انسداد، چسبندگی و پیچ خوردگی روده:علائم،علت و درمان

انسداد روده زمانی اتفاق می افتد که روده کوچک یا بزرگ شما تا قسمتی یا به طور کامل مسدود می شود. انسداد مانع از این می شود که غذا، نوشیدنی و گاز به شکل نرمال از روده ها عبور کنند. انسداد باعث بوجود آمدن درد شدید و متناوبی می شود.

در این مقاله در مورد انسداد روده ناشی از تومور، بافت جای زخم یا پیچ خوردگی روده یا باریک شدن روده ها  صحبت می شود. اما در مورد فلج روده که عموما پس از جراحی باز شکم اتفاق می افتد، صحبتی نمی شود. دو نوع انسداد روده وجود دارد:

• مکانیکی
• غیرمکانیکی

انسداد مکانیکی روده زمانی اتفاق می افتد که روده به صورت جسمانی مسدود می شود و محتویات آن از محل انسداد پیش تر نمی تواند بروند. این اتفاق زمانی می افتد که روده در یک انحنا دچار پیچ خوردگی روده می شود که ناشی از فتق، تراکم مدفوع، رشد غیرنرمال بافت یا وجود اشیای خارجی در روده ها است. بر خلاف انسداد مکانیکی، انسداد غیرمکانیکی  که فلج روده نامیده می شود به دلیل متوقف شدن حرکات لوله گوارشی است. حرکات لوله گوارش باعث حرکت ماده از طریق روده می شود. فلج روده در اغلب مواقع به عفونت صفاق مرتبط است. عفونت غشای صفاف یکی از علت های اصلی انسداد روده در نوزادان و کودکان است.

یکی از علت های شایه دیگر فلج روده اختلال یا کاهش ارسال خون به معده است. کنترل روده در طول جراحی باز شکم نیز باعث توقف حرکت لوله گوارشی می شود، بنابراین افرادی که جراحی باز شکم انجام داده اند بیشتر به فلج روده مبتلا می شوند. وقتی فلج روده ناشی از جراحی باز شکم باشد، این بیماری اغلب موقتی است و تنها برای مدت 48 تا 72 ساعت دوام دارد. گاهی اوقات فلج روده عوارض جانبی جراحی بخش های دیگری بدن از قبیل جراحی جایگزینی مفصل یا جراحی سینه است.

انسداد روده  ناشی از فلج روده همچنین می تواند ناشی از بیماری های کلیوی باشد، مخصوصا وقتی سطوح پتاسیم کاهش پیدا کند. بیماری قلبی و برخی از داروهای مخصوص شیمی درمانی مثل وین بلاستین و وین کریستین نیز باعث  فلج روده می شود. نوزادان مبتلا به فیبروز کیستی بیشتر به انسداد روده ناشی از مدفوع جنینی مبتلا می شوند. روی هم رفته، میزان ابتلا به انواع انسداد روده یک در یک هزار نفر است.

انسداد روده چیست؟

در بیماری انسداد روده، انسداد مانع از عبور نرمال محتویات روده از دستگاه گوارش می شود. مشکلی که باعث انسداد می شود می تواند داخل یا خارج روده باشد. در داخل روده، یک تومور یا ورم باعث پر شدن یا انسداد مسیر داخلی روده می شود. در خارج روده، اندام یا بافت مجاور  باعث  فشرده شدن، منقبض شدن یا پیچ خوردگی بخشی از روده می شود.

انسداد روده در روده کوچک یا روده بزرگ اتفاق می افتد. همچنین، انسداد روده می تواند کلی یا جزئی باشد و به این بستگی دارد که محتویات روده از ناحیه مسدود شده می تواند عبور کند یا خیر.

