در روش آندوسکوپی درون بدن با استفاده از آندوسکوپ مشاهده و معاینه میشود. در پاسخ به این سوال که آندوسکوپی چیست، باید گفت این وسیله لوله منعطف، بلند و باریکی است که منبع نور و دوربین ویدیویی کوچکی در سر آن قرار دارد. تصاویر درون بدن روی صفحه نمایشگر قابل مشاهده است. آندوسکوپ را میتوان از راه دریچهای طبیعی، مانند دهان یا مقعد، یا از طریق ایجاد برش کوچکی در پوست (عملی موسوم به جراحی سوراخ کلید) وارد بدن کرد.
انواع آندوسکوپی شامل چه مواردی است؟
آندوسکوپی با هدف مشاهده نقاط مختلفی از بدن طراحی شده است و هر یک از آنها بر اساس کاربردی که برای یک نقطه از بدن دارند اسامی متفاوت و مخصوصی دارند به عنوان مثال:
- برونکوسکوپی برای بررسی نای و نایژه و با هدف معاینه و بررسی ریه مورد استفاده قرار میگیرد.
- کولونوسکوپی از طریق مقعد وارد بدن میشود تا روده مورد بررسی قرار بگیرد.
- گاستروسکوپی روشی است که برای بررسی معده مورد استفاده قرار میگیرد و دستگاه از طریق مری وارد بدن میشود.
- دئودنوسکوپی از طریق معده وارد اثنی عشر میشود تا عملکرد کیسه صفرا و یا لوزالمعده را ارزیابی کند. از این روش تحت عنوان تصویر برداری با جهت مخالف از مجاری صفراوی و پانکراس یا میشود.
- هیستروسکوپی وارد دهانه رحم میشود تا وضعیت رحم بررسی شود.
- سیستوسکوپی یا یوروتروسکوپی از طریق مجرای پیشاب وارد بدن میشود تا وضعیت مثانه و مجاری ادراری ارزیابی گردد.
مزایای اندوسکوپی معده شامل چه مواردی است؟
پزشک بر اساس نوع مشکل بیمار که باید بررسی شود درخواست انجام برخی از روشها اندوسکوپی را خواهد داد. در برخی موارد بیمار باید یک روز در بیمارستان و در بخش جراحی بستری شود تا پزشک بتواند اعضای داخلی بدن را بررسی نماید که در این حالت بیمار به بی حسی موضعی نیاز خواهد داشت. اندوسکوپی معمولاً یک روش بدون درد است با این حال میتواند تا حدودی باعث احساس ناراحتی شود. اندوسکوپی در مقایسه با استرسی که در طول عمل جراحی به بدن وارد میشود یک روش ساده و کم خطر و مقرون به صرفه محسوب میشود. سایر مزایای این روش منحصر به فرد به شرح زیر میباشند:
- هیچ گونه بافت اسکاری در بدن به وجود نمیآید زیرا از حفرههای طبیعی بدن برای ورود دستگاه استفاده میشود.
- دوران بهبود به سرعت سپری میشود.
- بیمار مدت بسیار کوتاهی را در مطب پزشک یا بیمارستان خواهد بود. اغلب نیاز به بستری شدن در بیمارستان نیست زیرا اندوسکوپی در مطب پزشک انجام میشود.
