درمان بیماری کولیت و کرون (ورم و التهاب روده)

بیماری های کرون و کولیت روده شرایطی است که باعث التهاب و زخم شدن لایه داخلی راست روده و کولون (روده بزرگ) می شود. این حالت در حقیقت واکنش بدن به آسیب یا جراحت وارد شده به این عضو است و می تواند باعث قرمز شدن، ورم روده، دردناک شدن این ناحیه شود. هنگام ابتلا به کولیت روده، زخم های کوچک در سطح روده ایجاد می شود و این زخم ها ممکن است خون ریزی کرده و باعث ایجاد چرک شود. این التهاب معمولاً از راست روده و قسمت پایین روده بزرگ شروع می شود، اما می تواند کل ناحیه کولون (روده بزرگ) را نیز تحت تاثیر خود قرار دهد. اگر کولیت روده فقط بر راست روده تاثیر داشته باشد، در اصطلاح به آن پروکتیت گفته می شود.

التهاب روده گاهی اوقات به عنوان یک بیماری مزمن توصیف می شود. این موضوع به معنی این است که بیماری برای مدت طولانی با فرد همراه است و با این وجود فرد بیمار ممکن است برای بازه های زمانی طولانی علائمی نداشته باشد (بیماری پنهان)، یا بازه های زمانی وجود داشته باشد که فرد با فعال شدن بیماری با علائم و ناراحتی های مشخص مواجه می شود (عود یا تشدید بیماری).

انواع

التهاب روده معمولاً بر اساس حجم آسیب وارد شده به روده بزرگ ارزیابی می شود. شکل زیر سه نوع اصلی این بیماری را نشان می دهد، که به ترتیب از سمت چپ عبارتند از:

• پروکتیت: در پروکتیت، فقط بخش انتهایی روده دچار التهاب می شود. این موضوع به این معنی است که سایر بخش های روده تحت تاثیر بیماری قرار نمی گیرد و به این ترتیب روده می تواند بطور عادی به فعالیت خود ادامه دهد. برای بسیاری از افراد مبتلا به التهاب روده پروکتیت علامت اصلی این بیماری خون ریزی، یا وجود لکه های خون در هنگام مدفوع کردن است. در این حالت فرد ممکن است دچار اسهال شود یا مدفوع وی طبیعی باشد. علاوه بر این احتمال ایجاد یبوست نیز در این رابطه وجود دارد. شما همچنین ممکن است احساس کنید نیاز به مراجعه سریع به توالت دارید. بعضی افراد مبتلا به پروکتیت احساس می کنند نیاز سریع به اجابت مزاج دارند، اما با تعجب متوجه می شوند مدفوع ندارند، چون روده بزرگ آنها در واقع خالی است. در اصطلاح به این شرایط تنسموس یا زور پیچ گفته می شود. در بعضی افراد، قسمت هلالی روده بزرگ (بخش انحنای روده بزرگ که نزدیک ترین بخش به راست روده است) نیز ممکن است دچار التهاب روده شود که در اصطلاح به این مشکل پروکتوسیگموئیدیت یا التهاب راست روده گفته می شود. علائم این مشکل شبیه پروکتیت است، هر چند به احتمال ابتلا فرد به یبوست در این حالت کمتر است.
• کولیت دیستال یا کولیت سمت چپ روده: در این نوع بیماری التهاب از راست روده شروع شده و به سمت چپ روده بزرگ که به عنوان دیستال یا بخش نزولی یا پایین رو روده بزرگ شناخته می شود، سرایت می کند. علائم بیماری در این حالت شامل یبوست همراه با خون ریزی و وجود ماده مخاطی، درد در سمت چپ شکم، نیاز شدید به دستشویی و زور پیچ (تنسموس) است.
• کولیت کامل یا پانیکولیت: کولیت روده وسیع تقریباً کل روده بزرگ را تحت تاثیر خود قرار می دهد. کولیت روده کامل می تواند باعث اسهال بسیار زیاد همراه با خون ریزی، وجود ماده مخاطی، و گاهی اوقات چرک شود. علاوه بر این فرد ممکن است دچار درد و گرفتگی زیاد در ناحیه شکم، زور پیچ، و نیز کاهش وزن شود. در شرایطی که بیماری کمتر عود کرده باشد، علائم اصلی ابتلا می تواند اسهال باشد که بدون خون ریزی است. در موارد بسیار نادر، هنگامی که التهاب روده جدی است، گازهای معده ممکن است در روده بزرگ گیر بیفتند و باعث باد کردن روده شوند. به این شرایط در اصطلاح تخصصی مگاکولون سمی گفته می شود و این مشکل می تواند باعث تب زیاد و نیز درد و گرفتگی شکم شود. در این حالت لازم است فرد به سرعت از درمان های لازم استفاده کند و این درمان ها می تواند شامل نیاز به انجام عمل جراحی باشد.

