کلانژیت، بیماری عفونت مجرای صفراوی است. کلانژیت حاد می‌تواند منجر به علائم تب، زردی و درد شکم شود. این بیماری گاهی کلانژیت صعودی نامیده میشود. کلانژیت حاد یک بیماری جدی است که نیاز به درمان دارد. بسیار مهم است که بیماری افراد مبتلا به این نوع عفونت، سریعاً تشخیص داده شده و تحت درمان قرار گیرند تا از عوارض جدی‌تر جلوگیری شود. پیش‌بینی بیماری کلانژیت در سالهای اخیر پیشرفت داشته و بیشتر افراد با درمان، بهبود پیدا می‌کنند.
دلایل بیماری کلانژیت چیست؟
در اکثر موارد، کلانژیت ناشی از مسدود شدن مجرای صفراوی در سیستم صفراوی شما است. انسداد معمولاً به دلیل وجود سنگها یا رسوبات صفرایی در مجرای صفراوی ایجاد میشود. ممکن است بیماری خود ایمنی، مانند کلریت اسکلروزان اولیه، سیستم را تحت تاثیر قرار دهد.
دلایل دیگر کلانژیت که کمتر رایج هستند عبارتند از:
- تومور
- لخته‌های خونی
- باریک شدن مجرای صفراوی که ممکن است پس از عمل جراحی رخ دهد
- پانکراس متورم
- یک عفونت انگلی
کلانژیت همچنین ممکن است در صورت رخ دادن موارد زیر ایجاد شود:
- جریان برگشتی باکتری های روده کوچک
- عفونت خونی (باکتریمیا)
- آزمایشی که برای بررسی کبد یا کیسه صفرا انجام میشود (مانند آزمایشاتی که یک لوله نازک یا آندوسکوپی در بدن شما قرار می گیرد)
این عفونت باعث ایجاد فشار در سیستم مجاری صفراوی شما میشود که در صورت عدم درمان می‌تواند از طریق جریان خون به سایر ارگان‌ها گسترش پیدا کند.
نشانه‌ها و علائم
نشانه‌ها و علائم کلانژیت حاد اغلب مشابه علائم سنگ‌های صفراوی هستند و می توانند شامل موارد زیر باشند:
- درد کمر
- مدفوع هم رنگ خاک رس
- ادرار تیره
- تب
- زردی (زرد شدن پوست و چشم)
- حالت تهوع
- درد زیر تیغه‌های شانه
- درد ربع فوقانی راست شکم یا وسط شکم که یک درد تیز، مشابه درد عضلانی یا درد خفیف است.
- استفراغ
عوامل خطر
خطر توسعه و ایجاد کلانژیت به عوامل مختلفی بستگی دارد اما برخی شرایط وجود دارند که می‌توانند احتمال ابتلا به این عفونت را افزایش دهند. افرادی که بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت مجاری صفراوی قرار دارند، افرادی هستند که:
- سابقه سنگ کیسه صفرا دارند.
- دارای سابقه تشخیص کلانژیت اسکلروزان هستند.
- اخیراً به مناطقی سفر کرده‌اند که احتمال ابتلاء به عفونت‌های انگلی یا باکتریایی در آن مکان وجود داشته است.
- اخیراً با قرار دادن استنت، یک آندوسکوپی کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد (ERCP) انجام انجام داده‌اند.
عوارض
یکی از عوارض احتمالی کلانژیت، سپسیس (گندیدگی) است که می‌تواند تهدید کننده زندگی می‌باشد. سپسیس هنگامی رخ می‌دهد که عفونت درمان نشود و موجب نارسایی اندام، آسیب بافتی و احتمالا مرگ شود. سپسیس با آنتی بیوتیک درمان میشود و گاهی اوقات اقدامات دیگری برای کمک به برداشتن بافت آلوده، انجام می‌گردد. سپسیس می‌تواند خطرناک و تهدید کننده زندگی باشد؛ به همین دلیل مهم است که در صورت مشکوک بودن به وجود عفونت و تبدیل عفونت به سپسیس به پزشکان متخصص اطلاع داده شود.
تشخیص
تشخیص کلانژیت در سریعترین زمان ممکن به منظور شروع درمان، اهمیت بسیاری دارد. ممکن است برای بررسی صفرا و مجاری صفراوی از یک یا چند آزمایش مختلف استفاده شود.
آزمایش‌های خون
اگر چه آزمایش‌های خون به تنهایی برای تشخیص یک عفونت در مجاری صفراوی به کار نمی‌روند، اما برای داشتن یک تصویر کلی از آنچه که ممکن است موجب بروز علائم شده باشد استفاده می‌شوند. آزمایش‌های خونی که ممکن است انجام گیرند عبارتند از:
- سطح بیلی روبین
- سطوح آنزیم‌های کبدی
- آزمایشات عملکرد کبد
- آزمایش شمارش گلبول‌های سفید خون (WBC)
آزمایش شمارش کامل گلبول‌های خون (CBC)
این آزمایش، تعداد گلبول‌های سفید خون شما را اندازه گیری می‌کند. اگر دچار عفونت باشید، ممکن است تعداد گلبول‌های سفید شما زیادتر از حد معمول باشد.
