سرطان کلون و رکتوم

کولون و رکتوم بخش‌هایی از دستگاه هاضمه هستند. آنها یک مجرای بلند و قابل انعطاف را به نام روده بزرگ تشکیل می‌دهند. کولون حدود 1 تا 1.5 متر ابتدای روده  بزرگ، و رکتوم چند سانتی‌متر انتهایی آن است.
غذای نیمه هضم شده از روده کوچک وارد کولون می‌شود. کولون مواد غذایی و آب را از غذا جدا كرده و بقیه را تبدیل به مواد زائد (مدفوع) می‌کند. مواد زائد از کولون عبور مي‌كند و وارد رکتوم می‌شود سپس از راه مقعد از بدن خارج می‌شوند.

آشنایی با سرطان

سرطان در سلول‌ها (واحد سازنده بافت‌ها) شروع می‌شود. بافت‌ها هم اندام بدن را می‌سازند.
در حالت عادی، سلول‌ها رشد می‌کنند و تقسیم می‌شوند تا همزمان با نیاز بدن سلول‌های جدید ایجاد کنند. وقتی سلول‌ها پیر می‌شوند، می‌میرند، و سلول‌های جدید جای آنها را می‌گیرند.
بعضی وقت‌ها، این فرایند منظم دچار اختلال می‌شود. سلول‌های جدید وقتی بدن به آنها احتیاج ندارد تشکیل می‌شوند، و سلول‌های پیر هم زمانی که باید بمیرند نمی‌میرند. سلول‌های اضافی یک توده از بافت به نام بافت زائد یا تومور تشکیل مي‌دهند.تومورها خوش‌خیم یا بدخیم هستند.
تومورهای خوش‌خیم سرطان نیستند:

·         تومورهای خوش‌خیم به‌ندرت تهدیدکننده حیات انسان هستند.

·         اکثر تومورهای خوش‌خیم قابل خارج کردن هستند و بعد از آن معمولاً دوباره رشد نمی‌کنند.

·         تومورهای خوش‌خیم به بافت‌های اطراف خود تهاجم نمی‌کنند.

·         سلول‌های با منشاء تومورهای خوش‌خیم به بقیه بخش‌های بدن گسترش پیدا نمی‌کنند.

تومورهای بدخیم سرطان هستند:

·         تومورهای بدخیم در کل خطرناک‌تر از تومورهای خوش‌خیم هستند. آنها می‌توانند تهدید کننده حیات انسان باشند.

·         تومورهای بدخیم معمولاً قابل خارج کردن هستند. اما بعضی وقت‌ها بعد از آن هم دوباره رشد می‌کنند.

·         تومورهای بدخیم به بافت‌ها و اندام‌های کناري خود حمله مي‌کنند و به آنها صدمه مي‌زنند.

  سلول‌های سرطانی معمولاً از یک تومور بدخیم جدا مي‌شود. و به بقیه نقاط بدن گسترش پیدا مي‌كنند. سلول‌های سرطانی با ورود به جریان خون یا دستگاه لنفاوی به تمام بدن انتشار مي‌يابند. سلول‌های سرطانی، تومورهای جدید که به بقیه اندام‌ها آسیب می‌رساند را می‌سازند. به گسترش سرطان متاستاز گفته می‌شود.

وقتی سرطان کولورکتال به خارج از کولون و رکتوم گسترش مي‌يابد، سلول‌های سرطانی معمولاً در غده لنفاوی مجاور پیدا می‌شوند. اگر سلول‌های سرطانی به این غدد رسیده باشند، ممکن است به سایر غدد لنفاوی و اندام‌ها نیز گسترش پیدا کرده باشند. سلول‌های سرطان کولورکتال بیش‌تر اوقات به کبد رسوخ می‌کنند.