از دیگر انواع التهاب روده بیماری کرون می باشد که در ادامه به شرح آن می پردازیم.

بیماری کرون

بیماری کرون جزء بیماری های مزمن می باشد، که قسمت هاي مختلف دستگاه گوارش از دهان تا مقعد را می تواند تحت تاثیر قرار دهد، و باعث التهاب و زخم روده می شود، که حتی ممکن است منجر به انسداد روده به طور یا جزئی شود. بیماری کرون، بر روده باریک یا روده بزرگ و یا هر دو اثر می کند.

عوامل ژنتیکی، عوامل محيطي، اختلالات سيستم عصبي، باکتري هاي روده اي و رژيم غذايي حاوی پروتئین بالا نی تواند در بروز اين بيماري موثر باشد.

بيماري کرون در اکثر مواقع ماه ها يا حتي سال ها قبل از تشخيص در بدن فرد وجود دارد و شخص بي اطلاع از آن است

بیماری کرون می تواند برای ماه ها و یا حتی سال ها وجود داشه باشد، بدون آنکه بیمار علائمی داشته باشد. کاهش وزن، تب متناوب، اسهال مزمن آبکي ،دردهاي شکمي (که با اجابت مزاج تسکين پيدا نمي کنند)، مشکلات پوستي، درد مفاصل، التهاب چشم و اختلالات کبدي از علائم و نشانه های بیماری کرون می باشد.

تفاوت بیماری کولیت و کرون

تشخیص تفاوت بین بیماری کرون و کولیت روده بسیار مهم است. بیماری کرون می تواند هر بخشی از دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار دهد، اما بیماری کولیت روده تنها روده را تحت تاثیر قرار می دهد. همچنین، بیماری کرون می تواند، تمامی لایه های دیواره روده را تحت تاثیر قرار دهد، در حالی که، بیماری کولیت روده تنها بر غشای روده تاثیرگذار است.

بیماری کرون بیشتر قسمت انتهایی روده کوچک (ایلئوم) و قسمت ابتدایی روده را تحت تاثیر قرار می دهد، اما می تواند هر قسمتی از دستگاه گوارش از دهان گرفته تا مقعد را تحت تاثیر قرار دهد. کولیت روده محدود به روده بزرگ می شود.

علائم

علائم کولیت روده با توجه به اینکه چه مقدار از راست روده و روده بزرگ دچار التهاب شده و شدت التهاب روده چقدر است، در بین افراد مختلف متفاوت می باشد. رایج ترین علائم ابتلا التهاب روده در افراد شامل موارد زیر است:

• اسهال مکرر که می تواند حاوی خون، ماده مخاطی یا چرک باشد
• دل درد (درد شکم)
• نیاز زیاد به خالی کردن روده

شما ممکن است همچنین در این شرایط با خستگی زیاد (مفرط)، کاهش اشتها و از دست دادن وزن خود نیز مواجه شوید. در این حالت فرد ممکن است برای هفته ها یا ماه ها علایم بسیار خفیف در این رابطه داشته یا هیچ یک از علائم بیماری را نداشته باشد (بیماری پنهان) و در ادامه دوره هایی وجود دارد که فرد با علائم جدی بیماری مواجه می شود (عود یا تشدید بیماری). در این رابطه تا کنون هیچ شرایط مشخصی برای عود یا تشدید بیماری شناسایی نشده است، هر چند استرس یکی از عوامل بالقوه تاثیرگذار بر تشدید شرایط التهاب و ورم روده بیماری است.

در زمان عود بیماری، بعضی افراد مبتلا به کولیت روده همچنین با علائمی مواجه می شوند که ممکن است به التهاب روده آنها ارتباطی نداشته باشد. برای مثال، افراد با درد و ورم مفاصل (آرتروز)، زخم های دهانی، دردناک شدن بخش های مختلف بدن، قرمزی و ورم پوست، یا سوزش و قرمزی چشم ها مواجه می شوند.

