بی اختیاری مدفوع عبارت است از قادر نبودن برای کنترل و نگهداری دفع مدفوع یا نشت غیر منتظره ی مدفوع از رکتوم. بی اختیاری مدفوع در هر سنی ممکن است دیده شود و در زنان و افراد مسن شایع تر است. بی اختیاری مدفوع موجب خجالت زدگی، ناراحتی یا سرافکندگی و انزوای فرد می شود.
فهرست مطالب
علت و دلایل
علل بی اختیاری مدفوع عبارتند از:
– یبوست
– آسیب عضلات اسفنکتر مقعد، مثلاً به دنبال زایمان، قرار دادن فورسپس در هنگام زایمان، یا پس از جراحی همورویید.
– آسیب دیدگی اعصاب عضلات اسفنکتر مقعد یا رکتوم (راست روده) مثلاً در اثر زایمان، سکته مغزی، دیابت یا ام اس.
– کاهش گنجایش ذخیره سازی مدفوع در رکتوم (مثلاً به دنبال جراحی یا رادیوتراپی رکتوم)
– اسهال
– اختلال عملکرد کف لگن.
یبوست از شایع ترین علل بی اختیاری مدفوع است. در اثر یبوست مقدار زیادی مدفوع سفت در رکتوم تجمع می یابد و سپس مدفوع آبکی می تواند از اطراف مدفوع سفت نشت کند. یبوست همچنین موجب کشیده شدن بیش از حد و در نتیجه، ضعیف شدن عضلات رکتوم می شود و این اختلال به عدم کنترل مدفوع می انجامد.
تشخیص
تشخیص بی اختیاری مدفوع با استفاده از شرح حال، معاینه ی فیزیکی، مانومتری (اندازه گیری فشار و میزان سفتی) اسفنکتر مقعد، سونوگرافی مقعد و رکتوم، پروکتوگرافی (یا دفکوگرافی defecography) که عبارت است از رادیوگرافی از رکتوم در هنگام دفع مدفوع، پروکتو سیگم ویدئوسکوپی (مشاهده ی داخل رکتوم به وسیله ی سیگم ویدئوسکوپ) و الکترومیوگرافی مقعد صورت می گیرد.
درمان
درمان بی اختیاری مدفوع بر حسب علت و شدت آن متفاوت و شامل تغییرات رژیم غذایی، تجویز دارو، آموزش کنترل دفع مدفوع، و جراحی می شود. داروهای مورد استفاده در بی اختیاری مدفوع عبارتند از: داروهای مسهل مثل بیزاکودیل (در موارد وجود یبوست) یا داروهای ضد اسهال مثل لوپرامید یا دیفنوکسیلات (در صورت وجود اسهال). جراحی در مواردی به کار می رود که بی اختیاری مدفوع در اثر آسیب کف لگن، مجرای مقعدی یا اسفنکتر مقعد ایجاد شده باشد.
اقدامات لازم در موارد وجود ناراحتی در ناحیه مقعد
- پوست اطراف مقعد، نازک و حساس است و ممکن است در اثر یبوست و اسهال، یا تمام با مدفوع، درد یا خارش ناحیه ی مزبور ایجاد شود. با اقدامات زیر می توان این مشکل را بر طرف نمود:
- شستشوی ناحیه ی مقعد با آب (و نه صابون) پس از اجابت مزاج. شستشو با آب ولرم ترجیح دارد.
- استفاده از دستمال توالت برای تمیز کردن مقعد باعث ایجاد خراش و تحریک بیشتر پوست می شود. می توان از دستمال های مرطوب بدون الکل استفاده کرد. پس از شستشو صبر کنید تا پوست اطراف مقعد در اثر جریان هوا خشک شود و در صورتی که برای این کار فرصت ندارید، به آرامی پوست ناحیه را با دستمال بدون خشک کنید. از پزشک خود بخواهید کرم مرطوب کننده ی مناسبی را که به پیشگیری از تحریک پوست در اثر تماس مستقیم با مدفوع کمک می کند معرفی نماید.
- برای تسکین احساس ناراحتی و خارش در مقعد از پودر تالک استفاده کنید.
- لباس زیر باید نخی و آزاد باشد. شورت های تنگ موجب نرسیدن هوا و تشدید مشکلات ناحیه ی مقعد و بی اختیاری مدفوع می شوند. شورت کثیف را هر چه زودتر عوض کنید.
منبع :راهنمای پزشکی خانواده، بیماری های دستگاه گوارش