پیچ خوردگی روده چیست؟

پیچ خوردگی روده عبارتست از پیچ خوردگی یا حلقه شدن روده است که منجر به انسداد روده می شود. وقتی روده کوچک تحت تاثیر قرار گیرد، به این بیماری پیچ خوردگی روده کوچک گفته می شود، در حالی که وقتی روده بزرگ تحت تاثیر قرار گیرد، به این بیماری پیچ خوردگی روده بزرگ گفته می شود. در صورتی که پیچ خوردگی روده در روده بزرگ اتفاق بیفتد، دو نوع پیچ خوردگی روده وجود دارد، سیگموئید و روده کور (سکوم) است، که به محل پیچ خوردگی روده بزرگ بستگی دارد.

انسداد این بخش های معده به سرعت منجر به نکروز (مردن بافت) می شود، زیرا انسداد از جریان خون جلوگیری می کند. این یکی از اولین مشکلات در هر نوع انسداد روده کوچک یا بزرگ است و فورا اتفاق می افتد. علائم با توجه به علت های مختلف پیچ خوردگی روده متغیر هستند و روش های درمانی آنها نیز به همین شکل متغیر هستند. در صورتی که علائم پیچ خوردگی روده را دارید، زمان آن رسیده که به پزشک مراجعه کنید.

چسبندگی روده می تواند باعث گره خوردگی، پیخ خوردگی یا کشیده شدن روده ها و در نتیجه انسداد روده شوند. انسداد کامل یا جزئی روده حرکت غذا یا مدفوع در روده ها را محدود می کند. انسداد کامل روده جان فرد را تهدید می کند و به مراجعه فوری به پزشک و اغلب جراحی نیاز دارد.

علائم و نشانه ها

از جمله علایم انسداد روده می تواند به موارد زیر اشاره کرد:

• نفخ شدید
• شکم درد
• کاهش اشتها
• تهوع
• استفراغ
• یبوست
• اسهال
• ورم شکم
• گرفتگی شدید عضلات شکم
• تنفس بدبو و تب می شود

در ادامه به شرح علائم چسبندگی روده خواهیم پرداخت. گاهی اوقات پیچ خوردگی روده کوچک یا بزرگ با علائم بسیار کمی شروع می شود. شما تا حدودی احساس ناراحتی یا دل درد خفیفی داشته باشید. اما با گذشت زمان، علائم شدیدتر می شوند. وقتی جریان خون مسدود شد، احتمال از بین رفتن روده وجود دارد و این مسائلی جدی است که به توجه فوری پزشکی نیاز دارد. علایم و نشانه های پیچ خوردگی روده عبارتست از:

• تهوع
• شکم درد
• یبوست
• همچنین ممکن است صداهای عجیبی در روده خود بشنوید و نفخ یا باد شکم داشته باشد.
• وجود خون در مدفوع

 در نهایت، التهاب شدید و ورم شکم. این علائم ممکن است در ابتدا خفیف باشند، اما با پیشرفت بیمار، می تواند به سرعت وخیم شوند.

علت

در ادامه به شرح علل انسداد روده و همچنین علت های پیچ خوردگی روده خواهیم پرداخت.

• چسبندگی: چسبندگی ها نواحی  هستند که دارای بافت همبند فیبروزی سفت می باشند و نوعی جای زخم به حساب می آید. چسبندگی ها در خارج از ارگان های آسیب دیده لگن یا روده در حین بهبودی آنها پس از عفونت یا جراحی ایجاد می شوند. چسبندگی روده بزرگ و کوچک همیشه از ابتدا علائمی را بوجود نمی آورند. با توجه به حرکت روده، این توده های بافت جای زخم عموما با گذشت زمان به صورت رشته مانند کشیده می شوند. نواحی چسبندگی در صورتی که به شکل یک رشته ی محدود کننده کشیده شوند، باعث انسداد روده کوچک می شود. چسبندگی ها همچنین به حلقه های مجاور روده چسبیده می شود و سپس روده را سفت می کنند و به یک شکل غیرعادی در می آورند که موجب محدودیت در حرکت محتویات روده می شود.