وقتی سرطان از محل اصلی خود به یک نقطه دیگر بدن نفوذ كرد، تومور جدید با سلول‌های غیرطبیعی مشابه و نامی مشابه تومور مبدأ را دارند. مثلاً، اگر سرطان کولورکتال به کبد رسوخ كرد، سلول‌های سرطانی در کبد در حقیقت سلول‌های سرطانی کولورکتال هستند. نام این بیماری سرطان کولورکتال گسترش یافته (متاستازي) است، و سرطان کبد نام نمی‌گیرد. به همین دلیل، مانند سرطان کولورکتال درمان می‌شود، نه سرطان کبد. پزشکان تومور جدید را بیماری دوردست یا متاستاز می‌نامند.

عوامل خطرزا

مطالعات، عوامل خطرزای زیر را برای سرطان کولورکتال یافته است :

 سن بالای 50 سال : احتمال ایجاد سرطان کولورکتال با افزایش سن بیش‌تر می‌شود. بیش از 90 درصد مبتلايان به این بیماری بعد از 50 سالگی تشخیص داده می‌شوند. سن متوسط تشخیص، 72 سال است.

پولیپ‌های کولورکتال : پولیپها بیرون زده‌گی‌هایی روی دیواره داخلی کولون یا رکتو‌م‌اند، كه در افراد بالای 50 سال شایع‌اند. بیش‌تر پولیپ‌ها خوش‌خیم (غیرسرطانی) هستند، اما بعضی از پولیپ‌ها (آدنوم‌ها) به سرطان تبدیل مي‌شوند. پیدا کردن و خارج کردن پولیپ‌ها احتمال سرطان کولورکتال را کاهش مي‌دهد.

سابقه خانوادگی سرطان کولورکتال : وابستگان نزدیک (پدر و مادر، برادرها، خواهرها، یا فرزندان) یک فرد با سابقه‌ای از سرطان کولورکتال، بیش‌تر احتمال ابتلا به این بیماری را دارند، به‌خصوص اگر آن فرد در سنین پایین مبتلا به سرطان شده باشد. اگر چند تن از وابستگان نزدیک سابقه ابتلا به سرطان کولورکتال را داشته باشند، احتمال حتی بیش‌تر می‌شود.

تغییرات ژنتیک : تغییرات در ژن‌های خاصی احتمال سرطان کولورکتال را افزایش می‌دهد.

    سرطان کولون غیرپولیپی ارثی (HNPCC(Hereditary nonpolyposis Colorectal Cancer : شایع‌ترین نوع ارثی (ژنتیک) سرطان کولورکتال است و شامل 2 درصد کل موارد سرطان کولورکتال می‌شود. این بیماری به علت تغییراتی در یک ژن HNPCC ایجاد می‌شود. بیش‌تر كساني که یک ژن تغییر یافته HNPCC دارند به سرطان کولون مبتلا می‌شوند، و سن متوسط ابتلا به سرطان کولون در این افراد 44 سال است.

·         پولیپوز آدنومتوز فامیلیال (FAP) : بیماری ارثیِ نادری است که در آن صدها پولیپ در کولون و رکتوم تشکیل می‌شوند. به علت تغییر در یک ژن خاص به نام APC ایجاد مي‌ شود، و اگر بيماري پوليپوز آدنومتوز فاميليال (FAP) درمان نشود، تا سن 40 سالگی تبدیل به سرطان کولورکتال می‌شود. پوليپوز آدنومتوز فاميليال (FAP) کم‌تر از 1 درصد کل موارد سرطان کولورکتال را شامل می‌شود.

اعضای خانواده كساني که مبتلا به سرطان كولون غيربيوپسي ارثي (HNPCC) یا پوليپوز آدنومتوز فاميليال (FAP) هستند بايد آزمایش ژنتیک برای جست‌وجوی تغییرات ژنتیکی خاص انجام دهند. ممکن است برای کسانی که در ژن‌هایشان این تغییرات را دارند، مسئولین بهداشتی روش‌هایی را برای کم کردن احتمال سرطان کولورکتال، و یا برای تشخیص آسان‌تر بیماری پیشنهاد کنند. پزشک می‌تواند برای بزرگسالان مبتلا به پوليپوز آدنومتوز فاميليال (FAP) ، برای خارج کردن تمام یا بخشی از کولون و رکتوم جراحي پیشنهاد کند.