در چه مواردی از اندوسکوپی اندام فوقانی استفاده میشود؟
پزشکان از اندوسکوپی اندام فوقانی برای تشخیص و درمان علائم و نشانهها و بیماریهایی که بر مری، معده، اثنی عشر و قسمت فوقانی روده تاثیر گذاشته است استفاده میکنند. این نوع اندوسکوپی به تشخیص علل بروز برخی از علائم و نشانهها کمک میکند که برخی از آنها به شرح زیر میباشند:
- سوزش دائمی سر دل
- خونریزی
- تهوع و استفراغ
- درد
- مشکلات مربوط به کاهش غیر عادی وزن
همچنین از اندوسکوپی اندام فوقانی برای تشخیص تعداد زیادی از بیماریهای مختلف استفاده میشود که به شرح زیر میباشند:
- بیماری رفلاکس معده
- بیماری زخم معده
- بیماری سرطان معده
- التهاب و تورم معده
- ناهنجاریهای پیش سرطانی از قبیل مری بارت
- بیماری سلیاک
- تنگ شدن یا چسبندگی مری
- انسداد مری
اندوسکوپی اندام فوقانی برای بررسی آسیب دیدگی معده و مری پس از خوردن یا نوشیدن مواد شیمیایی خطرناک مورد استفاده قرار میگیرد. در هنگام انجام اندوسکوپی از اندام فوقانی پزشک با عبور دادن یک دستگاه از طریق اندوسکوپ به جمع آوری یک بخش کوچک از بافت ناحیه میپردازد تا بتواند آن بافت را مورد ارزیابی قرار دهد. از نمونه برداری برای تشخیص اختلالات زیر استفاده میشود:
- سرطان
- گاستریت
- بیماری سلیاک
پزشکان همچنین از اندوسکوپی اندام فوقانی برای بررسی موارد زیر استفاده میکنند:
- درمان برخی از اختلالات از قبیل خونریزی از زخم معده
- واریس عروق مری یا سایر اختلالات
- باز کردن چسبندگی مری از طریق یک بالن کوچک که توسط آندوسکوپ وارد میشود.
- خارج کردن برخی ازاجسام از قبیل مواد غذایی که در قسمت فوقانی دستگاه گوارش گیر افتاده است.
- خارج کردن پولیپ یا سایر زائدهها
- نصب لوله تغذیه یا لوله مخصوص خروج ترشحات
پزشکان همچنین از اندوسکوپی اندام فوقانی برای انجام عمل کاهش وزن در افرادی که دچار چاقی هستند استفاده میکنند.
نحوه انجام
اکثر آندوسکوپیها در بیمارستان انجام میشود، اگرچه در مطب برخی از پزشکان نیز امکان انجام این عمل وجود دارد. پزشک با توجه به این که کدام بخش از بدن مورد معاینه قرار خواهد گرفت از بیمار میخواهد تا از چند ساعت قبل از آندوسکوپی چیزی نخورد یا نیاشامد. در صورت انجام سیگموئیدوسکوپی یا کولونوسکوپی به بیمار ملین داده میشود تا روده کاملاً تخلیه شود.
همچنین در بعضی موارد آنتی بیوتیک برای کاهش احتمال ابتلا به عفونت تجویز میشود. چنانچه بیمار داروهای رقیق کننده خون، مانند وارفارین یا کلوپیدوگرل، مصرف کند، از وی خواسته میشود مصرف این داروها را از چند روز قبل از آندوسکوپی متوقف کند تا از خونریزی شدید در طول انجام عمل جلوگیری شود. با این حال بیمار نباید مصرف هیچ یک از داروهای تجویزی را خودسرانه قطع کند و تنها در صورت دستور پزشک عمومی یا متخصص مجاز به قطع مصرف دارو است.
مراحل
آندوسکوپی معمولاً بدون درد، هر چند تا حدی ناراحت کننده، است. آندوسکوپی معمولاً نیازی به بیهوشی عمومی ندارد، مگر در صورتی که آرتروسکوپی انجام شود. با این حال بیمار برای بیحس شدن ناحیه مشخصی از بدن بیحسی موضعی را به صورت اسپری بیحس کننده یا به طور مثال قرص برای بیحس کردن گلو دریافت میکند. همچنین گاهی به بیمار آرامبخش داده میشود تا احساس راحتی بیشتری داشته باشد و میزان آگاهیاش از اتفاقات پیرامون کمتر شود.
سپس آندوسکوپ با دقت وارد بدن میشود؛ محل دقیق ورود آندوسکوپ بستگی به محل معاینهی مورد نظر دارد.