شدت بیماری فرد را می توان با توجه به نیاز فرد برای خالی کردن روده ها به تعداد شش بار یا بیشتر در هر روز و نیز داشتن علایم دیگر التهاب روده همچون تنگی نفس، ضربان سریع قلب یا ناهنجاری های مربوط به آن، یا بالا رفتن دمای بدن (تب) تشخیص داد. شما ممکن است همچنین با خون ریزی بیشتر در مدفوع خود در این زمان روبرو شوید.

علت

علت کولیت روده نامشخص است. تا به امروز، هیچ شواهد مشخصی شناسایی نشده که بتواند دلیل دقیق ایجاد عفونت روده یا ابتلا به این بیماری را نشان دهد. کولیت روده یکی از مسائلی است که می تواند به شرایط خود ایمنی بدن ارتباط داشته باشد. این موضوع به معنی این است که سیستم ایمنی بدن که از بدن در برابر عفونت ها دفاع می کند، عملکرد نادرست داشته و به بافت های سالم حمله می کند.

رایج ترین علت مطرح شده درباره این بیماری بیان می کند که در این شرایط سیستم ایمنی باکتری های داخل روده را به عنوان یک تهدید در نظر گرفته و به این ترتیب به بافت های روده حمله می کند و باعث التهاب روده می شود. دلیل دقیق علت مشاهده این رفتار در سیستم ایمنی بدن نامشخص است. با این وجود اکثر متخصصان فکر می کنند ترکیبی از عوامل ژنتیک و محیطی در این رابطه موثر و تاثیرگذار هستند.

تشخیص

برای تشخیص کولیت روده، پزشک متخصص ابتدا از شما درباره علائم بیماری، سلامت عمومی و سابقه بیماری صحبت می کند. پزشک همچنین از نظر فیزیکی وضعیت شما را بررسی می کند و به علائمی همچون رنگ پریدگی (در نتیجه کم خونی) و دل درد (در نتیجه التهاب روده) توجه می کند.

علاوه بر این می توان از یک نمونه مدفوع برای کنترل علائم عفونت استفاده کرد و در این رابطه باید توجه داشت برخی عوامل همچون گاسترو آنتریت‌ (عفونت شکم و روده) نیز گاهی اوقات می تواند دارای علائم مشابه کولیت روده باشد. آزمایش خون نیز ممکن است برای کنترل کم خونی و بررسی وجود التهاب احتمالی در هر یک از اعضای بدن توسط پزشک مورد توجه قرار گیرد.

اگر پزشک متخصص شک داشته باشد که شما دچار بیماری التهاب روده شده اید (واژه ای که عمدتاً برای تشریح دو بیماری کولیت روده و بیماری کرون استفاده می شود)، ممکن است شما را برای انجام آزمایش های دیگری به بیمارستان بفرستد. این آزمایش ها می تواند شامل عکس برداری رادیولوژی و معاینه دقیق راست روده و روده بزرگ باشد. در ادامه دو مورد از رایجترین روش های معاینه دقیق راست روده تشریح می شود.

سیگموئیدوسکوپی

تشخیص کولیت روده را می توان با معاینه سطح و میزان التهاب روده مشخص کرد. انجام این کار در ابتدا با استفاده از سیگموئدوسکوپ امکان پذیر است که یک لوله قابل انعطاف مجهز به دوربین است که به پشت بیمار (مقعد) وارد می شود. علاوه بر این امکان استفاده از سیگموئدوسکوپ برای برداشتن نمونه های کوچک از بافت روده وجود دارد و به این ترتیب می توان نمونه ها را برای یک آزمایشگاه برای بررسی بیشتر ارسال کرد، در اصطلاح به این کار نمونه برداری گفته می شود.

این فرآیند برای بیمار دردناک نیست، اما می تواند ناراحت کننده باشد. به همین خاطر می توان از داروی مسکن برای کمک به ریلکس شدن بیمار استفاده کرد. بطور عادی انجام این کار به حدود 15 دقیقه زمان نیاز دارد و بیمار می تواند در همان روز به خانه باز گردد.

