یبوست به حرکات کم وقوع، جزئی یا سخت روده اطلاق می شود. یبوست می تواند موجب سردرد، بی اشتهایی و ناراحتی شکم شود. یبوست معمولاً زمانی اتفاق می افتد که تمایل به دفع مدفوع مهار شده باشد عضلات مرتبط با حرکات روده منقبض باقی مانده باشند. در ادامه با علائم بیماری های مرتبط با یبوست آشنا می شویم.
فهرست مطالب
تشخیص
درباره فراوانی و تداوم حرکات روده سؤال کنید. شروع و موقعیت درد همراه با آن را تعیین کنید. درباره هر تغییری در رژیم غذایی، عادات خوردن، مصرف دارو یا الکل یا فعالیت جسمی مطلع شوید. مقدار فیبر و دریافت مایعات از طریق رژیم غذایی را بررسی کنید. درباره تنش عاطفی اخیر سؤال کنید. تاریخچه ای از اختلالات گوارشی، رکتوم و مقعد، عصبی یا متابولیک، جراحی شکم یا پرتودرمانی ثبت کنید. درباره مصرف داروها شامل: داروهای بدون تجویز پزشک مثل: ملین ها، روغن های معدنی، نرم کننده های مدفوع و تنقیه سؤال کنید.
شکم را از لحاظ ورم یا جوشگاه های ناشی از جراحی قبلی بازرسی کنید. صداهای روده را سمع کرده و حرکات روده را تعیین کنید. هر چهار ربع شکم را دق کنید. وجود حساسیت، توده قابل لمس و بزرگی کبد را از طریق لمس شکم بررسی کنید. رکتوم را معاینه کنید و از لحاظ وجود التهاب، ضایعات، جوشگاه،شقاق مقعد و هموروئیدهای خارجی مشاهده کنید. اسفنکتر مقعد را از لحاظ شلی یا انقباض بررسی کنید. نمونه مدفوع از بیمار گرفته و از نظر خون مخفی آزمایش کنید.
بیماری های مرتبط با یبوست
– شقاق مقعد:
یبوست حاد معمولاً به دلیل ترس از پارگی یا درد سوزشی همراه با حرکات روده ایجاد می شود. ممکن است چند قطره خون بر روی کاغذ توالت یا لباس زیر مشاهده شود.
– آبسه مربوط به مقعد و رکتوم:
یبوست همراه با درد و حساسیت شدید، موضعی و ضربان دار در محل آبسه وجود دارد. التهاب موضعیف تورم و خروج ترشح چرکی، تب و ناخوشی ممکن است وجود داشته باشد.
– التهاب دیورتیکول:
یبوست همراه با درد و حساسیت در ربع تحتانی چپ وجود دارد. یک توده شکمی حساس، ثابت و سفت ممکن است قابل لمس باشد. تهوع خفیف، نفخ و تب خفیف ممکن است پیشرفت کند.
– همورئیدها:
یبوست زمانی اتفاق می افتد که بیمار سعی می کند به دلیل ایجاد درد شدید از دفع مدفوع اجتناب کند. خونریزی ممکن است در طی دفع رخ دهد.
– پورفیری:
درد شکمی شدید، کولیکی، موضعی یا منتشر پیش از ابتلا به یبوست ممکن است ایجاد شود. سایر علائم و نشانه ها شامل: تب، افزایش تعداد ضربان قلب، افزایش فشار خون به صورت ناپایدار، تعریق فراوان، استفراغ شدید، ترس از نور، احتباس ادرار، تحریک پذیری و بی قراری، اختلال در جهت یابی، کاهش یا فقدان رفلکس عمقی تاندون و توهم بینایی می باشد. در نواحی از پوست که در معرض نور می باشد، ممکن است ضایعات پوستی همراه با خارش، سوزش، قرمزی و تغییر در رنگدانه پوست و ادم ایجاد شود. اگر بیماری شدید است، دلیریوم، اغماء، تشنج، فلج پاها یا فلج شل کامل ممکن است رخ دهد.
– افزایش کلسیم خون:
معمولاً همراه با بی اشتهایی، تهوع، استفراغ، پرادراری و پرنوشی رخ می دهد. ممکن است با اختلال در ریتم قلب، درد استخوانی، ضعف و تحلیل عضلات، کاهش رفلکس تاندون عمقی و تغییرات شخصیت همراه باشد.
– کم کاری تیروئید:
یبوست، سریع و بی سر و صدا رخ می دهد. سایر علائم و نشانه ها شامل: خستگی، حساسیت به سرما، بی اشتهایی همراه با افزایش وزن، طولانی شدن مدت قاعدگی، کاهش حافظه، آسیب شنوایی، گرفتگی عضلانی و احساس ذهنی بی حسی و سوزن سوزن شدن می باشد.
– انسداد روده:
در انسداد نسبی یبوست و نشت مواد دفعی مایع به تناوب رخ می دهد. در انسداد کامل روده، یبوست شدید و مقاوم ممکن است رخ دهد. سایر علائم و نشانه ها شامل: دوره هایی از درد کولیکی شکم، اتساع شکم، تهوع و استفراغ می باشد. همچنین افزایش صداهای روده ای، امواج دودی قابل مشاهده، توده شکمی قابل لمس و حساسیت شکم ممکن است ایجاد شود.
