سرطان مری (Esophageal cancer) به تومور بدخیم مری اطلاق میشود. مری لولهای است که دهان را به معده متصل میکند.یکی از راههای تشخیص و درمان سرطان مری، استفاده از روش اندوسونوگرافی( or EUS Endoscopic Ultrasound) است.اندوسونوگرافی معمولا همزمان با اندوسکوپی قسمت فوقانی انجام میشود. در EUS، یک پروب که امواج صوتی ساطع میکند در انتهای یک اندوسکوپ قرار گرفته است به طوریکه پروب میتواند به تومورهای مری بسیار نزدیک شود. این تست در تعیین اندازه تومورهای سرطان مری و اینکه چقدر به داخل نواحی مجاور رشد کردهاند بسیار مفید است. همچنین نشان میدهد که آیا غدد لنفی مجاور نیز درگیر سرطان شدهاند یا خیر. اگر در سونوگرافی غدد لنفاوی بزرگ شده باشند برای نمونهبرداری، پزشک میتواند یک سوزن باریک توخالی را از میان اندوسکوپ عبور دهد. این کار به تصمیمگیری برای برداشتن تومور با استفاده از جراحی کمک میکند.
دو زیرگروه اصلی سرطان مری
• کارسینومای سلول سنگفرشی: به دلیل سرطانی شدن سلولهای پوششی بخش بالایی مری ایجاد میشود.
• آدنوکارسینومای مری: این نوع به دلیل تغییر در سلولهای غدهای که در محل اتصال مری و معده قرار دارند ایجاد میشود.
انواع نادرتر
انواع نادرتر شامل:
• کوریوکارسینوما
• لنفوما
• سارکوما
• سرطان سلول کوچک
درمان، علائم و پیشآگهی در هر دو نوع سرطان مری یکسان است. در این مقاله ما نگاهی خواهیم داشت به علائم، علل و درمانهای سرطان مری.
مراحل سرطان مری
سرطان مری در پنج مرحله ایجاد میشود که هریک بر انتشار و شدت سرطان تاکید دارد:
• مرحله 0: در این مرحله سلولها علائمی از فعالیت سرطانی نشان میدهند اما هنوز سرطانی نشدهاند.
• مرحله 1: سرطان در جداره مری ایجاد میشود. محل تومور ممکن است واضح نباشد.
• مرحله 2: سرطان به بافت عضلانی و همبند مری و یک یا دو غده لنفی انتشار پیدا میکند.
• مرحله 3: سرطان به بافت همبند یا عضلانی مری و احتمالا دیافراگم، کیسه اطراف قلب یا بافت محافظتی اطراف ریهها و 6-3 گره لنفی انتشار پیدا میکند.
• مرحله 4: سرطان به جایگاههای دورتر در بدن منتشر میشود.
این مرحله سرطان است که تعیین میکند پزشک از چه درمانی استفاده کند یا اینکه احتمال موفقیت درمان چقدر است.
علت سرطان مری
سرطان به دلیل رشد خارج ار کنترل سلولی ایجاد میشود. سلولهای آسیبدیده به صورت غیرقابلکنترلی رشد کرده و تودههای بافتی به نام تومور ایجاد کرده و باعث بروز بیماری میشوند. تومورها رشد کرده و در عملکرد بافتی تداخل ایجاد میکنند. برخی خوشخیم بوده و بدون اینکه رشد کرده و بزرگتر شوند در یک مکان باقی میمانند. سرطان بدخیم در صورت عدم درمان خطرناک است چرا که میتواند به سایر بخشهای بدن انتشار پیدا کرده یا به عبارت دیگر متاستاز دهد.
اگر سرطان به سیستم لنفاوی وارد شود میتواند با سرعت بیشتری به سایر بخشهای بدن مانند اندامهای حیاتی دسترسی پیدا کند.
علائم سرطان مری
مری لولهایست که دهان را به معده وصل میکند. وجود تومور در این لوله بلع و خوردن را با مشکل مواجه میکند. افراد اغلب در طی مراحل ابتدایی این سرطان علائمی نشان نمیدهند. عمده تشخیصهای سرطان مری زمانی اتفاق میافتد که سرطان پیشرفت کرده است.
علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:
• دیسفاژی (اختلال در بلع): با باریک شدن مسیر مری، عبور غذا از آن دشوار میشود. دیسفاژی معمولا اولین علامت قابل توجه است.
• استفراغ: فرد به این دلیل که غذا در مری گیر میکند استفراغ میکند.
• کاهش وزن: ممکن است فرد دچار کاهش شدید و ناگهانی وزن شود.
• سرفه: موقع بلع بیشتر مشاهده میشود. گاهی اوقات فرد ممکن است خون استفراغ کند.
• تغییر صدا: ممکن است صدا خشن شود.
