انسداد و چسبندگی روده علت، علائم و درمان با جراحی باز و لاپاراسکوپی

انسداد و چسبندگي روده هنگامي اتفاق مي‌افتد که مسير روده کوچک يا روده بزرگ به صورت جزئي يا کامل مسدود شود. مسدود شدن روده باعث ممانعت از عبور غذا، مايعات و گازها از مسير آن به‌طور طبيعي مي‌شود. روده کوچک يک اندام لوله‌اي شکل دراز در داخل شکم است که غذايي که تا حدودي هضم شده است را از معده مي‌گيرد و پس از هضم کامل آن در مسير خود، غذاي کاملاً هضم شده را به روده بزرگ منتقل مي‌کند. کلون بلندترين قسمت از روده بزرگ است که آب و عناصر غذایی باقیمانده در غذایی که از روده کوچک دریافت کرده و تقریباً به‌طور کامل هضم شده است را جذب می‌کند و فضولات باقیمانده (مدفوع) را به راست روده (رکتوم) منتقل می‌کند. به عارضه انسداد روده ممکن است اصطلاحاً گرفتگی روده‌ای یا انسداد بدخیم روده نیز گفته شود.

علل

---

انسداد و چسبندگی روده می‌تواند در اثر عوامل زیر ایجاد شود:

• تومورهایی که مسیر روده‌ها را مسدود می‌کند.
• جای زخم‌ها و یا چسبندگي (اتصال نواری شکل بين دو نقطه از بافت روده به همديگر) در محل جراحت‌هايي که بعد از عمل روده بزرگ یا روده کوچک باقی مانده است.
• آسیب‌دیدگی روده‌ها در اثر پرتودرمانی
• تأثیر داروهای خاصی از قبیل مخدرها، داروهای ضد اسهال و بعضی از داروهای شیمی‌درمانی که بر مجاری گوارشی اثر می‌گذارد.
• فشردگی مدفوع که طی آن یک توده بزرگ، خشک و سخت از مدفوع به دلیل یبوست مزمن در داخل راست روده تشکیل می‌شود و مسیر روده بزرگ را مسدود می‌کند.

انواع مختلفي از سرطان نيز مي‌تواند باعث اسداد و چسبندگي روده شود که مهم‌ترين آن شامل سرطان‌هاي معده، کلورکتال (انتهاي روده بزرگ و مقعد)، روده کوچک، رحم، پروستات، مثانه و تخمدان مي‌باشد. سرطان‌هاي ديگري که به ناحيه شکم گسترش پيدا مي‌کند و نيز سرطان‌هاي پيشرفته‌اي که به روده بزرگ و کوچک فشار وارد مي‌کنند هم مي‌توانند منجر به انسداد و چسبندگي روده شوند.

علائم

---

علائم چسبندگي و انسداد روده مي‌تواند بسته به علت به وجود آورنده آن و چندين عامل ديگر، در افراد مختلف، متفاوت باشد. مهم‌ترين علائم انسداد و چسبندگي روده عبارتند از:

• درد شکم
• گرفتگي مداوم عضلات شکم
• ورم یا نفخ شدید شکم
• استفراغ
• اسهال
• خشک شدن دهان
• یبوست
• اسهال (ممکن است مدفوع شل از مواد دفعي جامد موجود در روده بزرگ، خارج شود)
• عدم تحرک مدفوع در روده بزرگ و تغيير در عادات دفعي
• ناتواني در دفع گاز معده يا باد شکم
• بوي بد دهان
• تب

انسداد روده می‌تواند منجر به ایجاد یک فرورفتگی یا سوراخ در روده کوچک یا بزرگ شود که آن را زخم روده می‌نامند. ایجاد چنین سوراخی در دیواره روده باعث می‌شود که محتویات آن به حفره شکمی نشت کند و باعث ایجاد عفونت در این ناحیه شود. این نوع عفونت را پریتونیت می‌نامند.

