سندرم روده تحریک پذیر (irritable bowel syndrome; IBS) به مجموعه ای از علایم گفته می شود که هنگامی که اعصاب و عضلات روده ی بزرگ (کولون) به درستی کارنمی کنند بروز می نمایند. در این سندرم روده بیش از حد حساس است. ناراحتی بیمار و تغییرات فعالیت روده وجود دارند. IBS اختلال مزمنی است که مدت طولانی ادامه می یابد.
فهرست مطالب
علائم و نشانه ها
علایم سندرم روده تحریک پذیر عبارتند از:
– دردهای پیچشی (کرامپ) شکم.
– درد در ناحیه ی معده
– نفخ و تورم ناحیه ی معده و روده
– وجود گاز در روده
– احساس عدم اتمام اجابت مزاج
– وجود مخاط (موکوس) در مدفوع
– تغییر عادات اجابت مزاج
– احساس پُری معده یا تهوع، پس از خوردن مقدار طبیعی غذا
– اسهال (در بعضی از بیماران) و یبوست (در تعداد دیگری از بیماران)
– در بعضی از بیماران، اسهال و یبوست به طور متناوب ایجاد می شوند.
– ترش کردن.
نکته: سندرم روده تحریک پذیر (IBS)، یک بیماری نیست و موجب سرطان روده نمی شود، بلکه نوعی اختلال عملکردی (غیر عضوی) با علت نامشخص است.
– از هر 5 نفر آمریکایی، یک نفر مبتلا به IBS است.
– IBS اغلب پیش از 35 سالگی شروع می شود ولی ممکن است شروع آن در هر سنی روی می دهد. – معمولاً IBS در بعضی از افراد فامیل دیده می شود.
– 75% مبتلایان به IBS را زنان تشکیل می دهند. علایم سندرم کولون تحریک پذیر (IBS) در بعضی زنان، در دوران قاعدگی بیشتر یا متفاوت هستند و ممکن است یک یا دو روز قبل از شروع قاعدگی، یبوست کاهش پیدا کند و یا اسهال ایجاد شود.
تشخیص
تشخیص روده تحریک پذیر، بر اساس شرح حال و علایم صورت می گیرد. آزمایشی که بتواند با اطمینان وجود IBS را ثابت کند وجود ندارد ولی را رد سایر بیماری هایی که می توانند علایم مشابه آن را ایجاد کنند می توان به تشخیص رسید. این بیماری ها عبارتند از پولیپ های روده، التهاب روده یا عدم تحمل نسبت به غذاهای حاوی پروتئینی موسوم به گلوتن. برای رد بیماری های مزبور، از آزمایش خون، رادیوگرافی روده با استفاده از تنقیه باریم یا رادیوگرافی قسمت تحتانی دستگاه گوارش؛ آندوسکوپی قسمت تحتانی؛ تعیین سرعت حرکت محتویات کولون یا کنترل نحوه ی عملکرد اسفنکتر مقعد استفاده می شود.
درمان
درمان قطعی برای IBS وجود ندارد، ولی با اقدامات زیر، علائم سندرم روده تحریک پذیر (IBS) تسکین پیدا می کند. عدم مصرف مواد: لبنیات (مانند پنیر یا بستنی، افراد مبتلا به کمبود لاکتاز حساسیت بیشتری به این مواد نشان می دهند)، شکلات، الکل، کافئین (که در قهوه، چای و بعضی نوشابه ها یافت می شود)، نوشیدنی های گازدار، سوربیتول (شیرین کننده موجود در غذاهای رژیمی و بعضی آدامس ها)، غذاهای ایجاد کننده نفخ (مثل لوبیا و دانه های گیاهی دیگر، بعضی سبزیجات مثل کلم بروکلی و کلم پیچ).
مصرف فیبر، علایم IBS ( به ویژه یبوست) را کاهش می دهد. فیبر در سبوس، نان غلات کامل، غلات، دانه ها، میوه ها (مثل سیب و هلو) و سبزیجات (مثل هویج خام و نخود) یافت می شود.
نکته: غذاهای حاوی فیبر را به تدریج به رژیم غذایی خود اضافه کنید تا بدنتان به آنها عادت کند. مصرف یکباره مقدار زیاد فیبر تولید گاز می کند و در نتیجه، علایم را در فرد مبتلا به IBS افزایش می دهد. چنان چه مبتلا به یبوست هستید با افزودن روزانه 12 گرم فیبر شروع کنید و مقدار آن را به حداکثر 30 گرم در روز (بر حسب تأثیر فیبر بر عملکرد روده و تولید گاز) برسانید.
افراد مبتلا به IBS می توانند از قرص های فیبر یا پودرهای مخصوص حاوی فیبر که پس از حل کردن در آب خورده می شوند استفاده نمایند. غذای زیاد و حجیم می تواند در افراد مبتلا به IBS موجب دل پیچه و اسهال شود. این افراد باید روزانه 4 یا 5 وعده غذای کم حجم بخورند یا 3 وعده غذا ولی در هر وعده به مقدار کمتر مصرف نمایند. افراد مبتلا به IBS در صورت وجود یبوست باید از مسهل استفاده کنند. داروهای ضد اسپاسم به کنترل اسهال و درد و داروهای ضدافسردگی به کنترل درد شدید کمک می کنند.
نکته: مصرف بعضی داروها، (از جمله مسهل ها) موجب بروز عادت می شود و تمام داروها از عوارض جانبی برخوردار هستند. درباره ی داروهای بدون نسخه ای که مصرف می کنید با پزشک مشورت نمایید.
استرس باعث ایجاد IBS نمی شود ولی می تواند علایم آن را تشدید کند. با کاهش استرس، دل پیچه و درد شکم کاهش می یابد. مراقبه، یوگا، ماساژ، ورزش، خواب درمانی و مشاوره می توانند به کنترل علایم سندرم روده تحریک پذیر (IBS) کمک کنند. بیمار باید روش های مختلف را به کار بندد تا متوجه شود که کدام یک از آنها تأثیر بهتری دارند. نوشیدن روزانه 8-6 لیوان آب و انجام ورزش موجب کاهش یبوست، کم شدن استرس، و افسردگی و کمک به عملکرد روده و بهبود سلامتی کلی فرد می شوند.
منبع: راهنمای پزشکی خانواده، بیماری های دستگاه گوارش