• فتق: در صورتی که در عضلات و فیبرهایی که بخشی از دیواره شکم هستند ضعف ساختاری بوجود بیاید، بخشی از روده کوچک از طریق این ناحیه ضعیف شده بیرون می زند و به عنوان یک برآمدگی در زیر پوست ظاهر می شود. این بخش برآمده روده، فتق نامیده می شود. قسمتی از روده که دچار فتق شده است در صورتی که در نقطه ای که به دیواره شکم برخورد می کند به دام بیفتد یا به سختی فشرده شود، دچار انسداد می شود. در موارد شدید، روده فشرده شده خفه می شود، به عبارت دیگر ارسال خون به روده قطع می شود. فتق جزء شایعترین علل انسداد روده است. عموما، فتق به صورت برآمدگی های نزدیک ناف، بین ناف و استخوان سینه،  در محل برش جراحی بهبود یافته، نزدیک اندام تناسلی یا در قسمت بالای جلوی ران ظاهر می شود.

• تومور: تومورهای سرطانی یا با فشار وارد کردن بر قسمت خارجی روده و بستن آن یا با رشد در داخل دیواره روده و مسدود کردن تدریجی دریچه آن باعث انسداد روده کوچک می شود. در اغلب موارد، تومور در خود روده کوچک شروع نمی شود. اغلب، سرطانی است که از محل دیگری در روده بزرگ، دستگاه تناسلی در خانم ها، سینه، شش یا پوست به روده کوچک گسترش پیدا کرده است.شایع ترین علل انسداد روده بزرگ از قرار زیر هستند:
• سرطان کولورکتال: تقریبا نیمی از موارد انسداد روده بزرگ ناشی از سرطان کولورکتال (روده بزرگ و مقعد) است. سرطان روده بزرگ یا رکتوم تشخیص داده نشده باعث تنگ شدن تدریجی گذرگاه داخلی روده بزرگ می شود. معمولا بیمار قبل از انسداد روده برای مدتی به صورت متناوب دچار یبوست می شود.

• ولولوس: ولولوس پیچش غیرنرمال بخشی از روده به دور خود است. این حرکت پیچشی عموما باعث ایجاد یک حلقه روده بسته می شود که منجر به انسداد روده می گردد. ولولوس بیشتر در میان افراد بالای 65 سال شایع است و این بیماران اغلب سابقه یبوست مزمن دارند.
• دیورتیکولوز: دیورتیکول ها کیسه های بالون شکل کوچکی هستند که از دیواره روده بیرون می زنند. در صورتی که دیورتیکول عفونتی شود، به آن دیورتیکولوز گفته می شود. در طول بهبودی این عفونت، جای زخمی هایی در دیواره روده بزرگ تشکیل می شود. بزرگ و سفت شدن این جای زخم باعث تنگ شدن تدریجی روده و در نهایت انسداد روده بزرگ می شود.

گاهی اوقات مشخص نیست که علت پیچ خوردگی روده چیست، اما پزشکان دریافته اند که برخی از مسائل منجر به بوجود آمدن این مشکل می شود. در ادامه به چند مورد از این علت ها اشاره می شود:

• تحرک شدید در شکم: گاهی اوقات استفاده از داروهای ملین، رژیم غذایی سرشار از فیبر یا اختلالات روده باعث این مشکل می شود. همانطور که  غذای هضم شده در روده حرکت می کند، بدن سخت تلاش می کند تا آن را از روده بیرون کند و ممکن است این کار به پیچ خوردگی روده منجر شود.
• پرخوری:خوردن غذای بیش از حد باعث شل شدن، حلقوی شدن یا متورم شدن روده می شود. این مساله سپس منجرپیچ خوردگی و انسداد روده می شود و غذا نمی تواند به خوبی و به راحتی از آن عبور کند.
• چرخش ناهنجار روده: در صورتی که عفونت  یا جراحی در حفره شکم داشته اید، گاهی اوقات بافت جای زخمی بین بخش های روده شکل می گیرد. این رشته ها باعث کشیدگی روده می شود و حلقه هایی را بوجود می آورند که در نهایت منجر به پیچ خوردگی روده می شود. در بین زنان، رشد سلول های اندومتریوز در روده نیز باعث بوجود آمدن این مشکل می شود. این مشکل ژنتیکی است و در آن روده به درستی شکل نگرفته است یا به خوبی در شکم قرار نگرفته است. این مشکل، در اولین روزهای زندگی فرد تشخیص داده می شود و فرد دارای این مشکل بیشتر در معرض پیچ خوردگی روده قرار دارد.
• بیماری دیورتیکولی: این بیماری می تواند مادرزادی باشد یا در مراحل بعدی زندگی بوجود می آید. افراد مبتلا به این بیماری غشای روده خود برآمدگی هایی خواهند داشت. این کیسه های کوچک در غشای روده باعث پیچ خوردگی روده می شود و منجر به انسداد روده می گردد. تا زمانی که انسداد بوجود نیاید، احتمالا متوجه علائم این بیماری نمی شوید، اما برخی از افراد قبل از انسداد دچار اسهال، گرفتگی عضلانی و مشکلات دیگر روده می شوند.
• علت های دیگر: پیچ خوردگی روده همچنین ناشی از سرطان های مشخص، بارداری، پیری، تغییر در عادات غذایی یا مشکلات بهبودی پس از عمل می باشد. با این حال، به خاطر داشته باشد که این علت ها نسبتا نادر هستند.

