واژه ای غیر تخصصی است که نشانه های سوء هاضمه از ناراحتی های مختلف قسمت فوقانی شکم، شامل تهوع، استفراغ، سوزش سر دل (ترش کردن) پس زدن غذای هضم نشده و اختلال توان یا عملکرد گوارشی (بدگواری یا دیس پپسی، dyspepsia) تشکیل می شود.
بعضی افراد مبتلا به دیس پپسی از احساس سوزش در ناحیه ی اپیگاستر (epigastrium ناحیه ی فوقانی و میانی شکم که بر روی معده و در داخل زاویه ی جناغی قرار دارد)، ناراحتی آزار دهنده، یا درد شکایت دارند. در گروهی دیگر از بیماران سوء هاضمه، احساس پُر بودن معده پس از خوردن غذا، سیر شدن زودرس (ناتوانی در خوردن غذای کامل به دلیل احساس پر شدن سریع معده)، نفخ، آروغ زدن و بی اشتهایی وجود دارد.
علائم سوء هاضمه
شایع ترین علایم و علل سوء هاضمه، بازگشت (ریفلاکس، reflux) اسید معده به مری و دیس پپسی عملکردی (غیرعضوی؛ functional dyspepsia) هستند. معمولاً سایر موارد در نتیجه بیماری های عضوی جدی تر ایجاد می شوند. بازگشت اسید معده (ریفلاکس) در اثر نقایص فیزیولوژیک مختلف ایجاد می شود. کاهش توان اسفنکتر تحتانی مری (lower esophageal sophincter; LES) از عامل مهم بازگشت اسید است. در بسیاری از افراد، LES به طور مکرر و زودگذر شل می شود و در نتیجه، مری در تماس با اسید معده قرار می گیرد. پرخوری و بلع هوا می توانند به طور موقت عملکرد LES را تحت تأثیر قرار دهند. اختلال حرکت مری و کاهش ترشح بزاق در سوء هاضمه، تماس اسید معده با مری را افزایش می دهند. نقش فتق مری در سوء هاضمه، مورد بحث است. در فتق هیاتوس (hiatal hernia)، احتمال ایجاد ریفلاکس معده به مری افزایش می یابد. هیاتوس (hiatus) سوراخی واقع در دیافراگم است که مری از آن عبور می کند. گاهی این سوراخ بیش از حد بزرگ می شود و در نتیجه، قسمت فوقانی معده از ران آن به داخل قفسه ی سینه می لغزد و دو قسمت دریچه های بین معده و مری در مقابل هم قرار نمی گیرند و قدرتشان را از دست می دهند که این موضوع موجب ریفلاکس اسید معده به مری و سوء هاضمه می شود. اگرچه در اکثر افراد مبتلا به ریفلاکس، فتق هیاتوس دیده می شود، اغلب بیماران دچار فتق مزبور مبتلا به ترش کردن نیستند. فتق هیاتوس در بالای 65 سالگی شایع است و اغلب اشکالی ایجاد نمی کند. علت بروز فتق هیاتوس در سوء هاضمه مشخص نیست.
اختلال حرکت معده در بعضی افراد موجب ریفلاکس اسید و در نتیجه، نشانه های سوء هاضمه می شود. تأخیر در تخلیه ی معده نیز در 25 تا 50 درصد دیس پپسی های عملکردی دیده می شود. ارتباط این نقایص با بروز نشانه ها مشخص نیست. در بسیاری از مطالعات به عمل آمده، ارتباط ضعیفی میان شدت نشانه ها و میزان اختلال عملکرد حرکتی معده در سوء هاضمه وجود داشته است. اختلال در شل شدن قسمت فوندوس (ته یا قعر) معده پس از خوردن غذا ممکن است موجب نفخ، تهوع و سیری زودرس شود.
منبع: کتاب راهنمای پزشکی خانواده- سوءهاضمه، زخم معده