سوءجذب مواد غذایی به شرایطی اطلاق می شود که دستگاه گوارش برای جذب نمودن یک یا چند ماده غذایی مهم شامل کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها و پروتئین‌ها، یک یا تعدادی از ویتامین‌های مهم به خصوص A و B12 و املاح (از قبیل آهن و کلسیم) دچار عدم توانایی می باشد. بیماری سوءجذب ممکن است از هر قسمت دستگاه گوارش نشات بگیرد، اما مشکل عدم جذب موارد غذایی در روده به دلیل بیماری‌های روده کوچک شایع‌تر می باشد.
فهرست مطالب
علت
علل ایجاد کننده سوءجذب غذا را می‌توان به چند گروه تقسیم کرد:
- اختلالت مخاطی ایجاد کننده سوء جذب عمومی(شامل بیماری سلیاک، بیماری کرون، انتریت ناشی از پرتو درمانی(
- بیماری‌های عفونی ایجاد کننده سوءجذب عمومی(شامل رشد بیش از اندازه باکتری در روده کوچک، بیماری ویپل)
- مشکلات مربوط به مجرای گوارشی (شامل نقص در اسید صفراوی، سندرم زولینگر-ادیسون و نارسایی پانکراس)
- سندرم سوء جذب ناقص غذا بعد از انجام عمل جراحی معده یا روده
- اختلالات ایجاد کننده سوءجذب نسبت به مواد غذایی خاص(شامل نقص دی ساکارید که موجب عدم تحمل لاکتوز می‌شود)
تشخیص
پزشک به منظور تشخیص بیماری سوءجذب آزمایشاتی را تجویز می نماید از جمله:
- آزمایش‌های تحمل لاکتوز
- آزمایش‌های جذب گزیلوز
- آزمایش شیلینگ (به منظور بررسی میزان ویتامین B12)
به علاوه آزمایش مدفوع از نظر وجود و مقدار چربی انجام می‌شود. تست هیدروژن تنفسی نیز ممکن است جهت بررسی جذب کربوهیدرات انجام شود. آندوسکوپی و نمونه برداری از مخاط روده کوچک ممکن است برای بررسی فعالیت آنزیمی یا تعیین عامل میکروبی انجام شود. اولتراسوند، اسکن و استفاده از اشعه ایکس نیز برای تشخیص تومورهای روده و یا پانکراس کاربرد دارند. تست تعداد گلبول های قرمز به منظور تشخیص کم خونی و بررسی عملکرد پانکراس نیز برای تشخیص اختلالات خاص مفید می باشد.
درمان
روش درمان بیماری سوء جذب به علت و عوامل به وجود آورنده آن بستگی دارد، که از طریق راه های تشخیصی ذکر شده تعیین می شود. درمان عوامل به وجود آورنده بیماری و رژیم غذایی پرکالری همراه با مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی اغلب توصیه می‌شود. در موارد کمبود لاکتاز که حدود یک‌چهارم بزرگسالان به آن مبتلا می‌شوند، پرهیز از شیر و محصولات آن باعث رفع اسهال و پرگازی شکم می شود. در بیماری سوءجذب غذایی مزمن مناطق استوائی (Tropical sprue)، و بیماری ویپل مصرف آنتی‌بیوتیک از سوی پزشک تجویز می شود (این دو نوع بیماری با استفاده از نمونه برداری تشخیص داده می شود). در مشکلات سوءجذب مواد غذایی مربوط به مشکلات لوزالمعده با تجویز آنزیم های لوزالمعده، مشکل جذب ناقص غذایی فرد برطرف می شود.
بیماران سالمند ممکن است علائم سوءجذب غذایی را به صورت خستگی و گیجی داشته باشند. درمان با دارو در این رده سنی ممکن است عوارض نامطلوبی را که در ادامه به آن اشاره می شود، به دنبال داشته باشد. کورتیکواستروئیدها می‌تواند موجب افزایش فشار خون، کاهش سطح پتاسیم و تغییرات رفتاری در فرد شود.
تجویز کردن آنتی بیوتیک ممکن است باعث کاهش سطح ویتامین K شود و باعث طولانی شدن زمان انعقاد خون می شود. احتباس ادرار، تغییر وضعیت فکری، یا گلوکوم (آب سیاه چشم) ممکن است عارضه درمان با داروهای آنتی کولینرژیک در بیماران سالمند باشد.
عوارض
عوارض احتمالی سوءجذب مواد غذایی عبارتست از:
- سوء تغذیه
- کم‌خونی
- تأخیر رشد در کودکان مبتلا به سوء جذب مواد غذایی
- ابتلا به بیماری های یگری که ناشی از کمبود ویتامین، مواد معدنی و مواد غذایی می باشد
سوءجذب مواد غذایی در تمام گروه های سنی حتی کودکان ممکن است به وجود بیاید. روش درمانی که پزشک اتخاذ می کند بستگی به علل به وجود آورنده جذب ناقص مواد غذایی در بدن دارد، البته در اکثر موارد ابتلا به این بیماری مشکل از روده کوچک ناشی می شود.