تشخیص

پزشک سوالاتی در مورد علائم، مشکلات  گوارشی دیگری که داشته اید و هر گونه جراحی ای که پیش از این انجام داده اید سوالاتی می پرسد. پزشک برای تشخیص انسداد روده اقدامات زیر را انجام می دهد:

• توضیح علائم: جزئیات کامل علائم انسداد روده را به پزشک  توضیح دهید.
• سابقه پزشکی: در مورد روش های درمانی یا جراحی که اخیرا استفاده کرده اید و همچنین بیماری های که اکنون به آن مبتلا هستید و داروها یا مکمل هایی که مصرف می کنید با پزشک صحبت کنید.
• معاینه: پزشک شکم و هر قسمت دیگری از بدن که در آن احساس درد یا ناراحتی می کنید را معاینه می کند.
• آزمایش های تصویربردرای: برای تشخیص انسداد روده، پزشک از تصویر برداری با اشعه ایکس یا سی تی اسکن استفاده می کند. تصویر برداری با اشعه ایکس به منظور باعث پیدا کردن انسداد روده بزرگ و کوچک می شود. گرفتن سی تی اسکن از شکم که به پزشک کمک می کند تا جزئی یا کامل بودن انسداد روده را تشخیص دهد.
• کولونوسکوپی: در صورتی که پزشک حدس بزند انسداد روده بزرگ اتفاق افتاده است، کولونوسکوپی را توصیه می کند. برای انجام این آزمایش داروی بیهوشی به شما تزریق می شود و سپس پزشک دوربینی را به انتهای یک لوله وصل کرده و آن را داخل روده بزرگ می کند. این کار به پزشک این امکان را می دهد تا قسمت داخلی روده بزرگ را مشاهده کند.

سندروم پیچ خوردگی روده با انجام تنقیه با باریوم، تحلیل مدفوع و روش های تصویر برداری مثل رادیوگرافی، سی تی اسکن و ام آر ای صورت می گیرد. لاپاراتومی تشخیصی یا توضیحی، یک روش جراحی کم تهاجمی است که برای معاینه ارگان های شکم توصیه می شود.

درمان

روش های درمان شامل برطرف سازی پیچ خوردگی روده ها از طریق روش های جراحی لاپاراتومی و لاپاراسکوپی است. در صورت نیاز، بخش دچار پیچش، باز (گشاد) می شود تا از عوارض بعدی جلوگیری شود. در موارد شدید، بخش مرده یا فاسد روده با برش جدا می شود و نواحی سالم به همدیگر متصل می شود. اغلب برای جلوگیری از عوارض و عفونت دارو تجویز می شود.

سندروم پیچ خوردگی روده بیماری پیچیده ای با علت نامشخص است. اگر چه علت هایی برای این مشکل تشخیص داده شده است، هنوز مواردی از این بیماری وجود دارد که علت دقیق آن را نمی توان تشخیص داد.احتمال ابتلا به پیچ خوردگی روده بسیار نادر است، اما این بیماری به تشخیص و درمان سریع نیاز دارد.