• درد و ناراحتی: که اغلب در گلو احساس میشود.
• برگشت اسید به مری: در صورتیکه اتفاق میافتد که سرطان بخش پایینی مری را درگیر کند.
• درد سینه: به دلیل برگشت اسید به مری اتفاق میافتد.
عوامل خطر سرطان مری
علت بروز سرطان مری هنوز مشخص نیست اما عوامل خاصی ممکن است خطر آن را افزایش دهند.
این عوامل شامل موارد زیر هستند:
• آشالازی: آشالازی نوعی اختلال حرکتی مری است.
• سن: احتمال بروز سرطان مری پس از 60 سالگی بیشتر است.
• مصرف الکل و کشیدن سیگار: هر یک از این مورد خطر بروز سرطان مری را افزایش میدهند.
• بیماری سلیاک: خطر کارسینومای سلول سنگفرشی را افزایش میدهد.
• رژیم غذایی: به نظر میرسد عدم مصرف کافی میوه و سبزیجات خطر بروز بیماری را افزایش دهد.
• عوامل ژنتیکی: وجود فرد مبتلا به این بیماری در خانواده خطر بروز مجدد آن را در خانواده افزایش میدهد.
• بیماری رفلاکس معده به مری (GERD): این بیماری و علامت اصلی آن، رفلاکس اسید میتواند منجر به مری بارت شود. مری بارت خطر ابتلا به بدخیمی را در آینده افزایش میدهد.
• ویروی پاپیلومای انسانی (HPV): HPV نوعی ویروس مسری است که از طریق روابط جنسی منتقل میشود.
• قرارگیری طولانیمدت در معرض مواد شیمیایی و مواد ایجادکننده التهاب: این مواد شامل دوده، گرد فلزات، دود اگزوز، آب قلیایی و گرد سیلیکا هستند.
• جنسیت: مردان در معرض خطر بالاتری قرار دارند.
• چاقی: در افراد چاق این بیماری شایعتر است.
• وجود سایر سرطانها: افراد با سابقه ابتلا به سرطانهای سر و گردن در معرض خطر بالاتر بروز سرطان مری قرار دارند.
• پرتودرمانی: افرادی که در ناحیه سینه و سر تحت پرتودرمانی قرار گرفتهاند در معرض خطر بالاتر بروز سرطان مری قرار دارند.
اندوسونوگرافی و سرطان مری
معمولا در معاینه پزشکی بررسی اولتراسوند (سونوگرافی) انجام میشود. برای این کار، دستگاهی که امواج صوتی تولید میکند روی پوست قرار داده میشود. قبل از این کار به منظور هدایت امواج صوتی نوعی ژل روی پوست مالیده میشود. امواج صوتی ایمن بوده و به بافت بدن انسان صدمه نمیزنند، به علاوه، امکان بررسی تعداد زیادی از اندامهای بدن مانند کبد، کلیهها، مثانه و مری را فراهم میکنند. از این امواج به دلیل ایمن بودن برای ارزیابی رشد و تکوین جنین در شکم مادر نیز استفاده میشود.
یکی از معایب اولتراسوند این است که زمانی که در بیرون بدن مورد استفاده قرار گیرد ممکن است امواج صوتی تا عمق کافی به داخل ساختارهای ناحیه رودهای معدهای نفوذ نکنند. در روشی به نام اندوسونوگرافی از یک اندوسکوپ (ابزاری که برای دیدن داخل بدن مورد استفاده قرار میگیرد) ویژه با یک مبدل امواج صوتی استفاده میشود. با ورود اندوسکوپ به داخل بدن، امکان بررسی اولتراسوند مری، معده، پانکراس ، کیسه صفرا و کلون با جزئیات بسیار بیشتر در مقایسه با بررسی از بیرون از بدن فراهم میشود. این تکنولوژی برای تعیین مرحله تومورهای خوشخیم و بدخیم مسیر گوارشی و درمان موثر بسیار مفید است.
پیش از تست
لازم است آمادگی لازم را برای اندوسونوگرافی داشته باشید. یک پزشک دستورالعملهای لازم راجع به چگونگی این کار را به شما خواهد داد. زمانی که قرار است این تست برای بخش فوقانی دستگاه گوارش انجام شود باید فرد از 6 ساعت قبل از شروع تست از خوردن و آشامیدن اجتناب کند. اگر قرار است این تست روی بخش تحتانی سیستم گوارشی انجام شود تمیز کردن کلون با روزه گرفتن، مصرف ملینها و تنقیه (اماله) ضروری است.
