خروج با فشار محتویات معده از دهان را استفراغ (Vomiting) می گویند. توالی هماهنگ انقباضات عضلات شکم و حرکات دودی معکوس مری است. به طور ویژه پس از تهوع ایجاد می شود.
فهرست مطالب
تشخیص
بررسی تاریخچه: درباره ی زمان شروع، طول مدت و شدت استفراغ سؤال کنید. عواملی تشدید کننده و تسکین دهنده آن را تعیین کنید. درباره تهوع، درد شکمی، بی اشتهایی، کاهش وزن، تغییر در عادات دفع روده، آروغ زدن و نفخ شکم یا احساس پری سؤال کنید. تاریخچه پزشکی بیما را درباره ابتلا به اختلالات گوارشی، غدد درون ریز و متابولیک، عفونت ها و سرطان، شیمی درمانی و پرتودرمانی ثبت کنید. درباره مصرف رایج داروها و الکل سؤال کنید. درباره احتمال بارداری مطلع شوید.
برری جسمی: شکم را از لحاظ اتساع مشاهده کنید. شکم را از لحاظ وجود صداهای روده ای و برویی سمع کنید. سفتی و سختی و حساسیت شکم و حساسیت برگشتی را بررسی کنید.با دق و لمس، کبد را از لحاظ بزرگیبررسی کنید. مخاط دهان و تورگور پوست را از لحاظ مایعات کافی بدن بررسی کنید.
انواع استفراغ
موقعی که شما نمونه ای از استفراغ بیمار را جمع آوری می کنید، برای شناسایی اختلال زمینه ای آن را به دقت مشاهده کنید. آنچه این عارضه ممکن است نشان دهد:
صفراوی (سبز رنگ): به دلیل انسداد در قسمت تحتانی پیلور ناشی از وجود یک ضایعه در دوازده می باشد.
خونی: خونریزی قسمت فوقانی دستگاه گوارش (اگر روشن باشد، ناشی از گاستریت یا زخم گوارشی باشد و اگر قرمز تیره باشد ناشی از واریس های مری یا معده می باشد).
قهوه ای با بوی مدفوع: انسداد روده ای یا انفارکتوس روده.
استفراغ با مزه تلخ و سوزان: وجود اسید هیدروکلرید بیش از حد در محتویات معده.
استفراغ با زمینه قهوه ای: خون هضم شده به دلیل خونریزی آهسته ضایعات معدی یا دوازده می باشد.
استفراغ غذای هضم نشده: به دلیل انسداد دهانه خروجی معده ناشی از زخم یا تومور معده ایجاد می شود.
علل
1- عدم کفایت غده فوق کلیه: به طور شایع استفراغ، بی اشتهایی و اسهال وجود دارد. ضعف، خستگی، کاهش وزن، پوست برونزه، کاهش فشار خون وضعیتی و نبض نامنظم از سایر علائم و نشانه هاست.
2- سیاه زخم (گوارشی): استفراغ، بی اشتهایی، تهوع و تب بعد از خوردن غذای آلوده وجود دارد. ممکن است به سمت ایجاد درد شکمی، اسهال خونی شدید و استفراغ خونی پیشرفت کند.
4- التهاب آپاندیس: استفراغ و تهوع یا همراه با درد شکمی وجود دارد. ناراحتی مبهم اپیگاستر یا اطراف ناف که به سرعت در جهت ایجاد درد شدید و خنجری در ربع تحتانی راست شکم پیشرفت می کند. علامت مک بورنی مثبت: درد و حساسیت شدید با لمس نقطه مک بورنی (روی خط خار فوقانی- قدامی استخوان خاصره راست و ناف با پنج سانتی متر فاصله از خار قرار دارد). سفتی و سختی و حساسیت شکمی، بی اشتهایی، یبوست یا اسهال، افزایش حساسیت پوست نسبت به حس درد، تب، افزایش تعداد ضربان قلب و ناخوشی سایر علام و نشانه ها می باشد.
5- گرسنگی بیش از حد: پرخوری متعاقب روزه داری، اسهال و یا استفراغ عمدی ایجاد می شود. بی اشتهایی، ترس مرضی از چاق شدن و کالوس ناکل ناشی از این عارضه سایر علائم و نشانه ها می باشد.
