رفلاکس معده یا ترش کردن معده، سوزشی است که در قفسه‌ی سینه و درست پشت استخوان جناغ احساس میشود. این عارضه، مشکل شایعی است که اکثر مردم در برخی از مواقع از آن رنج می‌برند و در صورت لزوم به شیوه‌ای مؤثر به کمک دارو قابل درمان است. با این حال در صورتیکه این مشکل مرتباً اتفاق بیافتد، می‌تواند نشانگر در جریان بودن یک مشکل جدی پزشکی باشد. نوع مزمن این بیماری با سوزش‌های مکرر سر دل همراه است. باید توجه داشت که اگر این بیماری بدون درمان رها شود، عوارض آن می‌توانند بسیار شدید و حتی دائمی باشند.
بیماری رفلاکس معده (GERD) چیست؟
اگر چه واژه‌ی ترش کردن برای توصیف بسیاری از مشکلات گوارشی به کار می‌رود، با این حال در اصطلاح پزشکی، این مسئله در واقع به عنوان نشانه‌ای از بیماری ریفلکس معده شناخته میشود. در این حالت، اسید معده از معده به مری بازگشت یا اصطلاحاً ریفلکس می‌کند و احساس ناملایمی مانند سوزش را در ناحیه‌ی بین دنده‌ها و یا درست زیر گردن ایجاد می‌کند. ممکن است این احساس در سرتاسر قفسه‌ی سینه و درون گردن و گلو گسترش یابد. بسیاری از بزرگسالان این احساس سوزش زننده را حداقل یک بار در ماه تجربه می‌کنند. دیگر نشانه‌های این عارضه می‌تواند شامل حالت تهوع یا استفراغ، اشکال در بلع و سرفه‌های مزمن یا خس‌خس باشد.
عوامل ایجاد رفلاکس معده
زمانی که شما غذا می‌خورید، ماده‌ی غذایی از مسیری به نام مری از دهان به معده‌ی شما منتقل میشود.در منتهی‌الیه پایین مری عضله‌ای حلقوی با نام اسفنکتر تحتانی مری (LES) قرار دارد. این عضله مانند شیری یکطرفه عمل کرده و اجازه‌ی عبور مواد غذایی به معده را می‌دهد و در حالت طبیعی، بلافاصله پس از آن بسته میشود تا از بازگشت مواد داخل معده، که دارای محتویاتی اسیدی هستند، به مری جلوگیری کند. مشکل ریفلکس زمانی روی می‌دهد که این عضله‌ی حلقوی به درستی عمل نکند و مواد اسیدی امکان راه یافتن به مری را پیدا کنند و منجر به سوختن بخش پایینی آن شوند. این مسئله منجر به تحریک و التهاب مری و در نتیجه بروز مشکل ریفلکس معده و نهایتاً آسیب به مری خواهد شد. گاهی برخی از بیماران به شرایطی دچار می‌شوند که در آن سلول‌های جداره‌ی پایین مری تغییر می‌کنند. این حالت مری بارت نامیده میشود. این مشکل از این جهت که می‌تواند خطر ایجاد سرطان مری را افزایش دهد، بسیار حائز اهمیت می‌باشد.
آنچه منجر به رفلاکس معده میشود
برخی از افراد به‌طور طبیعی با یک عضله‌ی اسفنکتر ضعیف به دنیا می‌آیند. برای برخی دیگر، مصرف مواد غذایی چرب و تند، استفاده از انواع خاصی از داروها، پوشیدن لباس‌های تنگ، کشیدن سیگار، نوشیدن الکل، انجام ورزش‌های شدید و یا تغییرات شدید وضعیت بدن (در هنگام خم شدن یا دراز کشیدن) می‌تواند باعث شل شدن این عضله و در نهایت ریفلکس معده شود. در بسیاری از بیمارانی که از مشکل ریفلکس معده رنج می‌برند، عارضه‌ی فتق هیاتال نیز مشاهده میشود. در این حالت، بخش بالایی معده متورم شده و بالاتر از دیاگرام و داخل حفره‌ی سینه قرار می‌گیرد. این پدیده به پیشرفت مشکل ریفلکس اسید معده کمک می‌کند. معمولاً انجام جراحی برای رفع مشکل ریفلکس معده، این مشکل را نیز بر طرف می‌کند.
