یرقان یا زردی

[sbu_post_image]

یرقان یا زردی (به انگلیسی: icterus یا Jaundice) به معنی تغییر رنگ و زرد شدن پوست، صلبیه و غشاهای مخاطی ناشی از بالا رفتن بیلی روبین خون است. بالا رفتن غلظت پلاسمایی بیلی روبین اغلب ناشی از بیماریهای پیش کبدی، کبدی (مانند هپاتیت) و پس کبدی (مانند سنگ کیسه صفرا) است. ابتدایی‌ترین مشخصه یرقان، زرد شدن رنگ پوست و سفیدی چشم و تغییر رنگ ادرار به رنگ چای است .یرقان یا زردی بیماری نیست بلکه نشانه‌ای از نوعی اختلال در کبد، بزرگ‌ترین غده بدن است که موجب افزایش غلظت پلاسمایی بیلی روبین خون بیمار می‌شود.

آشنایی با علل یرقان یا زردی

زردی یا یرقان هنگامی رخ می‌دهد که میزان بیش از حدی بیلی‌روبین در کبد ساخته می‌شود، و باعث می‌شود پوست و سفیدی چشم‌ها ته‌رنگ زردی پیدا کند.
بیلی‌روبین هنگامی که هموگلوبین موجود در گلبول‌های قرمز بوسیله بدن متلاشی می‌شود، به وجود می‌آید.
علل احتمالی زردی اینها هستند:

•     تومور یا سنگ صفراوی که باعث انسداد مجرای صفرا شده است.
•     التهاب کبد (هپاتیت).
•     تنگ‌شدن مجرای صفراوی.
•     سیروز یا تشمع کبدی.
•     سرطان لوزالمعده.
•     اشکال در خون‌رسانی به کبد.
•     نقص‌های مادرزادی موثر بر تولید بیلی‌روبین.
•     مالاریا.

آشنایی با نشانه‌های یرقان یا زردی نوزادان

یرقان در نوزادان هنگامی رخ می‌دهد که رنگدانه زردرنگی به نام بیلی‌روبین در خون تجمع پیدا می‌کند. این رنگدانه یک محصول فرعی طبیعی تخریب گلبول‌های قرمز خون است.   دفع بیلی‌روبین وظیفه کبد است.
علائم یرقان نوزادی اغلب به صورت زرد شدن پوست و چشم نوزاد است. یرقان یا زردی‌ نوزادان که بیشتر درنوزادانی دیده می‌شود که زودتر از موقع به دنیا آمده‌ باشند،‌ در عین این که می‌تواند بسیار خطرناک باشد و باید مورد توجه جدی قرار گیرد،‌ عموما از آن به عنوان زردی فیزیولوژیک یاد می‌شود زیرا در اثر ناهماهنگی کبد و دستگاه گوارش نوزاد با دنیای خارج از رحم ایجاد می‌شود و به مرور رفع می‌شود.

فوتو تراپی و قرار دادن نوزاد زیر نور فلورسنت مفید است زیرا نور فلورسنت بیلی روبین اضافی خون را تخریب می‌کند که در آن صورت از طریق کبد دفع می‌شود.

نوع دیگر زردی نوزادان به دلیل ناسازگاری خونی مادر و جنین باشد، حتی ممکن است منجر به تعویض خون جنین شود.
هپاتیت که در واقع التهاب دردناک کبد است نیز می‌تواند عامل ایجاد یرقان باشد.
عوامل خطرساز ابتلا به یرقان نوزادی شامل این موارد می‌شود:

•     داشتن خواهر و برادری که در دوران نوزادی برای درمان یرقان تحت نوردرمانی قرار گرفته است.
•      میزان بالای بیلی‌روبین در خون.
•     تغدیه انحصاری با شیر مادر، به خصوص در صورتی که جثه نوزاد بزرگ باشد.

چند نکته درباره پیشگیری از زردی در بارداری

۱- نگرانی ازیرقان یا  زردی نوزاد در آینده نباید مادر باردار را مجبور کند که تغذیه مطلوب خود را کنار بگذارد. مصرف زیاد خنکی ها در بارداری می تواند برای مادر – و حتّی جنین – مشکلاتی به وجود بیاورد.