– سندرم روده تحریک پذیر:
در سندروم روده تحریک پذیر یبوست مزمن اتفاق می افتد. تعدادی از بیماران یبوست و اسهال متناوب، احساس نیاز فوری برای دفع و احساس تخلیه ناکامل روده را گزارش می کنند. تهوع، اتساع و حساسیت شکم ممکن است با تنش تشدید شود، دفع معمولاً موجب تسکین علائم و نشانه ها می شود. مواد دفعی سخت و خشک و حاوی موکوس قابل رؤیت هستند.
– اختلال خون رسانی شریان مزانتریک:
وقتی یبوست به طور ناگهانی ایجاد می شود و بیمار نمی تواند مواد دفعی یا گاز را دفع کند، در شریان مزاتریک اختلال ایجاد شده است. در ابتدا شکم نرم و بدون حساسیت است. اما به زودی حساسیت، درد شکمی حاد، استفراغ و بی اشتهایی رخ می دهد. سپس گاردینگ، سفتی و سختی و اتساع شکم، افزایش تعداد ضربان قلب، غش، تب و علائم شوک ممکن است ایجاد شود. برویی ممکن است شنیده شود.
– اسکلروز متعدد:
یبوست همراه با اختلالات چشمی، سرگیجه و اختلالات حسی اتفاق می افتد. سایر یافته ها شامل: ضعف حرکتی، تشنج، فلجی، انقباض عضلانی، عریض بودن قاعده قدم های فرد در هنگام راه رفتن، حرکات منظم، تکراری و بی هدف در طول حرکات ارادی، افزایش رفلکس تاندون عمقی، اختلال تکلم و اختلال در بلع می باشد. بی اختیاری ادراری، تکرر و احساس فوری دفع ادرار به علاوه بی ثباتی عاطفی ممکن است اتفاق بیفتد.
– ضایعه طناب نخاعی:
یبوست علاوه بر احتباس ادراری، اختلال عملکرد حسی و درد ممکن است رخ دهد. همچنین ضعف حرکتی، فلجی یا اختلال حسی در زیر سطح ضایعه ممکن است رخ دهد.
– کولیت زخمی:
یبوست ممکن است در بیماران مبتلا به کولیت زخمی مزمن رخ دهد. اسهال خونی به همراه چرک، موکوس ی اهر دو علامت اصلی کولیت زخمی است. سایر علائم و نشانه ها شامل: افزایش صداهای روده، درد کرامپی در قسمت تحتانی شکم، دلپیچه، بی اشتهایی، تب خفیف، تهوع و استفراغ می باشد. کاهش وزن، ضعف و درد مفاصل از یافته های دیررس هستند.
همچنین احتباس باریم در طول بررسی های دستگاه گوارش می تواند باعث یبوست شود. یکی از عوارض مصرف آنتی اسیدهای حاوی آلومینیم یا کلسیم، آنتی کلی نرژیک ها، مسدود کننده های کانال کلسیم، مسکن های مخدر و آلکالوئیدهای وینکا ابتدا به یبوست می باشد. سوءمصرف ملین ها یا تنقیه می تواند منجر به یبوست شود.
درمان
– جراحی و پرتو درمانی
جراحی در ناحیه رکتوم و مقعد می تواند به اعصاب آن ناحیه آسیب وارد کرده و منجر به یبوست شود. پرتودرمانی شکمی می تواند باعث تنگ شدن مجرای روده و یبوست شود.
اگر ضرورت دارد که بیمار در تخت استراحت کند، او را مکرراً تغییر وضعیت دهید. به بیمار کمک کنید تا ورزش های فعال و غیر فعال را انجام دهد.
– درمان یبوست در کودکان
در شیرخواران دریافت ناکافی مایع، شقاق مقعد، بیماری هیرشپرونگ و کازئین و کلسیم موجود در شیر گاو موجب یبوست می شود. در کودکان بزرگتر دریافت ناکافی فیبر، دریافت بیش از حد شیر، انقباض روده، انسداد مکانیکی روده، کم کاری تیروئید، نبود خلوت در تعدادی از دستشویی های مدارس و اکراه و بی میلی برای توقف بازی و نرفتن به دستشویی موجب یبوست می شود.
– درمان یبوست در سالمندان
یبوست حاد با ناهنجاری های ساختاری ارتباط دارد. یبوست مزمن اساساً به دلیل عادات نامطلوب روده ای و استفاده از رژیم غذایی نامناسب و مصرف ملین ها به مدت طولانی ایجاد می شود.
بیمار را به اجتناب از زور زدن، مصرف ملین و انجام تنقیه تشویق کنید. اهمیت رعایت رژیم غذایی و دریافت مایعات در کاهش یبوست و علائم بیماری های مرتبط با یبوست را شرح دهید. بیمار را به انجام فعالیت های ورزشی تشویق کنید. روش های تن آرامی را به او آموزش دهید. با بیمار درباره ورزش های مربوط به تون عضلانی شکم بحث کنید و او را به انجام ورزش های مذکور تشویق کنید.
منبع: کتاب علائم و نشانه های اختلالات دستگاه گوارش