درمان رفلاکس معده
معمولاً مشکل ریفلکس معده تدریجاً طی سه مرحله‌ی درمان سوزش معده میشود:
تغییر سبک زندگی
اگر به طور مکرر سوزش سر دل یا سایر علائم رفلاکس معده را تجربه می‌کنید، ممکن است لازم باشد موارد زیر را امتحان کنید:
کم و آهسته بخورید
هنگامی که معده بسیار پر است، می‌تواند فشار بیشتری به مری وارد کند. اگر برای شما قابل اجرا باشد، ممکن است بتوانید وعده‌های غذایی کوچک و بیشتر را به جای سه وعده بزرگ روزانه مصرف کنید.
از خوردن برخی غذاها اجتناب کنید
در گذشته به افرادی که دارای رفلاکس مری بودند، دستور داده می‌شد که همه، به جز غذاهای مورد نیاز را از رژیم‌های غذایی خود حذف کنند. اما دیگر اینگونه نیست. ما از روزهایی که شما مجاز نبودید چیزی بخورید رد شده‌ایم. اما هنوز هم برخی از غذاها وجود دارند که احتمال ابتلا به رفلاکس مری را بیشتر از سایرین دارند، از جمله نعنا، غذاهای چرب، غذاهای پرادویه، گوجه فرنگی، پیاز، سیر، قهوه، چای، شکلات. اگر به طور مرتب هر یک از این غذاها را می‌خورید ، ممکن است سعی کنید آن‌ها را از برنامه غذایی خود حذف کنید تا ببینید آیا انجام این کار ریفلاکس شما را کنترل می‌کند یا خیر و سپس آن‌ها را یک به یک به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
نوشیدنی‌های گازدار ننوشید
آن‌ها شما را آزار می‌دهند، زیرا اسید به مری می‌فرستد. به جای آب گازدار، آب معمولی بنوشید.
از دراز کشیدن بعد غذا بپرهیزید
هنگام ایستادن یا حتی نشستن، گرانش به تنهایی باعث میشود اسید در معده نگه داشته شود. بهتر است سه ساعت قبل از رفتن به رختخواب شام بخورید. این یعنی چرت نزدن بعد از ناهار و دیر نخوردن شام یا میان وعده‌های نیمه شب.
خیلی سریع حرکت نکنید
چند ساعت بعد از غذا از ورزش شدید خودداری کنید. یک قدم زدن آرام بعد از شام خوب است، اما تمرین شدیدتر، به ویژه اگر مستلزم خم شدن باشد، می‌تواند اسید معده را به مری شما بفرستد.
هنگام خوابیدن باید شیب داشته باشید
در حالت ایده آل، سر شما باید 6 تا 8 اینچ بالاتر از پاهای شما باشد. شما می‌توانید با استفاده از بالش‌های فوق العاده بلند که کمر شما را در تختخواب پشتیبانی می‌کند، به این هدف برسید.
توصیه میشود وزن خود را کاهش دهید
با افزایش وزن، ساختار عضلانی که از اسفنکتر پایین مری پشتیبانی می‌کند، گسترش می‌یابد و فشارهایی که اسفنکتر را بسته نگه می‌دارد، کاهش می‌یابد. این امر منجر به رفلاکس و سوزش قلب میشود.
اگر سیگار می‌کشید، ترک کنید
نیکوتین ممکن است اسفنکتر پایین مری را شل کند.
داروهای خود را بررسی کنید
برخی از داروها از جمله استروژن بعد از یائسگی، داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای و مسکن‌های ضد التهابی می‌توانند اسفنکتر را شل کنند، در حالی که برخی دیگر بویژه بیس فسفونات‌ها مانند آلندرونات (Fosamax) ،ibandronate (Boniva) یا رزدرونات (Actonel)، که برای افزایش تراکم استخوان ساخته می‌شوند، می‌توانند مری را تحریک کنند.
دارودرمانی
در صورتیکه پس از تغییر در سبک زندگی، علائم کماکان باقی بمانند، ممکن است به انجام دارودرمانی نیاز شود. داروهای آنتی‌اسیدی، اسید معده را خنثی می‌کنند و قادرند میزان تولید اسید معده را نیز کاهش دهند. مصرف این داروها در تسکین علائم مؤثر خواهد بود. مصرف برخی از داروهای دیگر نیز می‌تواند در کاهش التهاب مری مؤثر باشد. باید دقت داشت که مصرف این داروها با مشورت با پزشک یا جراح صورت بگیرد.