۲- انجام اقدامات پیشگیرانه در بارداری تنها محدود به یکی دو ماه آخر می شود به این ترتیب که در یکی دو ماه آخر بارداری، مادر، هفته ای یک بار، زبان خود را در آینه کنترل کند؛ اگر زبان زردرنگ بود می تواند نشان دهنده افزایش صفرا و احتمال ایجاد زردی در نوزاد باشد. در این حال مادر باردار بهتر است یک خنکی ملایم مثل عرق کاسنی را چند روز مصرف کند تا مشکل زردی حل شود. توصیه عمومی تر برای رفع نگرانی همه مادران این است که از یک هفته به زایمان هر روز یکی دو استکان عرق کاسنی مصرف کنند.

۳- توجّه داشته باشید که نه انجام اقدام فوق می تواند زردی نگرفتن نوزاد را تضمین کند و نه عدم انجام آن یا مصرف غذاهای گرمی، ضرورتاً باعث یرقان یا زردی نوزاد خواهد شد.

آثار یرقان یا زردی

عوامل مختلفی می‌توانند رنگ زرد به پوست بدهند؛ مثلاً خوردن بیش از حد هویج. اما فقط یرقان واقعی رنگ پوست و سفیدی چشم را زرد می‌کند و حتی ادرار را به رنگ چای در می‌آورد. این تغییر رنگ در واقع زنگ خطری برای عفونت کبدی یا انسداد مجرای صفرا است. در حالت عادی، کیسهٔ صفرا به‌طور مداوم صفرای تیره‌رنگ برای هضم مواد چربی می‌فرستد.
گاهی یک سنگ صفراوی (که از صدها قطعه کلسترول تشکیل شده است) مجرای صفرا را می‌گیرد و باعث رانده شدن صفرا به داخل جریان خون می‌گردد. رنگ تیرهٔ صفرا خود را در پوست و چشم نشان می‌دهند. یعنی رنگی که باید روده را طی کند وارد گردش خون می‌شود و پوست و چشم و ادرار را رنگی می‌کند. درد شکم نیز ممکن است با آن همراه باشد.

نگرانی از یرقان یا زردی

یرقان یا زردی خودش یک بیماری نیست بلکه نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای است و بصورت زرد شدن پوست و سفیدی چشم خود را نشان می‌دهد. این عارضه ناشی از وجود ماده زرد رنگ صفرا به اسم بیلیروبین در خون است. این ماده رنگی زمانی تشکیل می‌شود که گلبولهای پیر قرمز خون بطور طبیعی شکسته و تجزیه میشوند اما وقتی برخی از بیماریها ایجاد شوند این ماده رنگی در خون جمع می‌شود و رنگ پوست را زرد می‌کند. از علتهای احتمالی یرقان یا زردی می‌توان به هپاتیت (التهاب کبد)،‌انسداد یا ناهنجاریهای مجاری صفراوی و انواع مشخصی از کم خونی‌ها اشاره کرد. زردی پوست غالباً همراه با ادرار قهوه‌ایی تیره است و این بخاطر ریزش بیش از حد این ماده رنگی از خون به داخل ادرار میباشد. همچنین ممکن است مدفوع بی‌رنگ شود زیرا این ماده رنگی به اندازه کافی در روده‌ها وجود ندارد تا رنگ مدفوع را تیره کند یرقان در یک سوم از نوزادان در خلال اولین هفته بعد از تولد اتفاق می‌افتد به این نوع زردی یرقان فیزیولوژیک می‌گویند تقریباً در کلیهٔ چنین مواردی بیماری مشخصی عامل آن نیست بلکه فقط بخاطر آن است که کبد و دستگاه گوارش کودک هنوز خود را با زندگی بیرون از رحم عادت نداده است. به هر حال هرگونه زردی دوره نوزادی را باید به پزشک نشان داد تا توسط وی بررسیها و تصمیمات لازم اتخاذ شود.

