش از ۵ باشد. اسهال نسبی به معنی داشتن دفعات دفع بیش از معمول است. بنابراین، اگر فردی که معمولأ یک بار دفع مدفوع روزانه دارد ،دچار ۳ دفع روزانه شود ،می گوییم دچار اسهال شده است ، اگر چه بیش از ۵ بار در روز نیست و به معنی مطلق اسهال نیست.

قوام مدفوع در اسهال حاد

تعریف اسهال به معنی مطلق کلمه بر اساس قوام مدفوع مشکل است، چون قوام مدفوع در افراد سالم بر اساس نوع غذا تغییر می کند. بنابراین، افرادی که از سبزیجات بیشتر استفاده می کنند. مدفوع شل تری در مقایسه با افرادی که از سبزیجات کمتری استفاده می کنند دارند. مدفوع شل و آبکی معمولآ غیر طبیعی است و باید به عنوان اسهال حاد قلمداد کرد. تعریف نسبی اسهال حاد بر اساس قوام مدفوع ساده تر است. بنابراین، فردی که دارای مدفوع آبکی نسبت به قبل می شود دارای اسهال حاد است، اگرچه مدفوع در اندازه طبیعی با در نظر گرفتن قوامش باشد.

علل اسهال حاد

شایعترین علل اسهال حاد عفونتهای ویروسی، باکتریایی، و پارازیتی است. باکتری ها همچنین می توانند موجب مسمومیت غذایی حاد شوند. سومین علت مهم اسهال حاد داروها هستند.

• اسهال حاد ویروسی

گاستروانتریت ویروسی(عفونت ویروسی معده و روده کوچک)، شایعترین علت اسهال حاد در جهان است. علائم اسهال حاد ویروسی(حالت تهوع،استفراغ،دردهای پیچشی شکمی ،اسهال) به صورت مشخص ۴۸ تا۷۲ ساعت طول می کشد. برخلاف عفونت باکتریایی انتروکولیت(عفونت باکتریایی روده کوچک و کولون)،بیماران با اسهال حاد ویروسی خون و عفونت در مدفوع ندارند و یا کم دارند اگر تب در کار نباشد.
اسهال حاد ویروسی می تواند به صورت انفرادی (در یک فرد) و یا به صورت اپیدمی ( در میان دسته ای از افراد) اتفاق می افتد. موارد انفرادی اسهال حاد احتمالأ به وسیله چند ویروس مختلف ایجاد می شود و معتقد به این هستند که در اثر تماس فرد با فرد انتقال می یابد. شایعترین علت اسهال حاد اپیدمیک (مانند آنچه در کشتی های مسافرتی رخ می دهد) کالسی ویروسها (calciviruses) هستند. کاسی ویروسها به وسیله غذای آلوده که توسط منتقل کننده های بیمار صورت میگرد یا به وسیله تماس مستقیم فرد به فرد انتقال می یابد.

• اسهال حاد ناشی از مسمومیت غذایی

مسمومیت غذایی یک ناخوشی ساده است که به وسیله سمی که توسط باکتری ها تولید می شود ایجاد می گردد. سم موجب دل درد (دل پیچه) و و استفراغ و همچنین موجب می شود که روده کوچک مقدار زیادی آب ترشح کند که منجر به اسهال می گردد. علائم مسمومیت غذایی معمولا کمتر از ۲۴ ساعت طول می کشد.با بعضی از باکتری ها سم در غذا قبل از اینکه خورده شود تولید می شود ،در حالی که با دیگر باکتری ها، سم در روده تولید می شود بعد از اینکه غذا خورده شد. علائم اسهال حاد و مسمومیت غذایی معمولأ در عرض چند ساعت ظاهر می شود زمانی که مسمومیت غذایی به علت سم شکل گرفته در غذا قبل از خوردن آن باشد. علائم دیر تر پیدا می شود زمانی که سم در روده شکل بگیرد(چون که باکتری برای تولید سم احتیاج به زمان دارد). بنابراین در مورد اخیر، علائم معمولأ بعد از ۷ تا ۱۵ ساعت ظاهر می شود.

باکتری استاف اورئوس یک نمونه از باکتری هایی است که تولید سم در غذا می کند قبل از اینکه خورده شود. برای نمونه ، غذاهای آلوده شده با استاف (مانند سالاد، گوشت،یا ساندویچ با مایونز) که در طول شب در هوای اتاق بیرون از یخچال باشد. باکتری استاف در غذا تکثیر پیدا می کند و تولید سم می کند. کلوستریدیوم (clostridium perfringens) یک نمونه از باکتری هایی است که در غذا شروع به تکثیر می کند(معمولأ غذاهای کنسرو شده)،و بعد از اینکه غذای آلوده شده خورده شد تولید سم در روده کوچک می کند.