جراحی
در صورت بروز عوارض جدی رفلاکس مری ممکن است جراحی توصیه شود. به عنوان مثال، اسید معده می‌تواند باعث التهاب مری شود. این ممکن است منجر به خونریزی یا زخم شود. زخم‌های ناشی از آسیب بافتی می‌تواند حرکات مری را محدود کرده و بلع را مشکل کند.
جراحی برای رفلاکس مری معمولاً آخرین راه حل است. پزشک شما ابتدا سعی خواهد کرد علائم شما را با تغییر در رژیم غذایی و شیوه زندگی خود مدیریت کند. این به بیشتر افراد مبتلا به این بیماری کمک می‌کند. اگر این کارها سبب بهبودی شما نشد، پزشکان مصرف داروها را توصیه می‌کنند. اگر این مراحل نیز علائم شما را تسکین ندهد، پزشک جراحی را در نظر خواهد گرفت. همچنین ممکن است برای جلوگیری از مصرف طولانی مدت داروها، جراحی را در نظر گرفته شود.
چندین گزینه جراحی وجود دارد که ممکن است به تسکین علائم رفلاکس مری و مدیریت عوارض آن کمک کند. برای راهنمایی در مورد بهترین روش برای مدیریت مشکل خود با پزشکتان صحبت کنید.
فوندوپلاستی
این روش درمانی جراحی استاندارد برای رفلاکس مری است. این عمل که تازنی بالای معده هم نامیده میشود، این اسفنکتر را محکم و تقویت می‌کند. در این عمل قسمت فوقانی معده به اطراف قسمت بیرونی مری دوخته میشود تا اسفنکتر تقویت شود.
فوندوپلاستی می‌تواند به شکل یک عمل جراحی باز انجام شود. در طی عمل جراحی باز، جراح برای دسترسی به مری برش بلندی در معده شما ایجاد می‌کند. همچنین می‌تواند به صورت جراحی لاپاروسکوپی انجام شود. این نوع جراحی شامل چندین برش کوچکتر است و از ابزارهای کوچکی استفاده میشود تا روند تهاجمی کمتری داشته باشد.
آماده شدن برای این عمل جراحی مانند هر نوع عمل جراحی معمولی است. این شامل موارد زیر است:
- داشتن یک رژیم مایع از 1-2 روز قبل از عمل
- نخوردن غذا در روز عمل
- یک روز قبل از عمل برای پاک کردن روده خود از یک داروی تجویز شده استفاده کنید.
از پزشک خود بخواهید که دستورالعمل‌های خاص آماده سازی را به شما بگوید، زیرا ممکن است با توجه به سابقه پزشکی فردی شما این مورد متفاوت باشد.
این نوع جراحی به طور کلی از میزان موفقیت بسیار خوبی در دراز مدت برخوردار است.
TIF عمل فوندوپلاستی معده بدون برش
این روش هنگامی استفاده میشود که فوندوپلاستی باز مناسب نباشد. در این حالت سدی بین معده و مری ایجاد میشود. این سد مانع از رفلاکس اسید معده میشود.
این روش نیازی به برش ندارد. وسیله ای به نام EsophyX از طریق دهان شما وارد میشود. از آنجا که نیازی به برش ندارد می‌تواند گزینه خوبی برای افراد مبتلا به رفلاکس مری باشد. اگر داروها بیماری شما را تسکین نمی‌دهند، اما اگر شما جراحی تهاجمی را نمی‌خواهید، ممکن است این گزینه مورد ترجیح شما باشد.
آماده سازی برای این عمل جراحی شبیه به روش آماده سازی فوندوپلاستی است، اما ممکن است به همان مراحل نیاز نداشته باشد. در مورد آماده سازی مناسب با پزشک خود مشورت کنید.
