دیابت و بیماریهای گوارشی

اگر می دانید که به دیابت مبتلا هستید، باید تحت نظر پزشک متخصص بوده و همیشه مراقب باشید و دستورات او را انجام دهید تا سطح قند خونتان را کنترل کنید. حتی اگر این کار را هم انجام دهید، ممکن است باز هم علایمی مانند اسهال، یبوست، سخت شدن بلع، تهوع، احساس نفخ و ناراحتی آزارتان دهند. در حالی که اکثر این علایم با استفاده از برنامه غذایی بهبود می توانند کنترل و بهتر شوند، شما باید دیابت و بیماریهای گوارشی ناشی از آن را بشناسید و درصورت مشاهده هر کدام فوراً به پزشک متخصص گوارش و دیابت مراجعه کنید.

اگر به دیابت مبتلا هستید، هر وقت یکی از علایم و حالات زیر را در خود دیدید، فوراً به پزشک متخصص بیماریهای گوارشی ناشی از دیابت مراجعه کنید:

– سخت شدن بلع یا احساس درد هنگام بلع

– حالت تهوع یا استفراغی که طولانی شده است.

– مدتی است که نمی توانید یک وعده غذا با حجم معمولی را بخورید.

– (به عبارتی خیلی زود احساس سیری می کیند) و وزن کم کرده اید.

– پس از صرف غذا آروغ می زنید و حس می کنید که شکمتان پر و سنگین شده است.

– چند ماه است که اسهال دارید (حتی اگر مدتی از بین می رود و دوباره شروع می شود). دچار بی اختیاری مدفوع شده اید (یعنی لباس زیرتان کثیف می شود). ممکن است از مطرح کردن این مشکل با پزشک خجالت بکشید، ولی خجالت نکشید. و حتماً واضح و روشن به دکتر بگویید که نمی توانید مدفوعتان را کنترل کنید و لباستان کثیف می شود؛ نه این که بگویید فقط اسهال دارم و از او بخواهید دارویی بدهد که اسهال را بند بیاورد. مشکل بی اختیاری مدفوع قابل درمان است.

بیماریهای گوارشی ناشی از دیابت

• آسیب به اعصاب

سطوح بسیار بالای قند خون طی چند سال می تواند به عروقی که به اعصاب اکسیژن می رسانند صدمه بزند که موجب می شود این اعصاب آسیب ببینند. همچنین اگر گلوکز خون خیلی بالا باشد می تواند پوشش روی اعصاب را هم تخریب کند. هر دو نوع صدمات ممکن است باعث شوند اعصاب دیگر نتوانند پیام های عصبی را به عضلات و ارگان های دیگر بدن انتقال دهند یا موجب شوند پیام های عصبی بسیار کُند یا در زمان نامناسب ارسال شوند.

• نوروپاتی دستگاه عصبی خودکار

صدمه دیدن اعصاب به گوارش چه ربطی دارد؟! دستگاه عصبی خودکار بدون آنکه متوجه باشید فعالیت های بدن شما را کنترل می کند. این فعالیت ها عبارتند از تپش قلب، تنفس و گوارش که همه این ها حتی وقتی شما خواب هستید هم همچنان ادامه دارند. وقتی قند خون بسیار بالا به اعصاب منتهی به روده ها و بقیه قسمت های دستگاه گوارش صدمه می زند، حرکت غذا در دستگاه گوارش دچار اختلال می شود؛ یا خیلی کند تر از میزان طبیعی حرکت می کند (ویبوست ایجاد می کند) یا خیلی تندتر از حد طبیعی حرکت می کند (وباعث اسهال می شود). به این عارضه نوروپاتی دستگاه عصبی خودکار می گویند.

• کاهش سرعت تخلیه معده

وقتی صدمه دیدن اعصاب باعث می شود معده خیلی کندتر از حد طبیعی تخلیه شود، عارضه ای بروز می کند که در اصطلاح پزشکی به آن گاستروپارزی (gastroparesia) می گویند. آسیب دیدن اعصاب موجود در معده باعث می شود که معده نتواند غذا را به سرعت و در زمان مناسب به سمت روده کوچک بفرستد تا کاملاً هضم شود. اگر قند خون بیشتر از 200 میلی گرم در هر دسی لیتر بیشتر شود، تخلیه معده کند خواهد شد. این حالت به بیماریهای گوارشی مانند آروغ زدن، حالت تهوع، احساس ناراحتی و نفخ منجر می شود. از طرفی وقتی عارضه کندی تخلیه معده بروز می کند، کنترل میزان قند خون هم سختتر می شود.

• نارسایی پانکراس (لوزالمعده)

پانکراس ارگانی است که بیش از بقیه ارگان های بدن از دیابت آسیب می بیند، چرا که پانکراس است که انسولین تولید می کند. این ارگان علاوه بر تولید هورمون انسولین نقش مهم دیگری هم در روند گوارش دارد: پانکراس شیره های گوارشی تولید می کند. این مواد کمک می کنند که قندها، چربی ها و پروتئین های موجود در غذاها شکسته شده و به ذرات ریزتری تبدیل شوند که جذب آنها ساده تر شود. دیابت می تواند در تولید این شیره های گوارشی اختلال ایجاد کند به طوری که نه تنها جذب طبیعی ذرات ریز شده غذاها مختل گردد بلکه فرد کالری از دست می دهد، اسهال می گیرد و در نتیجه وزنش کاهش می یابد.

• رشد غیر طبیعی باکتریها در روده کوچک

رشد غیر طبیعی و باقی ماندن باکتریها در روده کوچک می تواند در روند گوارش اختلال ایجاد کند و در نتیجه به کاهش جذب مواد مغذی منجر شود و ممکن است بیمار اسهال بگیرد و وزنش پایین بیاید. در حالت طبیعی، قسمت فوقانی روده کوچک استریل است و تعداد بسیار کمی باکتری در آن وجود دارد ولی در بیماران دیابتی، به خصوص آنهایی که اعصاب روده آن ها صدمه دیده است، دچار نوروپاتی دستگاه عصبی خودکار شده اند و غذا به کندی در روده کوچک آن ها حرکت می کند، باکتریهای می توانند در روده کوچک تجمع یابند و جذب مواد مغذی موجود در غذاها را مختل کنند.

پزشک شما باید با آزمایشات مناسب و مقتضی، این عارضه را تشخیص دهد و برای درمان آن آنتی بیوتیک های مؤثر را تجویز کند.

حتی اگر شما بدانید که دیابت دارید، ممکن است علاوه بر بیماریهای گوارشی به مشکلات دیگری هم مبتلا باشید که بتوانند بر دستگاه گوارش شما تأثیر منفی بگذارند. مثلاً بیماری سلیاک یا بیماری سندرم روده تحریک پذیر. برای پزشکی که می داند شما دیابت دارید مهم است که همه دلایل احتمالی بروز علایم گوارشی شما را بررسی کند. پس تمام علایم خود را به او بگویید و هیچ چیز را پنهان نکنید. به علاوه به او بگویید که چه داروهایی می خورید- چه آنهایی که با دستور پزشک مصرف می کنید و چه آن هایی که بدون نسخه استفاده می کنید- یادتان باشد در روند درمان دیابت و بیماریهای گوارشی ممکن است بعضی چیزها به نظر شما مهم نباشند ولی گاهی اوقات همین نکات به ظاهر بی اهمیت می توانند پزشک را راهنمایی کنند و به تشخیص درست برسانند.

منبع: کتاب درمان بیماری های معده