6- التهاب حاد کیسه صفرا: تهوع و استفراغ خفیف بعد از درد شدید ربع فوقانی راست شکم ایجاد می شود که ممکن است به پشت یا شانه ها منتشر شود. سایر علائم و نشانه ها حساسیت شکم و احتمالاً سفتی و سختی و اتساع شکم، تب و تعریق مفرط می باشد.
7- سنگ صفراوی: تهوع و استفراغ همراه با درد شدید اپیگاسستر یا در ربع فوقانی راست بعد از هضم غذاهای چرب ایجاد می شود. حساسیت و گاردینگ شکمی، نفخ، آروغ و سوزش اپیگاستر، سوزش سردل، افزایش تعداد ضربان قلب و بی قراری سایر یافته ها می باشد.
8- سیروز: در مرحله اول: تهوع و استفراغ، بی اشتهایی و درد شکمی، یبوست یا اسهال وجود دارد. در مرحله بعدی زردی، بزرگی کبد و اتساع شکمی ایجاد می شود.
9- وبا: بروز این عارضه همراه با اسهال آبکی و ناگهانی. سایر یافته ها شامل: تشنگی، ضعف، کرامپ عضلانی، کاهش تورگور پوست، کاهش حجم ادرار، افزایش تعداد ضربان قلب و کاهش فشار خون به دلیل از دست دادن شدید آب و الکترولیت می باشد.
10- اشرشیاکولی: علائم و نشانه ها شامل: استفراغ، اسهال آبکی یا خون آلود، تهوع، تب و کرامپ های شکمی است. نارسایی حاد کلیوی در بچه های کمتر از پنج سال و بیماران مسن رخ می دهد.
11- بارداری نابجا: یک اختلال تهدید کننده حیات است. استفراغ، تب، خونریزی از مهبل و درد در قسمت های تحتانی شکم وجود دارد. سایر علائم و نشانه ها وجود یک توده حساس شکمی و تاریخچه یک تا دو ماهه قطع خونریزی ماهانه می باشد.
12- عدم تعادل الکترولیت: تهوع و استفراغ به طور مکرر همراه با بی نظمی در تعداد ضربان قلب، لرزش، تشنج، بی اشتهایی، ناخوشی و ضعف می باشد.
13- مسمومیت با غذا: علائم و نشانه های شایع شامل: استفراغ، اسهال، درد شدید و کرامپی شکم، ناتوانی و تب می باشد.
14- التهاب معده: تهوع و استفراغ موکوس یا خون شایع است. درد اپیگاستر، آروغ و تب سایر نشانه ها می باشد.
15- التهاب معده و روده: تهوع، استفراغ (اغلب غذاهای هضم نشده)، اسهال و کرامپ شکمی شایع است. تب و ناخوشی افزایش صداهای روده، درد و حساسیت شکمی سایر علائم و نشانه ها می باشد. نارسایی قلبی: تهوع و استفراغ به ویژه در نارسایی طرف راست قلب وجود دارد. افزایش تعداد ضربان قلب، گالوپ بطنی، خستگی، تنگی نفس، رال، ادم محیطی و اتساع سیاهرگ گردنی سایر علائم و نشانه ها می باشد.
16- التهاب کبد: در مرحله اول تهوع و استفراغ، خستگی، درد عضلانی، درد مفاصل، سردرد، ترس از نور، بی اشتهایی، التهاب حلق، سرفه و تب وجود دارد.
17- استفراغ شدید بارداری: تهوع و استفراغ پیوسته و مداوم تا بعد از سه ماهه اول بارداری ادامه دارد. در ابتدا غذای هضم نشده، موکوس و مقادیر کم صفرا در مواد استفراغ شده وجود دارد و سپس ظاهر آن با زمینه ی قهوه ای خواهد بود. سایر علائم و نشانه های کاهش وزن، سردرد و دلیریوم می باشد.
18- افزایش فشار داخل جمجمه: استفراغ جهنده که با تهوع همراه نمی باشد. علائم و نشانه ها شامل: کاهش سطح هوشیاری، کاهش تعداد ضربان قلب، افزایش فشار خون و تغییرات الگوی تنفس می باشد. سردرد، افزایش فشار نبض، آسیب حرکتی، اختلالات بینایی، تغییرات مردمک و ادم پاپی سایر علائم و نشانه ها می باشد.
