لوزالمعده حاوي دو گروه سلول است. يک گروه سلول هايي که در داخل آن ها آنزيم‌هاي لازم براي هضم مواد غذايي ساخته مي شود و سلول‌هاي ديگري به نام “جزاير لانگرهانس” که ترشح‌کننده انسولين و ساير هورمون‌هاي تنظيم‌کننده قند هستند.
آنزيم‌هاي لازم براي هضم مواد غذايي، به صورت غيرفعال و داخل کيسه‌هايي ميکروسکوپي در لوزالمعده ذخيره شده اند که پس از خوردن غذا به وسيله محرک‌هاي عصبي و شيميايي به داخل دوازدهه مي ريزند. سپس در آنجا به وسيله موادي که از جدار روده آزاد مي شوند و محيط قليايي که به وسيله ترشحات صفرا ايجاد مي شود، به صورت فعال درآمده و شروع به هضم مواد غذايي مي کنند. اگر اين آنزيم‌ها به جاي دوزادهه، در داخل بافت پانکراس فعال شوند، شروع به از بين بردن و هضم بافت خود پانکراس کرده که به اصطلاح “پانکراتيت” يا ” التهاب لوزالمعده” ناميده مي شود.
بر حسب عامل ايجاد کننده و شدت آن ممکن است التهاب لوزالمعده خفيف و گذرا و يا شديد و کشنده باشد. التهاب پانکراس ناشی از خود هضمی بافت آن توسط آنزیم‌های پانکراس می‌باشد.
پانکراتیت یا التهاب لوزالمعده به دو نوع حاد یا مزمن ایجاد می شود.
فهرست مطالب
علائم پانکراتیت (التهاب لوزالمعده)
علایم پانکراتیت ممکن است به صورت دردهای مداوم یا متناوب در ناحیه فوقانی شکم احساس شوند (علایم در صورت غذا خوردن تشدید می‌شود). این علایم که تهوع، استفراغ، اتساع شکم و اسهال چرب می‌باشد، علل گوناگونی دارد؛ از جمله الکلیسم مزمن، بیماری‌های مجاری صفراوی، سنگ کیسه صفرا، مصرف بعضی از داروها، بعضی از عفونت‌ها و … .
موارد شدید التهاب لوزالمعده (پانکراتیت) ممکن است موجب کم آبی بدن، کاهش فشار خون، نارسایی قلب، ریه یا کلیه شود. در صورت بروز خونریزی در لوزالمعده، شوک و گاهی مرگ روی می دهد.
علل التهاب لوزالمعده
پانکراتیت حاد معمولاً در اثر وجود سنگ صفراوی یا نوشیدن مقادیر زیاد الکل، ازدیاد تری گلیسرید خون، انجام ERCP به ویژه پس از مانومتری صفراوی، ضربه (به ویژه ضربه های بسته شکمی) پس از اعمال جراحی شکمی و غیر شکمی، مصرف بعضی داروها و برخی علل دیگر ایجاد می شود.
عوارض التهاب لوزالمعده
عوارض ناشی از التهاب لوزالمعده یا پانکراتیت حاد عبارتند از:
- دشوار شدن تنفس (و در نتیجه، کاهش اکسیژن خون و بافت ها)،
- استفراغ مقاوم ناشی از التهاب لوزالمعده
- عفونت ناشی از التهاب لوزالمعده
- نارسایی کلیه ناشی از التهاب لوزالمعده
تشخیص التهاب لوزالمعده
تشخیص التهاب لوزالمعده (پانکراتیت) با استفاده از شرح حال و معاینه ی فیزیکی و نیز اندازه گیری مقدار آمیلاز و لیپاز خون (که هر دو، جزو آنزیم های گوارشی ساخته شده به وسیله لوزالمعده و توسط دکتر متخصص گوارش هستند و در خلال حمله ی حاد پانکراتیت، حداقل 3 برابر افزایش پیدا می کنند) صورت می گیرد. مقدار گلوکز، کلسیم، منیزیم، سدیم، پتاسیم و بیکربنات خون نیز ممکن است در پانکراتیت حاد تغییر یابد. می توان از سونوگرافی شکم (از نظر وجود سنگ های صفراوی) و CAT scan (توموگرافی کامپیوتری محوری)(به منظور بررسی التهاب یا تخریب لوزالمعده و نیز تشخیص محل کیست های کاذب) نیز استفاده کرد.
درمان التهاب
درمان التهاب لوزالمعده به شدت حمله ی پانکراتیت بستگی دارد. معمولاً در صورت ایجاد نشدن عوارض کلیوی یا ریوی، پانکراتیت حاد خود به خود بهبود می یابد و فقط به درمان نگهدارنده و پیشگیری از عوارض نیاز دارد بستری کردن بیمار در بیمارستان به منظور جایگزینی مایعات وریدی ضروری است. در صورت وجود کیست های کاذب لوزالمعده می توان آنها را تخلیه یا با عمل جراحی خارج کرد.
از راه دیگر التهاب لوزالمعده میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
برای درمان پانکراتیت، استراحت لازم است. طی حملات حاد بیماری، نباید هیچ ماده غذایی خورده شود. پانکراس آنزیم‌ها و مواد دیگری ترشح می‌کند که مستقیماً وارد محیط روده شده و به هضم پروتئین، چربی و کربوهیدرات کمک می‌کنند.
برای آب‌رسانی به بیمار از تزریق داخل ورید، استفاده می‌شود. بعد از کنترل درد و تهوع و استفراغ در بیمار،رژیم باید متناسب با تحمل بیمار به سوی مصرف غذاهای آسان هضم و کم چرب گرایش یابد. اگر مواد غذایی در شش وعده مصرف شوند، قابل تحمل‌تر خواهند بود. وقتی فرد بیمار اجازه غذا خوردن یافت، ممکن است مکمل یاری با آنزیم‌های پانکراس برای درمان اسهال چرب ضروری باشد.
منبع: تبیان