آندوسکوپ هنگام انجام جراحی سوراخ کلید (لاپاروسکوپی) وارد برش کوچکی میشود که جراح روی پوست ایجاد کرده است. آندوسکوپی بسته به ماهیت دقیق عمل و اهداف آن، بین 15 تا 60 دقیقه طول میکشد. این عمل معمولاً به صورت سرپایی انجام میشود و نیازی به بستری شدن بیمار ندارد.
بعد از عمل
احتمالاً لازم است تا بیمار پس از آندوسکوپی حدود یک ساعت استراحت کند تا اثر داروی بیحسی و یا آرامبخش از بین برود. اگر بیمار آرامبخش دریافت کرده باشد، نمیتواند به تنهایی به خانه بازگردد و باید حتماً فردی وی را همراهی کند. ادرار بیمار در صورت معاینه شدن مثانه (سیستوسکوپی) خونآلود خواهد بود که تا 24 ساعت پس از سیستوسکوپی طبیعی است؛ اما اگر پس از گذشت یک روز همچنان خون دفع میشود باید به پزشک مراجعه شود.
نکات مهم در خصوص مراقبتهای بعد از عمل و دوران بهبود در منزل
رعایت رژیم غذایی
هیچ گونه محدودیتی در ارتباط با مصرف مواد غذایی وجود ندارد و شما میتوانید دوباره رژیم غذایی معمولی خود را داشته باشید. اکثر بیماران میتوانند فوراً پس از انجام اندوسکوپی بدون هیچ گونه مشکلی شروع به خوردن مواد غذایی نمایند. ممکن است بیمار به مدت یک تا دو روز دچار درد گلو شود که این مشکل باید برطرف گردد. بیمار باید روزی دو لیتر مایعات از قبیل آب میوه، آب ساده، نوشیدنی ورزشی شیر و مواردی از این قبیل بنوشد تا بدن او دچار کم آبی نشود به ویژه در افرادی که قرار است کلونوسکوپی انجام دهند و باید قبل از انجام آن طبق دستور پزشک از مصرف مایعات خودداری کنند.
مصرف داروها
پس از اندوسکوپی معمولاً شما نیازی به مصرف دارو نخواهید داشت. شما میتوانید طبق دستور پزشک دوباره داروهای خود را مصرف کنید مگر آن که پزشک درخواست دیگری داشته باشد.
انجام فعالیت جسمانی
- پس از انجام اندوسکوپی چند ساعت را استراحت کنید. شما میتوانید فعالیتهای روزمره و طبیعی خود را تا جایی که بدن شما تحمل دارد شروع کنید. هرگاه که احساس آمادگی کردید میتوانید به مدرسه، دانشگاه یا محل کار خود برگردید. معمولاً یک روز پس از انجام اندوسکوپی میتوانید فعالیتهای خود را شروع نمایید.
- به مدت ۲۴ ساعت پس از انجام اندوسکوپی از رانندگی کردن خودداری کنید زیرا ممکن است اثر داروهای آرام بخش باعث خواب آلودگی شما شود به همین دلیل باید کسی همراه شما باشد تا شما را به منزل ببرد.
تماس با مطب پزشک
در صورتی که هر یک از موارد زیر را احساس کردید باید با پزشک خود تماس بگیرید:
- درد شدید شکمی که با گرفتگی این ناحیه همراه است یا باعث بدتر شدن درد میشود.
- تورم و سفتی و نفخ شکم که نسبت به لمس کردن دردناک خواهد شد.
- بالا بودن دمای بدن و احساس درد در قفسه سینه یا اختلال در تنفس یا نامنظم بودن ضربان قلب
- استفراغ یا استفراغ خونی
- خونریزی از مقعد یا وجود خون در هنگام دفع مدفوع که بیش از ۲ قاشق غذاخوری باشد.
