دستگاه گوارش از مجرای گوارشی و اعضای وابسته به آن تشکیل شده است. مجرای گوارشی لوله ای به طول 7 متر است که غذا از آن عبور می کند. این مجرا از دهان و حلق (گلو)، مری، معده، روده ی کوچک (روده ی باریک)، روده ی بزرگ و مقعد تشکیل می شود. مری و معده، روده ها و مقعد، دیواره هایی عضلانی دارند که محتویات خود را انقباض های ریتمیک، در مسیر مجرا پیش می برند و آن را (بر حسب قسمت مربوطه) خرد، تجزیه و با عصاره های گوارشی، مخلوط و در نهایت، دفع می کنند. در ادامه با وظایف مری و معده بیشتر آشنا خواهیم شد. با ما همراه باشید.
فعالیت عضلانی مجرای گوارشی
حرکت غذا در مسیر مجرای گوارشی در اثر انقباض های عضلانی متوالی موسوم به حرکات دودی (کِرمی) یا موج پریستالیس (peristalsis) صورت می گیرد.
انواع دیگر عملکرد عضلانی در وظایف مری و معده، غذا را به تلاطم در می آورند و در روده ی بزرگ (کولون) موجب تشکیل مدفوع می شوند. فعالیت عضلانی مجرای گوارشی به وسیله ی شبکه ای از اعصاب که مجرای مزبور را پوشانیده اند در وظایف مری و معده کنترل می شود. دریچه های عضلانی متعدد، عبور غذا را کنترل و از بازگشت آن به عقب جلوگیری می کنند.
مری، لوله ای عضلانی است که غذا را به معده هدایت می کند. غذای جامد تا 5 ساعت با شیره ی معده مخلوط می شود تا قبل از ورود به روده ی باریک، کیموس (chymus) را بسازد. کیموس ماده ی نیمه ی مایع و خمیری شکل بخش فوقانی مجرای معده ای- روده ای است که از هضم غذا حاصل می شود. مایعات طی مدت چند دقیقه از دهان به روده می رسند. غذا طی 2 تا 3 ثانیه از ابتدای مری به پایین آن می رسد.
اسفنکتر تحتانی مری و معده، حلقه ای عضلانی است که با شل شدن خود به غذا اجازه می دهد به داخل معده برود و سپس با انقباض بعدی از بازگشت غذا به عقب جلوگیری می کند. اسفنکترپیلور (منفذ انتهایی معده)، دریچه ای عضلانی است که کیموس را تا زمان تکمیل فرآیند مخلوط شدن آن در معده نگه می دارد. معده ی خالی به شکل J و دارای چین خوردگی هایی است که به معده اجازه می دهند متسع شود. معده با آستری مخاطی پوشیده شده است که مایعی مخاطی به منظور پیشگیری از هضم شدن بافت مری و معده به وسیله خودش ترشح می کند. آستر معده حفره هایی دارد که قعده ی آنها حاوی غدد معده است. این غدد به تعداد بسیار زیاد در داخل هر چین خوردگی مخاط معده حضور دارند و اسید و آنزیم های سازنده ی شیره ی معده را ترشح می کنند.
از وظایف مری و معده تولید روزانه 3 لیتر اسید است. شیره ی معده حاوی اسید و آنزیم های گوارشی است. اسید ، باکتری های موجود در غذا را از بین می برد و آنزیم ها به تجزیه ی پروتئین و تبدیل آنها به اسیدهای آمینه کمک می کنند. سلول های اختصاصی معده، مخاط (موکوس) ترشح می کنند که موجب پیشگیری از هضم به وسیله ی اسید معده می شود. در اثنی عشر، صفرا ذرات چربی را به ذرات کوچکتر تقسیم می کند و شیره ی لوزالمعده، حاوی آنزیم های مبدل چربی به اسید های چرب، گلیسرول و بیکربنات سدیم است که اسید معده را خنثی می کند.
منبع: کتاب راهنمای پزشکی خانواده- سوءهاضمه، زخم معده