دیابت به یک بیماری جدی در قرن 21 تبدیل و تعدادی زیادی از انسان ها در سراسر دنیا به آن مبتلا می باشند، به عنوان مثال آمار مبتلایان به بیماری دیابت در آمریکا در حدود 29.1 میلیون نفر می باشد که این عدد تقریبا 9.3 درصد از جمعیت آمریکا را شامل می شود(این آمار در سال 2013 منتشر شده است). متاسفانه در کشور ما نیز در سال های گذشته تعداد افراد مبتلا به بیماری دیابت یا مرض قند ازدیاد یافته و پیش بینی می شود این روند در سال های آینده نیز افزایش یابد.
عواملی مانند تغذیه ناصحیح، کاهش کیفیت مواد غذایی، چاقی و ازدیاد وزن، بی تحرکی، استعمال دخانیات و مصرف بی رویه نوشیدنی های حاوی الکل، آلودگی هوا و غیره شانس ابتلا به بیماری دیابت بزرگسالان را افزایش می دهند و از طرفی دیگر تشخیص دیر هنگام این بیماری روند درمان و بهبود را دشوارتر می کند.
دیابت چیست ؟
زمانی که میزان قند در خون بیش از حد طبیعی باشد در علم پزشکی به آن دیابت گویند و برای تشخیص آن معمولا آزمایش قند خون(FBS) بصورت ناشتا انجام می شود، چنانچه در نتیجه آزمایش میزان قند کمتر از mg/dl 105 باشد فرد سالم است و اگر این میزان بین mg/dl 105-126 بوده حالتی است که به آن اختلال در متابولیزم قند گوییم و فرد در آستانه ابتلا به بیماری دیابت است و برای پیشگیری نیازمند تغییراتی در برنامه غذایی، میزان فعالیت بدنی، انتخاب مکمل های غذایی مناسب و حتی کاهش وزن است و چنانچه نسبت به انجام آن ها اقدام نکند در آینده نه چندان دور به دیابت مبتلا خواهد شد و اگر میزان قند هر عددی بیشتر از mg/dl 126 باشد یعنی فرد به دیابت مبتلاست البته برای اطمینان معمولا مجددا این آزمایش را در روز دیگر تکرار می کنند و اگر میزان قند در آزمایش دوم نیز بیشتر از mg/dl 126 باشد ابتلا به بیماری دیابت قطعی است.
انواع دیابت
دیابت نوع یک
ریسک بروز دیابت یک را می‌توان با بررسی سابقه خانوادگی این بیماری و توجه به سن بروز و جنسیت اعضا درگیر خانواده تخمین زد. همچنین راه‌های دیگری هم برای پیش بینی بروز دیابت نوع یک ارائه شده است ولی از آنجا که هنوز راهی برای پیشگیری یا متوقف کردن روند بیماری وجود ندارد استراتژی‌های مختلفی که برای تشخیص زودرس دیابت نوع 1 وجود دارد ارزش زیادی ندارند.
دیابت نوع دو
دیابت نوع دو تشخیص داده نشده یکی از مشکلات رایج در سیستم‌های درمانی است. استفاده از آزمایش‌های ساده قند می‌تواند این افراد را که در معرض دچار شدن به عوارض قابل پیشگیری دیابت هستند تشخیص دهد. آزمون غربالگری مورد استفاده برای تشخیص دیابت آزمون قند ناشتای خون و هموگلوبین A1C است. در صورتی که میزان قند ناشتا و یا A1C در حد نزدیک به دیابت باشد انجام آزمایش تحمل قند ۷۵ گرمی نیز توصیه می‌شود. افرادی که در پی این آزمایش‌ها قند بالایی داشته باشند ولی هنوز به میزان تشخیصی دیابت نرسیده باشند به عنوان اختلال تحمل گلوکز طبقه‌بندی می‌شوند. مشخص شده که این افراد هم در معرض عوارض ماکرووسکولار دیابت به خصوص در زمینه سندرم متابولیک قرار دارند.