- اختلال در بغل یا درد شدید گلو
- هرگونه مشکلی که در طول دوران بهبودی به وجود بیاید.
عوارض
آندوسکوپی معمولاً ایمن است و احتمال بروز عوارض جدی پس از انجام آن پایین است. عفونت بخش معاینه شده در این روش و خونریزی بیش از حد از عوارض احتمالی به شمار میآیند. آندوسکوپی در اکثر موارد دردناک نیست و اکثر بیماران تقریباً مانند زمانی که دچار سوءهاضمه میشوند یا گلویشان درد میکند، تنها اندکی احساس ناراحتی میکنند.
لازم است بیمار نگرانیها و دغدغههای خود را پیش از انجام آندوسکوپی با کارکنان بیمارستان یا درمانگاه در میان بگذارد؛ تا در صورت لزوم به وی آرامبخش داده شود و در نتیجه حین انجام عمل احساس راحتی بیشتری داشته باشد. این روش کاربردهای متفاوتی دارد از جمله، آندوسکوپی معده، روده، کیسه صفرا،اثنی عشر، مری و… . در بعضی از انواع آن نیاز به پاکسازی معده و روده است که پزشک از بیمار می خواهد، چند ساعت قبل از عمل چیزی نخورد یا نیاشامد. آندوسکوپی در کودکان نیز می تواند انجام شود. هزینه این روش بستگی به ناحیه که عمل انجام می شود، پزشک و بیمارستان شما دارد.
روشهای جایگزین اندوسکوپی
عکس برداری توسط اشعه ایکس مهمترین جایگزین اندوسکوپی است که برای تشخیص یا جراحی باز برای درمان برخی اختلالات به کار میرود. تشخیص مشکلات مربوط به معده از طریق بلعیدن باریوم و عکس برداری توسط اشعه ایکس یا تزریق آن به رکتوم یکی از کاربردهای این روش است. برخی از معایب این روش به شرح زیر میباشند:
- بستری شدن در بیمارستان به مدت طولانی
- افزایش ریسک بروز عوارض جانبی از قبیل عفونت
- بالا بودن زمان ریکاوری
- افزایش ریسک تشکیل بافت اسکار گسترده
معاینات پس از انجام اندوسکوپی
اکثر بیماران پس از انجام اندوسکوپی نیاز به معاینات بعدی ندارند. در صورتی که پزشک به انجام نمونه برداری پرداخته باشد حدود سه تا هفت روز طول میکشد تا نتایج به دست آمده از آزمایشگاه آماده شود. پزشک در خصوص نتایج به دست آمده با شما صحبت خواهد کرد و بر اساس یافتههای حاصل از نمونه برداری درخواست انجام آزمایشات بعدی را خواهد داد یا نیاز به معاینات ثانویه را رد خواهد کرد.
سوالات رایج
آیا میتوان از آسپرین یا داروهای آرتریت استفاده کرد؟
آسپرین و محصولات حاوی آسپرین برای رقیق کردن خون مورد استفاده قرار میگیرند. از آن جایی که در هنگام انجام اندوسکوپی احتمال نمونه برداری وجود دارد باید چند روز قبل از شروع اندوسکوپی و چند روز پس از آن از مصرف این داروها خودداری کنید. پزشک شما در خصوص ضرورت قطع مصرف آسپرین صحبت خواهد کرد و در خصوص این که باید چند روز قبل از انجام اندوسکوپی از مصرف این داروها و داروهای آسپرین اجتناب کنید اطلاعات لازم را در اختیار شما قرار خواهد داد. در صورتی که شما دچار درد شدید میتوانید از تیلنون استفاده کنید. در صورتی که از داروی کدامین استفاده میکنید باید به پزشک خود اطلاع دهید تا دوز دارو را تنظیم کند.