ممکن است نیاز باشد پیش از انجام تست مصرف برخی داروها مانند رقیقکنندههای خون متوقف شود. به خاطر داشته باشید به منظور ارائه دستورالعملهای لازم و یا لزوم قطع مصرف یک داروی خاص، تیم پزشکی باید در جریان همه داروهایی که در حال حاضر استفاده میکنید باشد. اگر نیاز به مصرف دارو دارید آن را تنها با مقدار بسیار کم آب ببلعید.
در طول تست
این تست معمولا در بیمارستان انجام میشود. طول تست تا حد زیادی متفاوت است اما معمولا حدود یک ساعت طول میکشد.
قبل از شروع تست
ابتدا از بیمار خواسته میشود تا لباس مخصوص پوشیده و روی تخت دراز بکشد. پرستار یا یکی از کارکنان بیمارستان سوابق پزشکی فرد را با پرسیدن چندسوال جویا شده و فرمهایی که نیاز است امضا شوند را در اختیار وی قرار میدهد. جهت دادن مایعات و یا آرامبخش برای راحتتر شدن روند تست یک تزریق وریدی انجام خواهد شد.
در طی انجام تست
بیماران با صندلی چرخدار به اتاق مخصوص انجام تست برده میشوند. به منظور بررسی مسیر تحتانی گوارش، از بیمار خواسته میشود سمت چپ خود دراز بکشد. یک متخصص بیهوشی و تعدادی پرستار برای بررسی علائم حیاتی بیمار در طول تست چند مانیتور مختلف به وی متصل میکنند. برای شروع اندوسکوپی، بیمار با کمک تزریق وریدی مواد آرامبخش به خواب میرود.
پس از انجام تست
بیمار در بخش ریکاوری بیدار شده و به منظور بررسی وضعیت عمومی برای مدتی (حدود یک ساعت) تحت نظر گرفته میشود. بیمار باید کارکنان را در جریان هرگونه علائمی مثل درد غیرمعمول یا حالت تهوع قرار دهد. ممکن است به بیمار در طی زمان ریکاوری لیموناد زنجبیلی یا مقداری آب داده شود اما برای خوردن غذا باید کمی صبر کند.
با مشاهده علائم حیاتی پایدار واضح است که جای نگرانی از لحاظ بروز عوارض جانبی وجود ندارد بنابراین به بیمار اجازه داده میشود تا با یک دوست یا فامیل از بیمارستان ترخیص شده و به منزل مراجعت کند. دستورالعملهای لازم جهت از سرگیری فعالیت روزمره و درمورد چگونگی و زمان مصرف هر نوع دارو پیش از ترخیص به بیمار داده میشود.
پس از تست
ممکن است برخی اطلاعات راجع به اینکه تست چطور پیش رفته یا نتایج اولیه چه بودهاند مستقیما و پس از تست در ریکاوری در اختیار بیمار قرار داده شود. جزئیات بیشتر و نتایج هر نوع نمونهبرداری بعدا و معمولا در طی یک هفته در اختیار فرد قرار میگیرد.
جهت پیگیریهای بعدی، یک قرار ملاقات با پزشک هماهنگ شده که در طی آن پزشک در مورد نتایج تست و اقدامات ضروری بعدی با بیمار گفتگو میکند. در صورت بروز هرگونه علائم پس از تست مانند درد، استفراغ، تب یا خونریزی باید به پزشک مراجعه شود.
سایر روشهای تشخیصی سرطان مری
اندوسکوپ به تشخیص محل و اندازه تومور کمک میکند. پزشک فرد دارای علائم را معاینه کرده و جزئیات را از وی میپرسد. ممکن است بیمار در این مرحله به متخصص ارجاع داده شود.
پزشک تستهای تشخیصی زیر را درخواست میکند:
گاستروسکوپی یا اندوسکوپی
پزشک یک ابزار بلند باریک موسوم به اندوسکوپ را از طریق دهان به داخل مری و به سمت هدایت معده هدایت میکند. این اندوسکوپ یک چراغ و یک دوربین در انتهای خود دارد. دکتر تصاویر را روی یک نمایشگر مشاهده کرده و وجود تومور یا هر نوع مورد غیرطبیعی را تشخیص میدهد.
بیوپسی (نمونهبرداری)
اگر نتایج اندوسکوپی غیرطبیعی باشد پزشک ممکن است از بافت نمونهبرداری کند. جهت تعیین حضور سلولهای سرطانی یک پاتولوژیست نمونه را زیر میکروسکوپ بررسی میکند.
تست بلع باریوم
بیمار مایعی حاوی باریوم را مینوشد. باریوم در تصاویر اشعه ایکس مشخص است. سپس یک تکنسین در فواصل مختلف چندین تصویر اشعه ایکس تهیه میکند. در این تصاویر انسدادهای ایجادشده بوسیله تومور آشکار میشود.