دیابت بارداری
(gestational diabetes) تنها حین دوره حاملگی رخ می‌دهد، و حدود 4 درصد زنان باردار را مبتلا می‌کند. و در اغلب موارد پس از زایمان برطرف می‌شود.
گرچه دانشمندان در مورد علت دقیق این عارضه مطمئن نیستند، تصور می‌شود که هورمون‌های آزادشده از جفت کارکرد انسولین در بدن مادر را دچار اختلال می‌کند و درنتیجه قند خون بالا می‌رود.
زنانی که دچار این عارضه می‌شوند؛ باید به دقت در طول بارداری تحت نظارت قرار گیرند و نیز رژیم غذایی دقیقی را رعایت کنند.
دیابت بارداری همانند سایر انواع دیابت اختلالی است که نحوه ی مصرف قند توسط بدن را مختل می سازد. دیابت بارداری شکلی از دیابت است که برخی زنان را طی بارداری مبتلا می کند. دلیل ایجاد این اختلال این است که بارداری نیاز بدن به انسولین را افزایش می دهد، در حالی که بدن همیشه نمی تواند به مقدار کافی انسولین تولید نماید.
درمان دیابت
یک برنامه غذایی سالم و مناسب، مهمترین راه کنترل بیماری دیابت است و در این زمینه یک متخصص تغذیه، بهترین فرد برای مشاوره تغذیه‌ای است. این در حالی است که متخصصان پزشکی بر این باورند که تغذیه نادرست، کم‌تحرکی و چاقی از مهمترین علل بروز این بیماری است. متأسفانه در بسیاری از موارد، درمانی برای بیماری دیابت وجود ندارد و فقط می‌توان آن را با تغذیه مناسب کنترل کرد.در واقع راهنمای تغذیه‌ای برای افراد مبتلا به دیابت مانند افراد سالم بوده، اما بهتر است مقدار انرژی دریافتی و میزان فعالیت بدنی مناسب برای حفظ وزن بدن این افراد در حد مطلوبی باشد.
بنابراین فرد مبتلا به دیابت باید از همه گروه‌های غذایی استفاده کند تا از دریافت همه این گروه‌های مواد مغذی، اطمینان حاصل کند.
بهترین برنامه غذایی برای بیماران دیابتی در کاهش مصرف قند و غذاهای شیرین، کاهش مصرف چربی، استفاده از روغن‌های مایع با حرارت پائین و مصرف غذاهای کم‌نمک است. مصرف نوشیدنی‌های شیرین هم برای این بیماران مضر است. البته در افراد سالم هم مصرف مرتب نوشیدنی‌های شیرین موجب ترشح بیش از حد انسولین و در درازمدت چاقی می‌شود. در این زمینه چاقی موجب مقاومت بدن نسبت به انسولین می‌شود و خطر ابتلا به دیابت نوع دو را افزایش می‌دهد.
تاکنون تأثیر چای سبز و دارچین بر کاهش قند خون اثبات نشده، اما افزایش مصرف غذاهای پرفیبر، فعالیت ورزشی منظم و استفاده از دارو زیر نظر پزشک در درمان دیابت بسیار مؤثر است.
گیاهان دارویی دیابت
گیاهان متفاوتی برای درمان این بیماری به کار می رفت که از نظر علمی نیز تاثیر آن ها ثابت شده است. در این مطلب به تعدادی از این گیاهان اشاره خواهیم کرد.
- آلوئه ورا؛ آلوئه ورا به عنوان گیاه شفابخش شناخته شده است. شیره خشک شده و ژل که از قسمت داخل برگ ها به دست می آید در کاهش میزان گلوکز خون بسیار موثر است.
- دارچین؛ این ادویه دسترسی سلول های چربی را به انسولین آسان تر می کند و تبدیل گلوکز به انرژی را چند برابر افزایش می دهد. علاوه بر آن دارچین مانع ایجاد رادیکال های آزادخطرناک می شود.