• اسهال حاد مسافران

گونه های مختلفی از باکتری وجود دارد، بیشتر باکتری ها، باکتری های فلور طبیعی در روده کوچک و کولون هستند و غیر بیماری زا هستند، به این معنی که آنها در روده موجب بیماری نمی شوند. با این حال، این باکتری های غیر بیماری زا می توانند موجب اسهال حاد شوند، هرچند که،اگر خارج از روده توسعه یابند، به عنوان مثال، در مجاری ادراری ( آنجا که موجب عفونت کلیه و مثانه ) می شوند و یا به داخل جریان خون و موجب عفونت خونی (SEPSIS).
معدودی از گونه های باکتری های ،هرچند که، بیماری زا هستند(به این معنی که تولید بیماری در روده و کولون می کنند).این گونه های بیماری زا از باکتری به وسیله تولید سم موجب اسهال می شوند و موسوم به(EPEC) هستند. اسهال مسافران اغلب به وسیله گونه اسهال حاد باکتری E.COLI ایجاد می گردد، که تولید اسهال به علت سم تولید شده باکتری است .
توریست هایی که از کشورهای خارجی با آب و هوای گرم و رعایت کم اصول بهداشتی(مکزیک،قسمتی از افریقاوغیره) دیدن می کنند، می توانند اسهال حاد پیدا کنند به وسیله خوردن غذاهای آلوده مانند میوه ها، سبزیجات،غذاهای دریایی،گوشت خام،آب و قالبهای یخ. سم تولید شده توسط ETEC موجب شروع اسهال،دردهای شکمی،حالت تهوع و گاه استفراغ می شود. علائم اسهال حاد در مسافرت معمولا بین ۳ تا ۷ روز بعد از ورود به کشور خارجی شروع و کلأ در خلال ۳ روز رفع می شوند. گاهگاهی ،باکتری های دیگر یا پارازیتها می تواند موجب اسهال در مسافران شوند (برای مثال شیگلا،ژیاردیا،کامپیلو باکتر).اسهالی که به وسیله این ارگانیسمهای دیگر ایجاد می شود معمولأ بیشتر از ۳ روز طول می کشد.

• اسهال حاد باکتریایی

باکتری هایی که باعث اسهال حاد میشوند به علت تهاجم باکتری به روده و کولون ایجاد انتروکولیت می کند(التهاب روده کوچک و کولون) به وسیله علائم التهاب (خون یا چرک در مدفوع و تب)و دل درد و اسهال حاد مشخص می شوند. این باکتریها معمولأ به وسیله نوشیدن آب های آلوده و غذاهای آلوده مانند سبزیجات،مرغ خانگی،و محصولات لبنی ایجاد می گردد.

باکتری هایی که باعث اسهال حاد می شوند همچنین شایعترین علت عفونت بیمارستانی است(عفونت هایی که در بیمارستان گرفته می شود) و موجب اسهال حاد می گردد.

در ابتدا باید گفت که 90 درصد اسهال های حاد، به دلیل عوامل عفونی رخ می‌دهند. نکته مهم آن است که در اسهال های عفونی، اصلا نیازی به درمان آنتی‌بیوتیکی نیست. درمان اسهال حاد باکتریایی فقط جایگزین کردن آب و الکترولیت‌هاست.

درمان اسهال حاد

بهترین روش جایگزین کردن مایعات هم، روش خوراکی است. ترکیبات ORS بسیار بهتر از سرم‌های رایج هستند و حتی جذب بهتری دارند. استفاده بی‌حساب و کتاب از آنتی‌بیوتیک‌ها خودش می‌تواند موجب بروز نوعی از اسهال حاد شود که به جای کمک به درمان اسهال حاد، تنها دوره اسهال حاد فرد را طولانی‌تر می‌کند.

بخشی از علل اسهال هم مربوط به نقص عملکرد دستگاه گوارش است. البته همیشه خود روده علت اسهال حاد نیست، مثلا کمبود آنزیم‌های پانکراس (لوزالمعده) باعث اسهالی می‌شود که بیشترین حجم مدفوع را در میان سایر علل داراست، یا مثلا ممکن است جدار روده سالم باشد، اما فرد کمبود آنزیم لاکتاز داشته باشد؛ مشکلی که حدود 25 درصد جامعه ما به آن گرفتارند. برحسب میزان کمبود لاکتاز، افراد به محض مصرف شیر دچار اسهال حاد می‌شوند و قار و قور شکمی پیدا می‌کنند. علاوه بر این، به علت آنکه اسهال حاد آنها اسیدی است، اطراف مقعد این افراد هم زخم خواهد شد. باید یادآوری کنم که مصرف دوغ و ماست در این افراد بلامانع است. در کل، اگر اسهال حاد فرد بیشتر از 4 هفته طول بکشد، طیف گسترده‌ای از عوامل مطرح هستند که حتما نیاز به بررسی دارند.

منبع: جوفر. پزشکان بدون مرز