در صورتی که به انسداد روده مبتلا شده است، برای درمان انسداد روده باید در بیمارستان بستری شوید. یک لوله بینی معده ای چرب شده انعطاف پذیر از طریق بینی داخل معده شما می شود تا گاز اضافی از معده و روده های شما خارج شود. مایعات از طریق ورید به شما تزریق می شود، زیرا مجاز به خوردن یا نوشیدن نیستید.

انسداد جزئی روده کوچک اغلب در عرض چند روز بهبود پیدا می کند و در صورتی که از لوله بینی معده ای برای بیمار استفاده شده است، می توان آن را جدا کرد. در این زمان، به شما جرعه های مایع داده می شود. در صورتی که بتوانید این مایعات را بدون اینکه مشکلی بوجود بیاید مصرف کنید، یک رژیم مایع کامل برای یک یا چند روز برای شما ارائه می شود و سپس غذاهای جامدی که به سادگی قابل هضم هستند به رژیم غذایی شما اضافه می شود. برای درمان انسداد کامل روده اغلب به جراحی نیاز است تا با استفاده از آن علت انسداد روده ( تومور،فتق، چسبندگی روده و…) را اصلاح یا برطرف کرد. در طول این جراحی، بخشی از روده آسیب دیده یا پیچ خورده نیز جدا می شود.

گاهی اوقات برای شما و پزشک شما بهتر است که منتظر بمانید تا ببینید بدون جراحی می توانید از انسداد روده بهبودی پیدا کنید. ممکن است در نهایت برای برطرف سازی علت انسداد یا جلوگیری از تکرار انسداد روده به جراحی نیاز داشته باشید، اما هر کسی به جراحی نیاز ندارد.

اولین اقدام در درمان انسداد روده ناشی از فلج روده پرهیز از خوردن یا نوشیدن است. به بیمار سرم یا الکترولیت تزریق می شود تا بدن بیمار آب خود را حفظ کند. بسته به علت انسداد روده از روش های درمانی مختلف استفاده می شود، البته برای بیماری بوجود آورنده انسداد به روش های درمانی دیگری نیاز پیدا می شود.

به بیمار مبتلا به فلج روده داروهایی مثل قرص(ضد یبوست)،شیاف یا تنقیه ارائه می شود تا دفع مدفوع را تحریک کنند. پزشک سپس روده های بیمار را بررسی می کند تا علائم فعالیت آن را مشاهده کند. عبور گاز از معده یا دفع مدفوع نشانه هایی خوبی هستند که بیانگر عملکرد مناسب مجدد روده ها است. فعالیت فیزیکی یکی از موثرترین روش ها برای درمان فلج روده است. در بعضی از موارد، فلج روده بدون هیچ درمانی به خودی خود برطرف می شود. با وجود اینکه اغلب موارد پیچ خوردگی روده باید توسط پزشک بررسی شود، روشی های برای جلوگیری به ابتلا به این مشکل وجود دارد.

گاهی برای درمان یچ خوردگی روده به جراحی نیاز می باشد. پزشک برای تعیین محل دقیق و بررسی دقیق مشکلی که پیش آمده تصویر برداری با اشعه ایکس، سی تی اسکن یا اسکن باریوم را تجویز می کند. پزشکان گاهی اوقات می توانند محل مشکل را به طور دقیق مشخص کنند، اما اغلب پیدا کردن آن بسیار دشوار است. در صورتی که پیچ خوردگی روده شدید باشد، به جراحی نیاز پیدا می شود. در این مورد، باید کولونوسکوپی انجام دهید. در این روش، پزشک از لوله که از طریق بینی یا مقعد وارد بدن می شود استفاده می کند. تاثیر این روش بهبود علائم پیچ خوردگی روده از قبیل ورم، درد، تهوع و استفراغ است. با این حال، در صورتی که پس از انجام این روش پیچ خوردگی روده به خودی خود برطرف نشد، به جراحی اضطراری نیاز پیدا می شود.