- پیاز؛ این گیاه تاثیر قابل ملاحظه ای در کاهش قند خون دارد. پیاز روی سوخت و ساز گلوکز در کبد تاثیر می گذارد و باعث افزایش ترشح انسولین می شود.
- سیر؛ این گیاه بهترین درمان برای کاهش مستقیم قند خون، بازسازی سلول های لوزالمعده و تحرک آن برای تولید انسولین به حساب می آید.
- برگ های انبه؛ برگ های انبه درمان موثری برای بیماری دیابت است. کافی است برگ های انبه را به مدت ۲۴ ساعت در آب خیس کنید. سپس برگ ها را بفشارید و آب به دست آمده را بخورید یا برگ های انبه را خشک و سپس آسیاب کنید و روزی ۲ بار با آب مصرف کنید. این ۲ روش عوارض دیابت را از بین می برد.
- قره قاط؛ این میوه اختلالات پرخطر دیابت مانند آسیب های چشمی و آب مروارید را کاهش می دهد.
- جینکو بیلوبا؛ عصاره این گیاه برای پیش گیری و درمان مراحل اولیه ناراحتی عصبی ناشی از دیابت موثر است.
- شنبلیله؛ شنبلیله یکی از پرمصرف ترین گیاهان برای کنترل بیماری دیابت به حساب می آید. شنبلیله مقاومت انسولین را در بدن کاهش می دهد و با افزایش تعداد گیرنده های انسولین در گلبول های قرمز، میزان قند خون را کنترل می کند. این گیاه با به کارگیری گلوکز در بافت های پیرامونی، میزان گلوکز خون را کاهش می دهد. کافی است دانه های شنبلیله را یک شب کامل در یک لیوان آب خیس کنید و روز بعد آب آن را بخورید و دانه ها را بجوید.
- اسفرزه؛ این گیاه خاصیت کاهش دهنده کلسترول و قند خون را داراست. فیبر بالای موجود در آن، یبوست را از بین می برد و با کاهش کلسترول، خطر بیماری قلبی را نیز کاهش می دهد.
- ریحان؛ این گیاه، روند ترشح انسولین را آسان تر می کند. به طور عمومی هر گیاهی که لوزالمعده و کبد را تقویت کند، در درمان دیابت مفید است. اما اگر دیابتی هستید و دارویی برای کنترل میزان خون مصرف می کنید، بهتر است با پزشک مشورت و به طور منظم میزان قند خون خود را کنترل کنید تا با افت ناگهانی قند خون مواجه نشوید.
راه های پیشگیری
مهمترین راه برای پیشگیری از خطر ابتلا به دیابت در افراد بالای ۳۰ سال مراجعه سالانه به پزشک برای کنترل قند خون، تغذیه مناسب و ورزش روزانه است.به هر صورت، بیماری قند، بیماری مزمنی است که در نتیجه اختلال در تولید و عملکرد انسولین در بدن به وجود می‌آید. امروزه این بیماری با گسترش زندگی ماشینی و فعالیت بدنی کم، در جهان شیوع پیدا کرده است و برای آیندگان هم خطرآفرین خواهد بود. پس بهتر است از همین امروز با تغذیه مناسب و انجام ورزش و فعالیت‌های مناسب بدنی از بروز این بیماری جلوگیری کنیم.بهترین نوع تحرک و انجام فعالیت‌های ورزشی استراحت در میانه ورزش است، زیرا بدین ترتیب به سوزاندن سریع‌تر چربی‌های بدن بیشتر کمک می‌شود. توصیه‌های کنونی برای انجام ورزش به منظور پیشگیری یا درمان چاقی که جلسات طولانی‌تر ورزش تأکید دارد؛ اما شواهد موجود نشان‌دهنده آن است که قرار دادن زمان استراحت بین یک جلسه طولانی ورزش احتمالاً به سوخت و ساز بیشتر چربی منجر می‌شود.
از سری مطالب پزشکی عمومی و غیر تخصصی سایت (اطلاعات عمومی و غیر تخصصی پزشکی برای افزایش دانش سلامت و اطلاعات عمومی پزشکی بازدیدکنندگان)