چه زمانی فرد بیمار میتواند از نتایج حاصل از استفاده از آندوسکوپی بهرهمند شود؟
در بیشتر موارد پزشک معاینه کننده نتایج آزمایش و یا یافتههای احتمالی را قبل از مرخص شدن بیمار از بیمارستان به وی اطلاع میدهد. معمولا ۷۲ الی ۹۶ ساعت طول میکشد تا نتایج آزمایشات بیوپسی یا سیتولوژی حاضر شود و در این مدت پزشک تنها میتواند تشخیص پیش فرض خود را پس از معاینات میکروسکوپی بطور قطعی به بیمار بگوید.
چنانچه که به هنگام آمادهسازی برای آندوسکوپی احساس نفخ، حالت تهوع و یا استفراغ شدیم چه باید کرد؟
سی دقیقه تا یک ساعت قبل از آمادهسازی استراحت کنید و سپس مجددا روند آمادهسازی را با همان سرعت توصیه شده از سر بگیرید. مقدار زیادی از مایعات شفاف بنوشید و سعی خودتان را بکنید که در بهترین وضعیت باشید.
آیا میتوان پس از انجام آندوسکوپی رانندگی کرد؟
خیر. زیرا به دلیل آرامبخشهایی که مصرف کردهاید این کار خطرناک است لذا در اینگونه مواقع باید یکی از دوستان و یا اعضای خانواده را که توانایی رانندگی کردن را دارد با خود به همراه داشته باشید تا شما را به منزل برساند. حتی ممکن است که کل روز را قادر به رانندگی نباشید.
آیا انجام آندوسکوپی با درد همراه است؟
برداشت هر کس از درد متفاوت است. در مرکز آندوسکوپی از مراقبتهای بیهوشی کنترل شده استفاده میشود که توسط متخصص هوشبری انجام میشود. برخی از افراد از اینکه در اتاقی دیگر به هوش میآیند بسیار متعجب میشوند و چیزی از مراحل آندوسکوپی را به یاد ندارند.
آیا در طول مراحل انجام آندوسکوپی معده فرد به خواب میرود؟
ممکن است که فرد تحت بیهوشی با عنوان “آرامبخش آگاهانه” قرار بگیرد. از طریق یک I.V (خط وریدی) ترکیبی از داروهایی که باعث آرامش و راحتی بیمار میشوند به وی داده میشود. بدین دلیل به این نوع بیهوشی، بیهوشی آگاهانه گفته میشود زیرا هرچند ممکن است که در صورت صحبت کردن با فرد بیمار، وی بتواند به شما پاسخ دهد اما این پاسخ وی در حالت خواب است. در صورت امکان فرد تنها موارد اندکی از روند درمانی را به یاد میآورد. اگر فرد بیمار تحت مراقبت بیهوشی کنترل شده یا آرامبخش VI قرار بگیرد در این صورت وی بطور کامل به خواب میرود اما نمیتوان با وی هیچگونه گفتگویی کرد.
آیا میتوان پس از انجام مراحل درمانی و در صورت تنها بودن میتوان سیگار کشید؟
ممکن است که پس از انجام آندوسکوپی معده و بدون هشدار به خواب بروید. این عوارض جانبی مربوط به داروهایی است که در طی مراحل درمانی دریافت میکنید. اگرچه توصیه پزشکان این است که هرگز سیگار نکشید اما اگر قصد سیگار کشیدن دارید بهتر است که کسی همراه شما باشد زیرا ممکن است که به هنگام سیگار کشیدن یکدفعه خوابتان ببرد بنابراین در اینگونه مواقع وی میتواند از خوابیدن شما با مواد دخانیاتی در دست و نزدیکی شما جلوگیری کند.
آیا لازم است که در روز انجام آندوسکوپی معده هیچگونه دارویی مصرف کرد؟
اگر که از مواد دارویی خاصی بصورت روزانه مصرف میکنید بهتر است که از پزشک خود در خصوص داروهای لازم برای مصرف سوال کنید.
“کپی فقط با ذکر منبع و لینک بلامانع است.”