درمان های اولیه

این روش های درمانی زمان زیادی نمی برد و در پیشگیری از انسداد روده و پیچ خوردگی روده به شما کمک می کنند، این روش های درمان سنتی انسداد روده عبارتند از:

1. نوشیدن آب زیاد: نوشیدن حداقل هشت لیوان آب در روز به شما کمک می کند تا روده های شما فعالیت نرمالی داشته باشند. این کار برای کسانی که مشکلات روده ای مثل یبوست یا نفخ شکم دارند، بسیار مهم است.
2. حفظ یک رژیم غذایی سالم: غلات کامل، میوه های تازه و سبزیجات برگ دار سبز به عنوان درمان گیاهی  انسداد روده موثر هستند، در حالی که از خوردن گوشت قرمزو غذاهای فراوری شده باید پرهیز کنید.
3. تمیز کردن روده: تمیز کردن چند وقت یک بار روده به حذف مدفوع باقی مانده در بدن کمک می کند. این کار باعث پیشگیری از انسداد روده، پیچ خوردگی روده و بیماری های دیگری که با تنبلی دستگاه گوارش بوجود می آید، می شود.
4. ورزش روزانه: به تحرک در آوردن بدن باعث به حرکت درآمدن دستگاه گوارش نیز می شود. ورزش روزانه باعث به جریان افتادن گردش خون می شود و این کار باعث از بین رفتن بسیاری از مشکلات از قبیل پیچ خوردگی روده می شود.

رژیم غذایی

با انسداد جزئی روده، برای  پیشگیری از انسداد کامل روده باید در رژیم غذایی خود تغییراتی ایجاد کنید.

وعده های غذایی کم حجم بخورید. مایعات مثل آب، چای، ژلاتین و آبمیوه را زیاد مصرف کنید. مصرف این نوشیدنی ها باعث حفظ آب مناسب بدن می شود. برای برخی از افراد مایعات کاملی مثل پودینگ، میلک شیک و نوشیدنی های مغذی مشکلی بوجود نمی آورد.در صورتی که دائما حالت تهوع دارید، مصرف مایعات مغذی (معجون ها) پیشنهاد خوبی است.

در صورتی که نمی توانید مواد  گازدار یا حاوی شیر مصرف کنید، از  خوردن نوشیدنی های حاوی لاکتوز خودداری کنید. از غذاهای تولید کننده گاز مثل سبزیجات گاز دار (کلم بروکلی، گل کلم)، لوبیا و آدامس خودداری کنید.

رژیم غذایی کم فیبری داشته باشید.از خوردن سبزیجات و میوه هایی که پوست و دانه دارند خودداری کنید.غلات، آجیل هاو تخمه را مصرف کنید. مصرف نان سفید، پاستای درست شده از آرد سفید و سیب زمینی پوست کنده بلامانع است.  از خوردن غذاهای چرب پرهیز کنید.

عوارض

عدم درمان انسداد روده عوارض جانبی شدیدی دارد و ممکن است جان فرد را به خطر بیندازد. این عوارض از قرار زیر هستند:

• مردن بافت: انسداد روده باعث قطع شدن رسیدن خون به بخشی از روده شما می شود. کمبود خون باعث از بین رفتن دیواره روده می شود. مردن بافت منجر به پاره شدن دیواره روده می شود و پاره شدن دیواره روده ممکن است باعث عفونت شود.
• عفونت: عفونت حفره شکم می تواند زندگی فرد را به خطر بیندازد و به مراجعه فوری به پزشک و اغلب جراحی نیاز دارد.

درمان انسداد روده عمدتا با روش جراحی صورت می گیرد، اما در مواردی این مشکل بدون جراحی نیز می تواند درمان شود. در هر صورت توجه داشته باشید که با بروز علائم انسداد روده حتما باید به پزشک مراجعه کنید، زیرا عدم درمان به موقع می تواند عوارض خطرناکی را داشته باشد. از علل شایع این مشکل پیچ خوررگی روده و چسبندگی روده می باشد. انسداد و پیچ خوردگی روده در کودکان و نوزادان نیز ممکن است به وجود آید.