در صورتی که هر یک از علائم فوق را مشاهده کردید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

تشخیص

---

پزشک شما با انجام معایناتی، علت انسداد و چسبندگی روده را تشخیص می‌دهد. پزشک در جریان معاینه سئوالاتی در مورد علائمی که مشاهده کرده‌اید، تغییر در عادات دفعی، داروها و روش‌های درمانی که احتمالاً استفاده می‌کنید از شما خواهد پرسید. همچنین یک معاینه فیزیکی بر روی شما انجام می‌دهد و در جریان آن، شکم شما را لمس می‌کند، به صدای حرکت روده‌ها گوش می‌دهد و یک آزمایش DRE (Digital Rectal Examination) انجام می‌دهد تا فشردگی مواد دفعی در روده بزرگ را چک کند.

علاوه بر معاینات پزشکی، ممکن است لازم باشد که آزمایش‌ها یا عمل‌های زیر را نیز برای کمک به تشخیص انسداد و چسبندگی روده انجام دهید:

• عکس‌برداری اشعه ایکس از شکم

• سی‌تی اسکن
• تصویربرداری سریالی قسمت بالای دستگاه گوارش (Upper GI series)
• تنقیه باریوم
• کلونوسکوپی

درمان

---

هنگامی که علت انسداد یا چسبندگی روده مشخص شد، پزشک شما روش‌هایی را برای درمان این عارضه پیشنهاد می‌‌کند. روش‌های پیشنهادی می‌تواند ترکیبی از دو یا چند مورد از روش‌های زیر باشد.

استراحت دادن به روده‌ها

ممکن است پزشک به شما توصیه کند که چند روزی به روده‌ها استراحت دهید. برای این منظور باید تا چند روز غذا و مایعات را از راه دهان نخورید. در طی این مدت مایعات از طریق تزریق داخل وریدی (IV) به شما داده می‌شود تا آب مورد نیاز بدن تأمین شود و تعادل الکترولیت‌ها به هم نخورد. الکترولیت‌ها وظیفه انتقال و جابه‌جایی عناصر غذایی به درون سلول‌ها و دفع مواد زائد از سلول‌ها به بیرون را بر عهده دارد. عملکرد این الکترولیت‌ها باعث حفظ تعادل مایعات در بدن و نیز امکان کارکرد صحیح ماهیچه‌های بدن می‌شود.

آزاد کردن فشار وارد بر شکم

ممکن است که پزشک برای کمک به رفع ورم شکمی و اسهال شما، استفاده از یک لوله بینی- معده‌ای (NG) را برایتان تجویز کند. لوله NG از طریق بینی وارد گلو و از آنجا به معده وارد می‌شود. از این لوله برای خارج کردن محتویات معده استفاده می‌شود.

یک روش لوله‌گذاری دیگر هم وجود دارد که طی آن یک لوله از طریق مقعد به روده بزرگ وارد می‌شود تا فشار ناشی از تجمع مایعات و گازها را آزاد کند.

درمان دارویی

برای درمان پریتونیت (عفونت حفره شکم) که در اثر بیرون ریختن محتویات روده به حفره شکمی ایجاد می‌شود، می‌توان از داروهای آنتی‌بیوتیک به صورت تزریق داخل وریدی استفاده کرد. همچنین ممکن است پزشک شما داروهایی را جهت کمک به تسکین درد و استفراغ برایتان تجویز کند.

جراحی

در صورتی که انسداد و چسبندگی روده را با استفاده از سایر روش‌ها نتوان درمان کرد، احتمالاً برای درمان آن نیاز به عمل جراحی خواهید داشت. جراحی رفع انسداد روده یک عمل جراحی است که به منظور رفع گرفتگی روده‌ها که باعث جلوگیری از عبور آزادانه محتویات روده از مسیر آن شده است، انجام می‌گیرد. هدف از این جراحی آن است که درد شکم، گرفتگی عضلات شکم، ورم و سایر علائم ناشی از گرفتگی جزئی روده‌ها برطرف شود. در مورد گرفتگی کامل روده‌ها، از آنجا که می‌تواند یک عارضه بسیار خطرناک و تهدیدکننده جان بیمار باشد، عمل جراحی آن باید به صورت اورژانسی انجام شود.

