غالباً بیماران جوان تر مبتلا به نشانه های مشابه زخم های پپتیک قبل از انجام آندوسکوپی، با آنتی اسیدها یا داروهای متضاد (آنتاگونیست) گیرنده ی H2 (داروهای آنتی هیستامین H2) درمان می شوند. ترکیبات بیسموت ممکن است موجب درمان زخم های پپتیک شوند. سایمتیدین، رانیتیدین، فاموتیدین و نیزاتیدین (با نام تجارتی Axid) از داروهای ضدگیرنده ی H2 هستند. اگر چه این داروها از نظر قدرت با یکدیگر تفاوت دارند همگی موجب مهار ترشح پایه و نیز ترشح تحریک شده اسید می شوند. در حال حاضر این داروها در درمان زخم های فعال پپتیک (به مدت 4 تا 6 هفته)، در ترکیب با آنتی بیوتیک های ریشه کن کننده ی هلیکوباکترپیلوری به کار می روند. رانیتیدین، فاموتیدین و نیزاتیدین قویتر از سایمتیدین هستند و هر سه داروهای مزبور را می توان به منظور پیشگیری از ایجاد زخم های پپتیک، یک بار در روز (در هنگام خواب شب) تجویز نمود.
داروهای درمان زخم های پپتیک
ممکن است بعضی بیماران نسبت به داروهای ضدگیرنده ی H2 مقاوم شوند که این موضوع به ندرت در استفاده از داروهای مهارکننده ی پمپ پروتون (PPIs) روی می دهد. مقدار مصرف داروهای ضدگیرنده ی H2 عبارت است از: 800 میلی گرم سایمتیدین، یا 300 میلی گرم رانیتیدین، یا 400 میلی گرم رانیتیدین، یا 300 میلی گرم نیزاتیدین، همگی در هنگام خواب شب.
داروهای مهارکننده ی پمپ پروتون (H+, K+ – ATpase) شامل اومپرازول، اِسومپرازول، لانسوپرازول، رابپرازول و پَنتوپرازول به طور برگشت ناپذیر (H+, K+ – ATpase) را مهار می کنند.
اسومپرازول (Esomeprazole) با نام تجارتی نگزیوم (Nexium) به شکل کپسول های 20 و 40 میلی گرمی، جدیدترین داروی درمان زخم های پپتیک است. از جمله سایر داروهای گروه مهارکننده ی پمپ پروتون (proton pump inhibitors; ppIs)، اومپرازول (omeprazole) با نام تجارتی Prilosec ( در کپسول های 10، 20 و 40 میلی گرم) و لانسوپرازول (lansoprazole) با نام تجارتی prevacid (در کپسول های 15 و 30 میلی گرم) هستند که می توان آنها را برای مدت طولانی مصرف کرد. پَنتوپرازول (pantoprazole) با نام های تجارتی protonix یا pantakul (در قرص های 40 میلی گرم) و رابپرازول (raberprazole) با نام تجارتی aciphex (در قرص های 60 میلی گرم) از دیگر داروهای این گروه (PPIs) هستند که شروع اثر سریعی دارند و حداکثر شروع اثر آنها 2 تا 6 ساعت بعد از مصرف است و اثرشان 72 تا 96 ساعت طول می کشد. دو داروی دیگر این گروه موسوم به تناتوپرازول (Tenatopeazole) و P-CABها (داروهای متضاد پمپ اسید رقابتی پتاسیم) در حال تولید هستند.
زخم های پپتیک ناشی از اچ.پیلوری با ترکیبی از داروهای کاهش دهنده اسید معده و محافظت کننده ی لایه مفروش کننده و آنتی بیوتیک ها درمان می شوند. از دو نوع داروی مهار کننده ی اسید باید استفاده شود: داروی مسدود کننده ی گیرنده ی H2 و داروی مهارکننده ی پمپ پروتون.
داروهای مسدود کننده ی گیرنده H2 با بلوک کردن هیستامین که باعث تحریک ترشح اسید می شود عمل می کنند و پس از چند هفته، درد ناشی از زخم های پپتیک را کاهش می دهند. داروهای مهارکننده پمپ پروتون با ایجاد وقفه در مکانیسم پمپ کردن اسید به داخل معده تولید اسید را مهار می کنند. سال ها از این دو گروه دارو به تنهایی برای درمان زخم های پپتیک استفاده می شد ولی این کار قادر به ریشه کنی اچ.پیلوری نیست. بیسموت ساب سالیسیلات (bismuth subsalicylate) با نام تجارتی Pepto Bismol ( به شکل قرص های جویدنی 262 میلی گرمی و نیز به صورت مایع 262 و 524 میلی گرمی در 15 میلی لیتر) برای محافظت از معده در برابر اسید و نیز از بین بردن اچ.پیلوری استفاده می شود. معمولاً رژیم های آنتی بیوتیکی مورد استفاده، در نقاط مختلف جهان با یکدیگر تفاوت دارند زیرا مقاومت در برابر آنتی بیوتیک ها در بعضی مناطق آغاز شده است.
استفاده از یک دارو برای درمان زخم های پپتیک توصیه نمی شود و در حال حاضر مؤثرترین روش اثبات شده، درمان سه گانه (triple therapy) به مدت 2 هفته است که در آن از 2 آنتی بیوتیک برای از بین بردن باکتری ها و یک داروی مهارکننده ی اسید یا یک داروی محافظ لایه مفروش کننده ی معده استفاده می شود. با این درمان، نشانه های زخم پپتیک کاهش می یابند، باکتری ها از بین می روند و از عود این عارضه در بیش از 90% بیماران پیشگیری می شود. متأسفانه ممکن است درمان سه گانه یا چهارگانه موجب عوارضی برای بیمار شود و بیمار مجبور است تا 20 قرص در روز را بخورد. عوارض ناشی از آنتی بیوتیک های این رژیم های درمانی عبارتند از: تهوع، استفراغ، اسهال، سیاه رنگ شدن مدفوع، احساس طعم فلزی در دهان، گیجی، سردرد و بروز عفونت های قارچی در زنان. (اکثر این عوارض با قطع مصرف داروها بر طرف می شوند.) درمان دو هفته ای زخم های پپتیک با هر یک از رژیم های مذکور ایده آل است و در بعضی کشورها، درمان سه گانه به مدت یک هفته به همان اندازه مؤثر بوده، ضمن اینکه عوارض جانبی کمتری نیز داشته است. ممکن است عفونت اچ. پیلوری عود کند که در صورت لزوم می توان از آنتی بیوتیک دیگری استفاده کرد.
منبع: کتاب راهنمای پزشکی خانواده- سوءهاضمه، زخم معده و اثنی عشر