یک سیگموئدوسکوپ در حالت عادی فقط قابلیت معاینه راست روده و بخش انتهایی روده را دارد. به همین خاطر اگر تشخیص داده شود کولیت روده بخش بیشتری از روده بزرگ را تحت تاثیر خود قرار داده است، نیاز به استفاده از یک آزمایش دیگر برای بررسی مشکل وجود خواهد داشت. در اصطلاح تخصصی به این آزمایش کولونوسکوپی گفته می شود.

کولونوسکوپی

در کولونوسکوپی از لوله بلندتر و انعطاف پذیرتری به نام کولونوسکوپ استفاده می شود که به پزشک امکان می دهد کل روده بزرگ را مورد بررسی قرار دهد. مشابه سیگموئدوسکوپ، یک کولونوسکوپ نیز می تواند برای نمونه برداری از روده مورد استفاده قرار گیرد.

قبل از انجام کولونوسکوپی، نیاز است که روده بزرگ کاملاً خالی باشد. بنابراین، لازم است قبل از انجام این کار از ملین های قوی برای بیمار استفاده شود. کولونوسکوپی دردناک نیست، اما ممکن است برای فرد ناراحتی های مشخص به همراه داشته باشد. به این دلیل گاهی اوقات برای بیمار از داروهای مسکن برای ریلکس شدن استفاده می شود. این روش درمانی به حدود نیم ساعت زمان نیاز دارد و پس از خاتمه بیمار می تواند به خانه باز گردد.

درمان

درمان کولیت روده معمولاً شامل دارو درمانی یا انجام عمل جراحی است. امروزه دارو های مختلفی ممکن است در درمان کولیت روده استفاده می شود. به هر حال نوع داروی استفاده شده برای بیمار بستگی به شدت مشکل و بیماری دارد. در این حالت بعضی از داروهایی که برای برخی افراد موثر هستند، ممکن است برای سایرین موثر نباشند و به همین خاطر پیدا کردن داروی مناسب برای کمک به بیمار می تواند برای پزشک وقت گیر و زمان بر باشد. علاوه بر این، به دلیل این که استفاده از بعضی داروها ممکن است عوارض جانبی جدی داشته باشد، لازم است که قبل از استفاده دارو منافع و خطرات حاصل از مصرف این داروها با یکدیگر مقایسه شده و در صورت بیشتر بودن منافع این داروها از خطرات آن استفاده از دارو برای بیمار تجویز شود.

دارو

دارو درمانی برای بیماری کولیت روده معمولاً به منظور کاهش علائم و کنترل علائم عود بیماری و سپس پیشگیری از شدت یافتن بیماری و به کنترل در آوردن آن مورد توجه قرار می گیرد. این موضوع به معنی این است که در موارد خاص بیمار باید داروهای خود را برای یک مدت طولانی که گاهی اوقات چند سال طول می کشد، مصرف نماید یا اینکه ممکن است نیاز به یک دوره کوتاه مصرف دارو برای بیمار وجود داشته باشد. اگر علائم بیماری ملایم و محدود به یک بخش کوچک از روده بزرگ باشد، و در صورتی که علائم بیماری برای بیش از دو سال در بیمار مشاهده نشود، ممکن است امکان توقف درمان به تشخیص پزشک متخصص وجود داشته باشد.

انواع اصلی داروهایی که بطور معمول برای کولیت روده استفاده می شود عبارت از داروهای ضد التهاب و داروهایی است که علائم بیماری را از بین می برد. مصرف داروهای ضد التهاب اولین مرحله درمان بیماری التهاب روده است. این داروها شامل آمینوسالیسیلات ها و کورتیکو استروئیدها است.

تغذیه

• وعده های غذایی کم جحم: در این حالت بیمار ممکن است احساس بهتر در صورتی داشته باشد که در طول روز به جای دو یا سه وعده غذایی زیاد و پر حجم، از پنج یا شش وعده غذایی به نسبت کم استفاده کند.
• مقدار زیادی آب و مایعات بنوشید: سعی کنید روزانه مقدار زیادی مایعات را مصرف کنید. بهترین مایع برای مصرف آب است. نوشابه ها ممکن است حاوی کافئین باشد که این ماده باعث تحریک روده و تشدید اسهال بیمار می شود و نوشیدنی های حاوی کربونات می تواند باعث تولید گاز در روده شوند.
• مولتی ویتامین مصرف کنید: به خاطر اینکه بیماری کرون می تواند بر قابلیت جذب مواد مغذی توسط روده تاثیر گذارد و به خاطر اینکه رژیم غذایی شما ممکن است در این حالت محدود باشد، در اکثر مواقع استفاده از مولتی ویتامین و مکمل های معدنی می تواند برای بیمار مفید باشد. به هر حال لازم است قبل از مصرف هر گونه ویتامین یا مکمل با پزشک در این رابطه صحبت شود.
• با متخصص تغذیه صحبت کنید: اگر شما با کاهش وزن یا محدود شدن زیاد رژیم غذایی خود مواجه هستید، لازم است با پزشک متخصص تغذیه در این رابطه صحبت کنید.