روش نوین Stretta
این روش با استفاده از آندوسکوپ انجام میشود. معمولاً به صورت سرپایی انجام میشود. اندوسکوپ یک لوله نازک و انعطاف پذیر است که می‌تواند داخل مری شما وارد شود. الکترودهای انتهای لوله بافت مری شما را گرم می‌کند و برش‌های ریزی در آن ایجاد می‌کند. برش‌ها روی بافت مری اسکار تشکیل می‌دهند. این کار اعصابی را که به اسید رفلاکس پاسخ می‌دهند مسدود می‌کند. بافت اسکاری که تشکیل میشود نیز به تقویت عضلات اطراف کمک می‌کند.
این روش اثربخشی تسکین یا حتی از بین بردن علائم رفلاکس مری را به دنبال خواهد داشت. با این حال، هنوز روشی نسبتاً جدید است، بنابراین نتایج بلند مدت آن ناشناخته است.
آماده سازی برای این روش تقریباً شبیه به آماده سازی برای دیگر عمل‌های رفلاکس مری است. اما، باید در مورد روش آماده سازی صحیح به پزشک مراجعه کنید.
این روش به طور کلی ارزان تر از سایر عمل‌ها است. مهم است که بیمه خود را بررسی کنید تا مطمئن شوید که این عمل توسط آن‌ها پوشش داده شده است یا خیر و هزینه واقعی آن برای شما چقدر خواهد بود.
سیستم برد اندوسینچ
این سیستم همچنین از یک آندوسکوپ استفاده می‌کند. این عمل باعث تقویت LES میشود. این روش به اندازه سایر روش‌هایی که در بالا ذکر شد معمول نیست. با این حال، گزینه دیگری برای شماست که می‌توانید در مورد آن با پزشک خود مشورت کنید.
این رویه تحت پوشش همه شرکت‌های بیمه قرار نمی‌گیرد. پس مهم است که قبل از تصمیم گیری در مورد اینکه آیا روش صحیحی برای شما است، درمورد هزینه‌های این کار و کلیه مراحل کار با شرکت بیمه خود، پزشک و بیمارستان خود صحبت کنید.
جراحی لینکس
در این جراحی از دستگاه مخصوصی به نام لینکس استفاده میشود. این دستگاه دارای حلقه‌ای از دانه‌های کوچک تیتانیوم مغناطیسی است. هنگامی که در اطراف LES پیچیده میشود، لینکس اسفنکتر را تقویت می‌کند.
از آنجا که مهره‌ها دارای خاصیت مغناطیسی می‌شوند، به هم وصل می‌شوند تا دهانه بین معده و مری بسته شود ولی غذا هنوز هم می‌تواند مانند حالت عادی عبور کند.
از آنجا که این یک جراحی حداقل تهاجمی است، معمولاً کوتاه تر از جراحی‌های سنتی است. همچنین درد کمتری در رابطه با این نوع جراحی وجود دارد.
این یک روش نسبتاً جدید است اما نتایج خوبی را برای تسکین بیماری رفلاکس معده نشان می‌دهد.
انتظارات پس از عمل
- پس از جراحی، بیمار باید در منزل درگیر فعالیت‌های سبک باشد و از بلند کردن اجسام سنگین یا انجام فعالیت‌های شدید برای مدت زمان کوتاهی که توسط جراح تعیین میشود، خودداری کند.
- درد خفیفی معمولاً پس از عمل احساس میشود، با این حال ممکن است داروهای ضددرد برای دروه‌ای کوتاه برای برخی بیماران تجویز شوند.
- معمولاً استفاده از داروهای آنتی ریفلکس پس از جراحی نیاز نیست.
- اکثر جراحان به‌طور موقت رژیم غذایی بیمار را با مایعات و به دنبال آن مصرف تدریجی خوردنی‌های جامد، اصلاح می‌کنند. بهتر است بلافاصله پس از عمل پیرامون محدودیت‌های رژیم غذایی خود از جراح سؤال کنید.
- شما احتمالاً قادر خواهید بود، پس از گذشت مدت زمان کوتاهی، به فعالیت‌های عادی خود بازگردید. فعالیت‌هایی از قبیل دوش گرفتن، رانندگی، بالا رفتن از پله‌ها، بلند کردن وزنه، کار و برقراری رابطه‌ی جنسی.
- حتماً پس از عمل با مطب پزشک خود تماس بگیرید و جلسات ملاقاتی را برای بررسی وضعیت خود ترتیب دهید.