نوع عمل جراحی که برای رفع انسداد روده استفاده می‌شود به علت ایجاد گرفتگی بستگی دارد. انسداد روده ممکن است از نوع مکانیکی و ناشی از فشردگی مدفوع، بیماری فتق، بافت جای زخم حاصل از سایر جراحی‌ها، تومورهای سرطانی یا ولوولوس (پیچ خوردگی روده) باشد. از طرفی انسداد روده در کودکان می‌تواند ناشی از بیماری، عفونت، اختلال در تعادل هورمون‌های شیمیایی و استفاده از داروهای مخدر باشد.

برخی از عمل‌هایی که به طور رایج برای رفع انسداد و چسبندگی روده انجام می‌گیرد عبارتند از:

• برطرف کردن گرفتگی به وسیله لوله‌ای که از طریق بینی یا مقعد به روده وارد می‌شود و تا محل گرفتگی در روده پیش می‌رود.
• لاپاراسکوپی – یک عمل جراحی با حداقل تهاجم است که طی آن یک بریدگی کوچک برای وارد کردن لاپاراسکوپ یا ابزارهای جراحی دیگر جهت حذف انسداد روده، بر روی شکم ایجاد می‌شود. لاپاراسکوپ ابزار کوچکی به شکل یک تلسکوپ کوچک می‌باشد.
• قطعه‌برداری از روده بزرگ – در این عمل، قطعه‌ای از روده بزرگ برداشته می‌شود.
• قطعه‌برداری از روده کوچک – در این عمل، قطعه‌ای از روده کوچک برداشته می‌شود.

جراحی قطعه‌برداری از روده به منظور حذف انسداد روده و برداشتن قسمت‌هایی از روده‌های کوچک یا بزرگ که به خاطر انسداد روده آسیب دیده‌اند، انجام می‌شود. پزشک جراح سعی می‌کند تا جایی که ممکن است بعد از برداشتن یک قطعه از روده، دو انتهای قسمت باقیمانده را به وسیله بخیه به هم متصل کند. اما در صورتی که طول قسمت برداشته شده از روده زیاد باشد و نتوان دو سر قسمت باقیمانده را به هم متصل کرد، یک انتهای روده از طریق مجرایی که در دیواره شکم (معمولاً در سمت چپ) ایجاد می‌شود، به بیرون از شکم ارتباط داده می‌شود. انتهای این قسمت از روده به یک کیسه مخصوص به نام استوما متصل می‌شود که محتویات روده به داخل آن تخلیه خواهد شد. این عمل جراحی را در صورتی که برای روده بزرگ انجام شود با عنوان کولوستومی و در صورتی که برای روده کوچک انجام شود، ایلئوستومی می‌نامند. البته بسته به اندازه قسمتی از روده که در این جراحی برداشته می‌شود، ممکن است بتوان در آینده مجدداً دو انتهای بریدگی را به هم متصل کرد، در این صورت نتایج این جراحی‌ها فقط به صورت موقتی خواهد بود. اما در بعضی از موارد هم استفاده از کیسه استوما به صورت دائمی و برای همیشه خواهد بود.

پیشگیری

---

اصولاً امکان جلوگیری از ایجاد انسداد و چسبندگی روده به عامل به وجود آورنده آن بستگی دارد. در واقع از بعضی از موارد انسداد روده به هیچ طریقی نمی‌توان پیشگیری کرد. با این حال شما می‌توانید با انجام اقدامات زیر، خطر انسداد و گرفتگی روده‌ها را کاهش دهید:

• درمان فتق و آسیب‌های مشابه در اسرع وقت و قبل از آنکه باعث انسداد روده شود.
• کاهش احتمال فشردگی مدفوع و دیورتیکولوز (بیرون‌زدگی جداره) روده بزرگ از طریق:
  • مصرف غذاهای غنی از فیبر به مقدار زیاد
  • نوشیدن آب و مایعات به مقدار زیاد
  • ورزش کردن به‌طور منظم