وجود سابقه ی ترش کردن، بیماری برگشت (ریفلاکس) اسید معده به مری (GERD) و مصرف بعضی از داروها، احتمال وجود زخم پپتیک را مطرح می کند. داروهایی که ممکن است با زخم پپتیک در ارتباط باشند عبارتند از: داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی و اکثر کورتون ها (مثل دگزامتازون و پردنیزولون) .
فهرست مطالب
ارتباط دردهای زخم پپتیک با خوردن غذا
معمولاً درد زخم معده در حین خوردن غذا (در اثر ترشح اسید معده) یا پس از خوردن غذا (در اثر برگشت محتویات قلیایی اثنی عشر به معده) در ناحیه ی اپیگاستر (قسمت بالا و میانی شکم) احساس می شود. درد زخم اثنی عشر اغلب قبل از غذا یعنی هنگامی که اسید معده ترشح شده به دلیل گرسنگی به اثنی عشر می رسد احساس می شود. البته این علامت های زخم پپتیک از نظر طب بالینی چندان قابل اعتماد نیست.
هلیکوباکترپیلوری
هلیکوباکترپیلوری احتمالاً از راه آب یا غذا به معده می رسد و پژوهشگران آن را در بزاق بعضی افراد مبتلا به زخم پپتیک پیدا کرده اند. بنابراین ممکن است این باکتری از طریق تماس دهان- به – دهان (مانند بوسیدن) و نیز از طریق تماس با محتویات استفراغ فرد آلوده، به فرد دیگر انتقال یابد. هلیکوباکترپیلوری غشای مخاطی معده و اثنی عشر را ضعیف می کند و در نتیجه اسید به لایه ی حساس زیرین می رسد. اسید و باکتری، هر دو، لایه ی مزبور را تحریک می کنند و موجب ایجاد زخم پپتیک می شوند. هلیکوباکترپیلوری (اچ. پیلوری) به دلیل ترشح آنزیم های خنثی کننده اسید، می تواند در معده زنده بماند، شکل مارپیچی این باکتری کمک می کند تا در لایه ی مخاطی مفروش کننده ی معده و اثنی عشر تونل حفر نماید.
توجه:
چنانچه مبتلا به هر یک از نشانه های زیر در زخم پپتیک هستید فوراً به پزشک مراجعه نمایید:
- درد واضح، ناگهانی و مداوم معده.
- مدفوع خونی یا سیاهرنگ،
- استفراغ خونی یا استفراغ شبیه دانه های قهوه.
علایم مزبور ممکن است حاکی از وجود مشکلات جدی زیر باشند: سوراخ شدگی معده یا اثنی عشر در اثر نفوذ زخم، خونریزی ناشی از پارگی عروق معده یا اثنی عشر در اثر تماس با اسید معده یا به دلیل زخم پپتیک . انسداد ناشی از وجود زخم، در مسیر عبور غذا از معده.
راه تشخیص
زخم معده و اثنی عشر با روش های زیر تشخیص داده می شود:
رادیوگرافی دستگاه گوارش
در رادیوگرافی دستگاه گوارش، مری، معده و اثنی عشر مورد بررسی قرار می گیرد. بیمار پس از خوردن مایعی گچ مانند که ترکیبی از باریم است بر روی تخت رادیولوژی می خوابد و تصاویر رادیوگرافیک از نواحی مزبور گرفته می شوند. مطالعه ی رادیوگرافیک با استفاده از باریم هنوز هم به طور شایع به عنوان نخستین آزمایش تشخیص زخم پپتیک به کار می رود. حساسیت آزمایش رادیوگرافیک با باریم برای تشخیص زخم اثنی عشر به 80% می رسد و چنان چه میزان ماده ی حاجب به دو برابر رسانده شود حساسیت مزبور به 90% خواهد رسید. این حساسیت در زخم های کوچک (زیر 0.5 سانتی متر) یا در موارد وجود اِسکار (بافت جوشگاهی) قبلی در زخم پپتیک یا بعد از جراحی زخم پپتیک کاهش می یابد. زخم اثنی عشر در رادیوگرافی به شکل دهانه ی آتشفشان دارای حاشیه های مشخص و غالباً در قسمت برجسته ی آن (بولب؛bulb) دیده می شود و زخم معده در رادیوگرافی ممکن است به شکل خوش خیم یا بدخیم تظاهر کند. به طور معمول زخم معده خوش خیم به شکل دهانه ی آتشفشان یا قیف مشخصی با چین خوردگی های مخاطی دارای خطوط شعاعی منشأ گرفته از حاشیه ی زخم دیده می شود. احتمال بدخیم بودن زخم های پپتیک بزرگتر از 3 سانتی متر یا زخم های همراه با توده بیشتر است.
نکته:
متأسفانه تا 8% از زخم هایی که در رادیوگرافی خوش خیم به نظر می رسند در آندوسکوپی یا جراحی، بدخیم هستند. بنابراین در صورت مشاهده زخم پپتیک در رادیوگرافی باید آندوسکوپی و نمونه برداری انجام شود.
خواننده گرامی، پیشنهاد می شود مطلب ” درمان زخم پپتیک ” را جهت کسب اطلاعات بیشتر در زمینه زخم پپتیک مطالعه فرمایید.
منبع: کتاب راهنمای پزشکی خانواده- سوءهاضمه، زخم معده و اثنی عشر
