بیماری کولیت زخمی (کولیت اولسرو)

بیماری کولیت زخمی نوعی بیماری روده ای با علت ناشناخته است که موجب التهاب و زخمی شدن لایه ی مفروش کننده ی راست روده (رکتوم) و روده ی بزرگ (کولون) می شود. چنان چه التهاب در رکتوم و بخش تحتانی کولون ایجاد شود، پروکتیت زخمی (ulcerative proctitis) و اگر تمام کولون را گرفتار کند، پانکولیت (pancolitis) نامیده می شود. اگر فقط سمت چپ کولون مبتلا شود، کولیت محدود (limited colitis) یا کولیت انتهایی (distal colitis) نام می گیرد.

بیماری کولیت زخمی، فرمی از بیماری التهابی روده (inflammatory bowel disease; IBD) است که در تمام روده ی باریک و روده ی بزرگ روی می دهد. این بیماری در هر سنی دیده می شود ولی معمولاً سن شیوع آن 30-15 سالگی و یا احتمال کمتر، 70-50 سالگی است. میزان ابتلا در زن و مرد یکسان است و در 20% افراد مبتلا به این بیماری، یک یا چند نفر از بستگان، مبتلا به کولیت زخمی یا بیماری کرون هستند. در سفیدپوستان و یهودی ها میزان بروز کولیت زخمی بیشتر است.

علائم و نشانه ها

علایم شایع بیماری عبارتند از: – درد شکمی – اسهال خونی. سایر علایم عبارتند از:

– کم خونی

– خستگی

– کاهش وزن

– بی اشتهایی

– خونریزی از رکتوم

– از دست رفتن مایعات و مواد غذایی

– ضایعات پوستی

– درد مفاصل، پوکی استخوان

– کاهش رشد (به ویژه در کودکان)

– التهاب چشم

– بیماری کبدی.

تقریباً در نیمی از بیماران، علایم بیماری خفیف است.

تشخیص 

تشخیص بیماری کولیت زخمی به وسیله ی معاینه ی فیزیکی، شرح حال، آزمایش خون (برای تشخیص کم خونی، و افزایش تعداد گلبول های سفید ناشی از التهاب)، آزمایش مدفوع (از نظر بررسی گلبول های سفید و قرمز و عفونت ناشی از باکتری ها، ویروس ها یا انگل های موجود در کولون یا رکتوم)، کولونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی ( که دقیق ترین روش تشخیص بیماری کولیت زخمی و رد بیماری های مشابه آن، مانند کرون، بیماری دیورتیکولر یا سرطان)، رادیوگرافی تقنیه ی باریم (barium enema) یا سی.تی اسکن (در بعضی موارد) صورت می گیرد.

درمان 

– درمان دارویی

درمان دارویی بیماری کولیت زخمی با داروی (5-aminosalicylic acid) 5-ASA یا داروی سولفاسالازین (ترکیب سولفاپیریدین و 5-ASA) صورت می گیرد که موجب التهاب روده می شوند. کورتیکواستروئید ها (مثل پردنیزون، متیل پردنیزولون و هیدروکورتیزون) نیز التهاب را کاهش می دهند و در موارد متوسط تا شدید یا موارد مقاوم به 5-ASA به کار می روند. داروهای تعدیل کننده ی ایمنی، مانند آزاتیوپرین و 6-مرکاپتوپورین (6-MP) در موارد مقاوم به 5-ASA یا استروئیدها تجویز می شوند. در موارد شدید می توان از داروی سیکلوسپورین A همراه با آزاتیوپرین یا 6-MP استفاده کرد. در بعضی بیماران دوره هایی از فروکش نمودن بیماری (که ممکن است چند ماه یا چند سال طول بکشد) دیده می شوند ولی غالباً علایم بیماری عود می کنند. در موارد خونریزی یا اسهال شدید باید بیمار در بیمارستان بستری شود.

– عمل جراحی

درمان جراحی در 40-25 درصد بیماران مبتلا به کولیت زخمی، در مقطعی از زندگی ضرورت می یابد. جراحی در موارد خونریزی شدید، پارگی کولون، احتمال وجود سرطان و نیز در موارد شدید یا مقاوم بیماری انجام می شود. پس از عمل برداشتن کولون و رکتوم (که پروکتوکولکتومی؛ proctocolectomy نامیده می شود) یکی از اعمال زیر انجام خواهد شد: ایلئوستومی (ileostomy) که در آن منفذی موسوم به «stoma» در شکم ایجاد و قسمت انتهایی روده ی باریک (که ایلئوم نام دارد) به آن دوخته می شود تا مدفوع از طریق آن دفع شود. کیسه ای موسوم به کیسه ی کولوستومی (colostomy bag) که قابل تعویض است بر روی منفذ مزبور قرار داده می شود تا مدفوع در آن تجمع یابد. آناستوموز (اتصال) ایلئوآنال (ileoanal anastomosis) که در آن، کولون و سطح داخلی رکتوم برداشته می شود ولی عضلات خارجی باقی گذاشته می شوند و ایلئوم به سطح داخلی رکتوم و مقعد اتصال می یابد و در همان جا مخزنی تعبیه می شود تا مدفوع در آن ذخیره و به طور طبیعی از مقعد دفع شود.

توجه: حدود 5% بیماران مبتلا به بیماری کولیت زخمی (کولیت اولسرو) دچار سرطان می شوند. افراد مبتلا به بیماری التهاب روده (IBD) که حداقل 8 سال از بیماری آنها می گذرد و افراد که 12 تا 15 سال قبل مبتلا به IBD کولون چپ شده اند باید هر 1 تا 2 سال کولونوسکوپی شوند.

راهنمای پزشکی خانواده، بیماری های دستگاه گوارش