·         سابقه شخصی سرطان : كسي که قبلا مبتلا به سرطان کولورکتال بوده می‌تواند دوباره مبتلا به سرطان کولورکتال شود. همچنین، خانم‌هایی که سابقه سرطان تخمدان، رحم (آندومتر)، یا پستان دارند بیش‌تر احتمال دارد که به سرطان کولورکتال مبتلا شوند.

·         کولیت اولسراتیو یا بیماری كولون : شخصی که سال‌ها مبتلا به بیماری‌ای باشد که باعث التهاب کولون شود (مانند کولیت اولسراتیو یا بیماری کولون) بیش‌تر در معرض خطر ابتلا به سرطان کولورکتال است.

·         رژیم غذایی : مطالعات نشان می‌دهد که رژیم‌های غذایی با چربی بالا (به‌خصوص چربی حیوانی) و کلسیم، فولات، و فیبر پایین ممکن است خطر سرطان کولورکتال را زیاد کند. همچنین، بعضی مطالعات نشان می‌دهد کسانی که در رژیم غذایی خود کم‌تر از میوه و سبزی‌ها استفاده می‌کنند ممکن است در معرض خطر بیش‌تر سرطان کولورکتال قرار داشته باشند. البته نتایج تحقیقات همیشه یکسان نیست، و تحقیقات بیش‌تری در مورد تأثير رژیم غذایی در احتمال ابتلا به سرطان کولورکتال باید انجام شود.

·         سیگار کشیدن : كسي که سیگار می‌کشد ممکن است در معرض خطر بیش‌تری برای ابتلا به پولیپ و سرطان کولورکتال باشد.

از آنجا ‌که بيماران مبتلا به سرطان کولورکتال امكان دارد دوباره به سرطان کولورکتال مبتلا شوند، بايد به‌صورت منظم کنترل شوند. اگر مبتلا به سرطان کولورکتال هستید، شايد نگران باشید اعضای خانواده شما به این بیماری مبتلا شوند. آنها که فکر می‌کنند در معرض ابتلا به این بیماری هستند باید با پزشک خود مشورت کنند، و او روش‌هایی را برای کاهش این خطر و وقت ملاقات‌های مناسبی را برای کنترل منظم پیشنهاد خواهد كرد. برای آشنایی بیش‌تر با روش‌هایی که پولیپ‌ها و سرطان کولورکتال را تشخیص مي‌دهند به بخش غربالگری مراجعه کنید.

غربالگری

آزمایش‌های غربالگری برای پیدا کردن پولیپ‌ها و سرطان قبل از اینکه علائمی وجود داشته باشد به پزشک کمک مي‌کند. پیدا کردن و خارج کردن پولیپ‌ها ممکن است از سرطان کولورکتال پیشگیری کند. همچنین، به‌نظر می‌رسد درمان سرطان کولورکتال وقتی که این بیماری در مراحل ابتدایی تشخیص داده شود مؤثرتر است.

برای پیدا کردن پولیپ‌ها یا سرطان کولورکتال در مراحل ابتدایی:

·         افراد در دهۀ 50 سالگی و مسن تر باید غربالگری شوند.

·         كساني که خود را در گروه خطر بیش‌تر از متوسط از نظر سرطان کولورکتال مي‌دانند باید با پزشک خود دربارۀ لزوم انجام غربالگری قبل از 50 سالگی، و اینکه چه آزمایشی را بدهند، فواید و خطرات هر آزمایش، و فاصله بین ملاقات‌ها مشورت کنند.