جراحی

عمل جراحی می تواند گاهی اوقات برای درمان کولیت روده استفاده شود. اما انجام این کار معمولاً به معنی برداشتن کل روده بزرگ و راست روده (پروکتوکولکتومی) است. در اکثر موارد، این روش درمانی شامل استفاده از روشی به نام آناستوموز (اتصال) ایلئوآنال است که نیاز به استفاده از یک کیف برای جمع آوری مدفوع را بر طرف می کند. در این حالت جراح یک کیسه در انتهای روده کوچک بیمار قرار می دهد. در ادامه این کیسه بطور مستقیم به مقعد متصل می شود و امکان خارج کردن مدفوع را به صورت نسبتاً عادی فراهم می نماید.

به هر حال در اکثر موارد امکان استفاده از این کیسه وجود ندارد. در این حالت، جراح یک مجرای دائمی بر روی شکم باز می کند (شکاف ایلئال) که از طریق آن امکان عبور مدفوع برای جمع آوری در یک کیسه متصل به مجرا برای بیمار فراهم می شود.

عوارض

عوارض معمول کولیت روده شامل موارد زیر است:

پوکی استخوان: افراد مبتلا به کولیت روده با احتمال بیشتر به پوکی استخوان مبتلا می شوند. این بیماری باعث ضعیف شدن استخوان ها و شکننده تر شدن آنها می شود.

رشد ضعیف: کولیت روده و برخی درمان های مورد استفاده برای آن می تواند بر رشد فرد تاثیر گذاشته و بلوغ را به تاخیر اندازد. کودکان و جوانان مبتلا به کولیت روده باید بطور منظم قد و وزن خود را با مراجعه به کارشناسان حرفه ای سلامت بررسی نمایند. نتایج این بررسی ها باید با معیارهای میانگین محاسبه شده با توجه به سن فرد مقایسه شود و در صورت مشاهده مشکل اقدامات مورد نیاز در این رابطه اتخاذ شود.

اسکلروزینگ کلانژیت اولیه: کلانژیت اولیه اسکلروزینگ (PSC) که در آن مجرای صفراوی دچار التهاب شده و با گذشت زمان آسیب می بیند، یکی از عوارض التهاب روده است. مجرای صفراوی عبارت از لوله های کوچکی است که وظیفه انتقال صفرا (مایع گوارش) از کبد به سیستم گوارشی را بر عهده دارد.

مگا کولون سمی: مگا کولون سمی یکی از عوارض نادر و جدی کولیت روده شدید است که باعث التهاب روده شده و در نتیجه آن گاز در روده گیر می افتد و در نتیجه باعث ورم کردن روده بزرگ می شود.

سرطان روده: افراد مبتلا به التهاب روده به احتمال بیشتر به سرطان روده مبتلا می شوند (سرطان کولون، راست روده یا روده) و این شرایط بطور خاص برای بیمارانی خطرناک تر است که التهاب روده آنها شدید یا گسترده باشد. هر چه مدت ابتلا به التهاب روده بیشتر باشد، ریسک ابتلا به سرطان روده افزایش پیدا می کند.افراد مبتلا به التهاب روده معمولاً اطلاعی از ابتلای خود به سرطان روده ندارند، زیرا این موضوع از علائم اولیه این نوع از سرطان است. این شرایط شامل وجود خون در مدفوع، اسهال و درد در ناحیه شکم است (این مشکل از عوارض بیماری کرون نیز می باشد).

به این دلیل که علت کولیت و کرون روده مشخص نیست، روشی برای پیشگیری از التهاب روده وجود ندارد. کولیت روده ممکن است تا چند سال بطور نهفته باقی بماند، و سپس علائم آن از جمله یبوست، اسهال و… ظاهر شود. پزشک با توجه به وضعیت بیماری از درمان هایی شامل دارو، جراحی و… استفاده می کند.