سوءهاضمه به معنی هضم سخت یا مشکل که با درد و احساس ناراحتی در قسمت فوقانی شکم مشخص می شود. این درد معمولاً در ارتباط با مصرف غذا یا الکل، داروهایی نظیر داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)، آنتی بیوتیک هایی مانند اریترومایسین، و نیز دیگوگسین، تئوفیلین و بیس فسفونات ها، کشیدن سیگار و استرس می باشد. در صورت وجود علایم مکرر، درد اپی گاستر، نفخ، تهوع، استفراغ و سیری زودرس، سوءهاضمه مزمن تلقی خواهد شد. وجود سوءهاضمه مزمن در برخی از بیماران ممکن است نشان دهنده بیماری جدی زمینه ای باشد. سوءهاضمه مزمن می تواند به دلیل زخم گوارشی، ریفلاکس یا بدخیمی بوده و یا اینکه علت مشخصی نداشته باشد (ایدیوپاتیک).
ارزیابی بالینی و درمان
در مواردی که سوءهاضمه به صورت حاد و غیر مکرر اتفاق بیفتد معمولاً خود محدود شونده بوده و نیاز به بررسی بیشتر وجود نخواهد داشت. در این شرایط پیدایش سوءهاضمه معمولاً در ارتباط با مصرف غذا، نوشیدنی خاص، دارو، استرس و سیگار بوده و با دوری یا ترک این عوامل برطرف خواهد شد. در صورت عدم رفع علایم و یا عدم توانایی بیمار در دوری از این عوامل استفاده از فرآورده های ضد ترشحی مانند آنتی اسیدها، آنتاگونیست های گیرنده H2 مهارکننده های پمپ پروتون می تواند در نظر گرفته شود.
– Tab Cimetidine 200 mg BID PRN
– Tab Famotidine 10 mg BID PRN/ 20 mg BID PRN
– Tab Nizatidine 75 mg BID PRN
– Tab Ranitidine 75 mg BID PRN/ 150 mg BID PRN
– Cap Omeprazole 20 mg QD
در صورت استفاده از امپرازول در این اندیکاسیون طول درمان نباید بیش از 14 روز متوالی باشد. در صورت نیاز هر 4 ماه این دوره 14 روزه باید تکرار شود. سوءهاضمه مزمن به دو دسته بررسی شده (از نظر آندوسکوپی) و غیر بررسی شده تقسیم می گردد. در موارد بررسی شده اگر دلیل بروز سوءهاضمه مزمن زخم گوارشی (PUD)، ریفلاکس گاستروازوفاژیال (GERD) یا بدخیمی باشد. بر حسب نوع بیماری درمان خاص تجویز خواهد شد. اگر در آندوسکوپی زخم وجود نداشته باشد از نظر هلیکوباکتر پیلوری بررسی می گردد و در صورت مثبت بودن درمان متناسب تجویز خواهد گردید.
در مواردیکه هلیکوباکتر پیلوری منفی باشد، سایر دلایل برای درد شکم (منشأ پانکراس، کولون) تأخیر در تخلیه معده یا سندرم روده تحریک پذیر و نیز علل سایکولوژیک باید مورد ارزیابی قرار بگیرند. در موارد بررسی نشده سوءهاضمه مزمن در صورت سن بالاتر از 55 سال و یا وجود علایم هشدار (سیری زودرس، بی اشتهایی، بدتر شدن دیس فاژی یا ادینوفاژی، کاهش وزن کمتر از 10 درصد، استفراغ، آنمی، خونریزی گوارشی، لنفادنوپاتی، زردی، سابقه زخم (PUD)، سابقه خانوادگی سرطان دستگاه گوارش فوقانی، جراحی قبلی معده یا بدخیمی) توصیه به انجام آندوسکوپی می گردد. در صورت سن کمتر از 55 سال و عدم حضور علایم هشدار بر حسب میزان شیوع هلیکوباکتر پیلوری تصمیم گیری می شود.
اگر میزان شیوع هلیکوباکتر پیلوری بالاتر از 10% باشد، تست هلیکوباکترپیلوری انجام می شود و درمان ریشه کنی آن در صورت مثبت بودن تست تجویز می گردد. در موارد شکست درمان هلیکوباکتر پیلوری مجدداً انجام آندوسکوپی توصیه می شود. اگر تست هلیکوباکتر پیلوری منفی شود و یا اینکه میزان شیوع آن کمتر از 10% باشد توصیه می شود یک دوره 4 هفته ای مهار کننده های پمپ پروتون تجویز شوند. در صورت پاسخ علایم بیمار به تجویز این دارو توصیه به قطع آن بعد از 4 هفته می شود. در صورت وقع مجدد علایم، استفاده از مهارکننده های پمپ پروتون به مدت طولانی تر ممکن است در نظر گرفته شود. نیاز به تجویز این داروها باید هر 6 تا 12 ماه ارزیابی گردد. اگر در دوز معمول مهار کننده های پمپ پروتون پاسخ مطلوب حاصل نشد، می توان به مدت کوتاهی دوز دارو را 2 برابر کرد و نتیجه درمان را مورد بررسی قرار داد. در صورت شکست رژیم مهار کننده پمپ پروتون در این شرایط توصیه به تست هلیکوباکتر پیلوری و ریشه کنی در صورت مثبت بودن آن می گردد. اگر رژیم ریشه کنی شکست خورد، انجام آندوسکوپی توصیه می شود.