19- انسداد روده ای: تهوع و استفراغ (صفراوی یا مدفوعی) شایع است. معمولاً درد کولیکی شکم وجود دارد که ممکن است شدید و پایدار شود. در انسداد روده بزرگ یبوست از نشانه های زودرس بیماری و در انسداد روده باریک یبوست از نشانه های دیررس بیماری است. یبوست شدید و مقاوم در انسداد کامل وجود دارد. در انسداد نسبی افزایش صداهای روده ای با فرکانس بالا و در انسداد کامل کاهش یا ناپدید شدن صداهای روده وجود دارد.
20- التهاب لایبرنت: علائم و نشانه ها شامل: تهوع، استفراغ، سرگیجه شدید، کاهش شنوایی پیشرونده حرکات سریع و غیر ارادی چشم و احتمالاً ترشح از گوش می باشد.
21- ابتلا به میکروب لیستریا: پس از مصرف غذاهای آلوده شده با لیستریامونوسیتوژنز استفراغ، تب، درد شکمی، درد عضلانی، تهوع ایجاد می شود.
22- بیماری منیر: حملات ناگهانی، کوتاه و عود کننده تهوع و استفراغ، غش، سرگیجه، ناشنوایی، وزوز گوش و حرکات غیر ارادی و سریع چشم از علائم و نشانه های بیماری است.
23- ایسکمی شریان مزانتریک: یک اختلال تهدید کننده حیات است. تهوع و درد شدید و کرامپی شکم به ویژه بعد از مصرف غذا وجود دارد. اسهال یا یبوست حساسیت شکمی و نفخ، بی اشتهایی، کاهش وزن و برویی شکم سایر علائم و نشانه ها می باشد.
24- ایجاد لخته در ورید مزانتریک: علائم و نشانه ها شامل: تهوع، استفراغ و درد شکم همراه با اسهال یا یبوست، اتساع شکم، استفراغ خونی و مدفوع قیری رنگ است.
25- اسیدوز متابولیک: علائم و نشانه ها شامل: حالت تهوع، بی اشتهایی، اسهال، تنفس کاسمال و کاهش سطح هوشیاری است.
26- سردرد میگرن: علائم و نشانه ها شامل: تهوع و استفراغ هشداردهنده، خستگی، ترس از نور، مشاهده جرقه های نور در جلو چشم، افزایش حساسیت به صدا و احتمالاً کاهش نسبی دید و احساس ذهنی بی حس و سوزن سوزن شدن می باشد.
27- بیماری حرکت: تهوع و استفراغ با سردرد، سرگیجه، غش، تعریق فراوان، خستگی و تنگی نفس همراه است.
28- سکته قلبی: تهوع ممکن است رخ دهد؛ اما نشانه اصلی درد شدید در زیر جناغ است که ممکن است به بازوی چپ، فک یا گردن منتشر شود. تنگی نفس، رنگ پریدگی، پوست چسبناک، تعریق مفرط و بی قراری ممکن است رخ دهد.
29- التهاب حاد لوزالمعده: در مرحله اول، استفراغ معمولاً پس از تهوع ایجاد می شود. درد شدید و مداوم اپیگاستر یا ربع فوقانی چپ شکم وجود دارد که ممکن است به پشت منتشر شود، سفتی و سختی و حساسیت شکمی، کاهش صداهای روده ای، بی اشتهایی و تب سایر علائم و نشانه ها می باشد. در موارد شدید، افزایش تعداد ضربان قلب، بی قراری، کاهش فشار خون، پوست خال خال یا لکه لکه و اندام های سرد و خیس عرق وجود دارد.
30- زخم گوارشی: تهوع و استفراغ ممکن است به دنبال درد تیز و سوزشی یا سایشی اپیگاستر ایجاد شود. درد به ویژه موقعی ایجاد می شود که معده خالی است یا درد بعد از مصرف الکل، کافئین یا آسپرین ایجاد می شود. همچنین استفراغ خونی یا مدفوع قیری شکل ممکن است رخ دهد.
31- التهاب صفاق: حالت تهوع معمولاً با درد حاد شکمی همراه است. تب بالا همراه با لرز، افزایش تعداد ضربان قلب، کاهش یا فقدان صداهای روده ی، اتساع، سفتی و سختی و حساسیت شکمی، ضعف و رنگ پریدگی، پوست سرد و تعریق فراوان، کاهش فشار خون، علائم کم آبی و تنفس سطحی سایر علائم و نشانه ها می باشد.