درمان یرقان یا زردی

یرقان یا زردی به‌ خودی خود برای سلامت بدن خطر به‌ حساب نمی‌آید، بلکه نشانهٔ وجود گرفتاری دیگری است که باید درمان شود. آزمایش کنید. اگر پزشک تشخیص التهاب کبد بدهد، در دوران بیماری باید رژیم غذائی کم‌چربی و پرکربوهیدارت بگیرید. اگر وجود عفونت رد شود، آزمایش‌هائی برای یافتن علت قطع جریان طبیعی صفرا انجام می‌شود. اگر سنگ یا توموری وجود داشته باشد، باید با عمل جراحی برداشته شود.بیماری یرقان یا زردی گاهی با تب و گاهی بودن تب است . برای درمانش بعد از رفع سبب یعنی آماسها (ورمها) و گرفتگیها و … باید نخست به پاکسازی پرداخت و داروهای مناسب که عبارتند از نقوع مربع ، تبد معدنی ، آب پنیر همراه با سکنجبین،سقمونیا انتیمون (البته اگر بیمار تب داشته باشد سقمونیا نباید مصرف شود) به بیمار بدهند . به این ترتیب بیماری یرقان یا زردی بهبود می یابد.

درمان گیاهی یرقان یا زردی

1-کدو حلوایی

مصرف کدو حلوایی برای درمان یرقان یا زردی ، سردرد، خستگی اعصاب، کم‌خوابی، سرفه‌های خشک و تب  مفید می‌باشد. کدو حلوایی با سیب ملین قوی است و برای رفع یبوست می‌تواند مفید باشد و کسانی که می‌خواهند معده قوی داشته باشند، می‌توانند از کدو حلوایی استفاده کنند.

2-عرق بید

بید درختی است زیبا، از تیره بید که در نواحی معتدل و مرطوب می‌روید و دارای سایه ای است مطبوع و خواب آور. اطباء سنتی از پوست و شکوفه‌های این درخت، عرقی تهیه می‌کرده‌اند که جهت معالجه یرقان یا زردی به کار برده می‌شده است.

 3- کنگر

کنگر در درمان یرقان یا زردی، نارسایی کبد و کم‌خونی مۆثر بوده و از کبد در برابر سموم شیمیایی محافظت می‌کند. همچنین به علت دارا بودن ماده‌ای به نام سینارین باعث کاهش کلسترول و تری‌گلیسیرید خون می‌شود. خوردن کنگر برای افراد مبتلا به ناراحتی کلیه مناسب نیست. با توجه به اینکه کنگر باعث انقباض کیسه صفرا می‌شود، توصیه می‌شود افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا از خوردن کنگر صرف‌نظر کنند.

4- انار و سنجد

انار و سنجد تصفیه کننده خون بوده و خوردن آن از بیماری قند جلوگیری می‌کند. انار سرشار از ویتامین‌ها است و باعث تصفیه کبد می‌شود. سنجد نیز برای درمان بیماری‌های کبدی مانند زردی و یرقان مفید است.

5- آب برگ کاسنی

کاسنی گیاهی است علفی و پایا، دارای ساقه‌ای با ارتفاع نیم تا یک و نیم متر، بدون کرک یا موهای تقریباً زبر و خشک، ریشه‌ای قوی به قطر انگشت دست که ظاهر آن قهوه‌ای ولی مغز آن سفید رنگ است. کاسنی برطرف کننده تشنگی مفرط و بازکننده انسدادهای کبدی، تقویت کننده کبد، کاهنده صفرا بوده و آب برگ کاسنی بهترین درمان یرقان یا زردی است.

از دیگر گیاهان و میوه هایی که به درمان یرقان یا زردی کمک می کنند میتوان به: برگ تربچه،گرمک،گیاه شاطره،گیاه کافشه،دانه گیاه سیاه دانه،میوه یا پوست ریشه گیاه زرشک،گیاه عاثف  اشاره نمود.

 

منبع: ویکی پدیا ، تبیان ، پارسی طب ، همشهری آنلاین