اسکن تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
مانند سیتی اسکنها، اسکنهای MRI نیز تصاویر دقیقی از بافتهای نرم موجود در بدن ارائه میدهند. اگرچه، در MRI به جای اشعه ایکس از امواج رادیویی و مغناطیسی قوی استفاده میشود. ممکن است قبل از اسکن، برای مشاهده بهتر جرئیات، یک ماده حاجب (کنتراست) به نام گادولینیوم داخل ورید تزریق شود. از MRI میتوان برای بررسی نواحی غیرطبیعی در مغز و نخاع که ممکن است به دلیل انتشار سرطان ایجاد شده باشند استفاده کرد.
اسکن مقطعنگاری رایانهای (CT یا CAT )
در سیتی اسکن از اشعه ایکس برای تولید تصاویر مقطعی دقیق از بدن استفاده میشود. با کمک این تست میتوان مشخص کرد که آیا سرطان مری به اندامهای مجاور و گرههای لنفی (مجموعههای سلولهای ایمنی به اندازه لوبیا که سرطان ابتدا از طریق آنها انتشار پیدا میکند) به بخشهای دورتر بدن منتشرشده است یا خیر.
پیش از تست ممکن است از فرد خواسته شود 1100-550 میلیلیتر از مایعی به نام کنتراست خوراکی بنوشد. این ماده به مشخصتر شدن مری و رودهها کمک میکند. چنانچه در بلع مشکل دارید قبل از شروع تست پزشک خود را مطلع کنید.
آزمایش خون
برخی تستهای خونی خاص در صورتیکه فرد مبتلا به سرطان مری باشد به تشخیص بیماری کمک میکنند:
• شمارش کامل سلولهای خونی (CBC): این تست انواع مختلف سلولها در خون اندازهگیری میکند. تعداد اندک سلولهای قرمز خونی نشاندهنده آنمی است و برخی مبتلایان به سرطان مری به دلیل خونریزی از تومور دچار این عارضه میشوند.
• آنزیمهای کبدی: با آزمایش خون میتواند عملکرد کبد را بررسی کرد چرا که سرطان مری میتواند به داخل کبد متاستاز دهد.
درمان سرطان مری
روشهایی که پزشک برای درمان بیماری استفاده میکند به چند عامل بستگی دارد:
• نوع سلولی سرطان
• مرحله سرطان
• سلامت عمومی و سن فرد مبتلا
• وجود بیماریهای دیگر
جراحی
مداخلههای جراحی زیر میتواند به افراد مبتلا به سرطان مری کمک کند:
• ازوفاگکتومی (برداشتن مری): در این روش بخشی از مری که حاوی تومور است برداشته شده و بخش باقیمانده به معده متصل میشود. گاهی اوقات از بخش کوچکی از روده بزرگ برای کمک به اتصال مری به معده استفاده میشود.
• ازوفاگوگاسترکتومی (برداشت تمام یا قسمتی از مری به همراه تمام یا قسمتی از معده): در این روش بخشی از مری که سرطانی شده به همراه بخشهای از معده و غدد لنفاوی مجاور برداشته میشود. در صورتیکه امکان اتصال مجدد مری و معده پس از جراحی نباشد جراح از بخشی از روده بزرگ برای اتصال آنها استفاده میکند.
سایر روشها
روشهای دیگری که در درمان سرطان مری مورد استفاده قرار میگیرند شامل موارد زیر هستند:
فتودینامیک درمانی (PDT)
پزشک ماده خاصی را به داخل مری تزریق میکند که باعث میشود سلولها حساسیت زیادی به نور پیدا کنند. با استفاده از یک اندوسکوپ که در انتهای خود به لیزر مجهز است جراح سلولهای سرطانی را با سوزاندن از بین میبرد.
شیمیدرمانی
شیمیدرمانی ممکن است قبل یا بعد از جراحی یا در هر دو مورد و احتمالا همراه با پرتودرمانی انجام شود. شیمیدرمانی به از بین بردن سرطان، به تاخیر انداختن عود مجدد یا پیشگیری از آن، کاهش پیشرفت سرطان یا تخفیف علائم در موارد پیشرفته کمک میکند.
پرتودرمانی
پرتوهای پرانرژی اشعه ایکس، ذرات یا تشعشع سلولهای سرطانی را از بین میبرند. پرتودرمانی به DNA داخل سلولهای توموری صدمه وارد میکند و توانایی تکثیر آنها را از بین میبرد. پرتودرمانی را میتوان با کمک تشعشع پرتوی خارجی به صورت خارجی یا با استفاده از براکیتراپی (پرتودرمانی داخلی) به صورت داخلی انجام داد.
افراد مبتلا به سرطان مری معمولا همراه با پرتودرمانی تحت شیمیدرمانی نیز قرار میگیرند که این کار ممکن است قبل یا پس از جراحی انجام شود.