32- مسمومیت بارداری: تهوع و استفراغ با افزایش سریع وزن، درد اپیگاستر، ادم، افزایش فشار خون، کاهش حجم ادرار، سردرد شدید و تاری دید یا دوبینی همراه است.
33- تب کیو: در این عفونت ریکتزیایی، استفراغ با تب، لرز، سردرد شدید، ناخوشی، درد در قفسه سینه، تهوع و اسهال همراه است.
34- رابدومیولیز: استفراغ همراه با ضعف یا درد عضلانی، تب و تهوع، ناخوشی و ادرار تیره رنگ وجود دارد.
35- طوفان تیروئیدی: تهوع و استفراغ با یافته های اصلی پرکاری تیروئید شامل: اضطراب شدید، عدم تحمل گرما، کاهش وزن، افزایش اشتها، تعریق فراوان، اسهال، لرزش، افزایش تعداد ضربان قلب و طپش قلب همراه است. بیرون زدگی چشم ها، گالوپ دهلیزی یا بطنی و بزرگی تیروئید وجود دارد.
36- کولیت زخمی: حالت تهوع و بی اشتهایی، اسهال عود کننده همراه باخون و چرک و موکوس وجود دارد. تب، لرز و کاهش وزن سایر علائم و نشانه ها می باشد.
37- پیچ خوردگی قوسی از روده باریک: تهوع همراه با اتساع مشخص و سریع شکم و درد شکمی شدید و ناگهانی است. پیچ خوردن روده حداقل 180 درجه منجر به فشردگی عروق خونی و ایسکمی می شود. در بالغین پیچ خوردگی قوس سیگموئید و در بچه ها در روده باریک شایع است. همچنین می تواند در معده یا سکوم باشد.
سایر علل
38- داروها: داروهای بیهوشی، آنتی بیوتیک ها، داروهای ضد سرطان، مواد حاوی کلرید، استروژن هاف فروس سولفات، لوودوپا، مخدرها، پتاسیم خوراکی، کینیدین و سولفاسالازین موجب استفراغ می شوند. استفاده از شربت ایپکاک موجب بروز این عارضه می شود.
39- پرتودرمانی و جراحی: پرتودرمانی؛ اگر مخاط معده آسیب ببنید. تهوع و استفراغ به طور شایعی بعد از عمل به ویژه بعد از جراحی شکمی ایجاد می شود.
درمان استفراغ
مراقبت های پرستاری
برای بررسی الکترولیت ها و تعادل اسید و باز نمونه ای از خون بیمار گرفته شود. برای پیشگیری از آسپیراسیون مواد استفراغ شده بیمار را در وضعیت مناسب قرار بدهید. علائم حیاتی بیمار و جذب و دفع مایعات را ثبت کنید. تعادل آب بدن را با جرعه جرعه نوشیدن آب یا مصرف قطعات یخ در صورت تحمل یا از طریق تجویز مایعات داخل وریدی (در صورت بستری بودن بیمار) فراهم کنید. طبق دستور پزشک مسکن برای تسکین درد داده شود. در صورت امکان به صورت تزریقی یا از طریق شیاف تجویز شود. در صورت مصرف داروی مخدر، صداهای روده ای و نفخ را بررسی کنید.
نکاتی راجع به کودکان: در نوزادان انسداد راه خروجی معده ممکن است باعث استفراغ جهنده شود. بیماری هیرشپرونگ ممکن است باعث استفراغ مدفوعی شود. تورفتگی روده ای ممکن است باعث این عارضه از نوع صفراوی و یا مواد مدفوعی شود. شیرخواران و بچه های جوان برای کم آبی مستعد هستند که یک فوریت پزشکی است؛ به ویژه اگر استفراغ برای دو روز بدون جایگزینی مایعات ادامه داشته باشد.
نکاتی راجع به سالمندان: در سالمندان، در ابتدا اختلال خونرسانی روده ای را بررسی کنید. زیرا این اختلال در بیماران سالمند شایع می باشد. بیماران ناتوان که تغذیه ناکافی دارند، استعداد بیشتری برای کم آبی دارند.
آموزش به بیمار
روش های تنفس عمیق را آموزش دهید. برای بیمار شرح دهید چگونه مایعات از دست رفته را جبران کند. به بیمار آموزش دهید که رژیم خود را ابتدا با مایعات شفاف شروع کند و به سوی مصرف یک رژیم غذایی پیش ببرد.