اولتراسوند (که سونو گرافی نیز نامیده میشود)
این آزمایش با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا، تصاویری از ارگان‌های داخلی شما روی صفحه کامپیوتر فراهم می‌کند. سونوگرافی برای دیدن ارگان‌های درون شکم شما، مانند کبد، صفرا و طحال استفاده میشود. این آزمایش همچنین جریان خون از طریق رگ‌های خونی مختلف را بررسی می‌کند و می‌تواند از بيرون بدن (خارجی) یا از درون بدن (داخلی) انجام گیرد. اگر از داخل بدن انجام شود، آندوسکوپی اولتراسوند (EUS) نامیده میشود.
CT اسکن
CT اسکن ممکن است با رنگ انجام شود که بلعیده یا از طریق یک رگ تزریق میشود. CT اسکن، شکم و لگن، از جمله نواحی مجاری صفراوی را نشان می‌دهد و می‌تواند به تعیین دلیل وجود انسداد کمک کند.
کلانژیوپانکراتوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRCP)
این آزمایش برای جستجوی هرگونه مشکل در شکم استفاده میشود. این آزمایش می‌تواند وجود هرگونه سنگ صفرا در مجاری صفراوی شما را نشان دهد. این آزمایش از خارج بدن انجام می‌گیرد و با وارد کردن لوله (آندوسکوپ) به بدن شما انجام نمی‌شود. این آزمایش از یک میدان مغناطیسی و فرکانس رادیویی برای ایجاد تصاویر جزئی و دقیق استفاده می‌کند.
ERCP (کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپی)
این آزمایش برای یافتن و درمان مشکلات درون کبد، صفرا، مجراهای صفراوی و پانکراس. شما استفاده میشود. این آزمایش از اشعه ایکس و یک لوله دراز و باریک دارای دوربین در انتهای آن (آندوسکوپ) استفاده می‌کند. این لوله از طریق دهان و حلق شما وارد شده و از طریق مجرای بلع غذا (مری) به معده شما و سپس اولین بخش روده کوچک شما (اثنی عشر) می‌رسد و سپس رنگ، از طریق لوله به درون مجرای صفراوی شما وارد میشود. رنگ، باعث میشود مجاری صفراوی توسط اشعه ایکس به راحتی دیده شوند. در صورت نیاز، این روش می‌تواند در باز کردن مجرای صفراوی شما نیز کمک کند.
آنژیوپلاستی عروق کرونر داخل عروقی زیر پوستی (PTCA)
نوعی اشعه ایکس است که برای دیدن مجاری صفراوی استفاده میشود. در حالی که بیمار بی‌حس شده است، یک سوزن از طریق شکم به کبد وارد میشود و یک ماده کنتراست را به آن ناحیه تزریق می‌کند. سپس مجموعه‌ای از اشعه های ایکس برای گرفتن تصویر تجسم یافته از مجرای صفراوی که رنگ کنتراست از درون آنها جریان پیدا می‌کند، استفاده میشود. این روش همچنین در صورتی که پزشک شما قادر به انجام آزمایش داخلی با استفاده از ERCP نباشد. برای باز کردن مجرای صفراوی استفاده میشود.
درمان
تشخیص سریع بیماری اهمیت بسیاری دارد. بسیاری از افراد مبتلا به کلانژیت به شدت احساس بیماری می‌کنند. آنها به متخصص مراقبت های بهداشتی خود، یا به اورژانس مراجعه می‌نمایند. اگر به کلانژیت مبتلا باشید، احتمالاً چند روز در بیمارستان بستری خواهید بود. با استفاده از IV (روش درون وریدی) به شما مایعات تزریق میشود؛ همچنین داروهای ضد درد و ضد باکتری (آنتی بیوتیک) دریافت خواهید کرد. همچنین ممکن است به تخلیه مایعات درون مجرای صفراوی و یافتن علت هر گونه انسداد نیاز داشته باشید. در بیشتر موارد، این کار با روشی به نام ERCP (کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپی) انجام میشود.
برای تخلیه مجرای صفراوی شما با استفاده از ERCP یک لوله انعطاف پذیر دراز و باریک (آندوسکوپ) در دهان شما قرار می گیرد. لوله از طریق مجرای غذایی شما (مری) به درون شکم فرستاده میشود و از اولین بخش روده کوچک شما (اثنی عشر) عبور کرده و وارد مجاری صفراوی می شود. پزشک می‌تواند درون این اندامها و مجراهای صفراوی را روی یک صفحه ویدیویی مشاهده کند. صفحه ویدیویی به یک دوربین در لوله وصل شده است. در این وضعیت، یک لوله کوچک به داخل مجراها فرستاده میشود تا مایعات را تخلیه کند. این لوله از طریق پوست خارج میشود که تا زمان پاک شدن کامل عفونت و التهاب، امکان تخلیه مایعات را فراهم می نماید.
همچنین ممکن است برای باز نگه داشتن مجاری صفراوی، لوله های محکمی (استنت ها) در آنها قرار داده شود. ممکن است سنگ‌های صفراوی نیز خارج شوند. در بیشتر موارد این کارها با استفاده از ERCP اسکوپ، انجام می‌گیرد.
اگر درمان جواب ندهد یا بیماری بدتر شود، ممکن است به عمل جراحی نیاز داشته باشید. جراحی برای تخلیه صفرا و کاهش، تولید مایعات مجاری صفراوی شما را باز می‌کند.
پیشگیری
در برخی موارد احتمال دارد پیشگیری از کلانژیت ممکن نباشد؛ با این حال از آنجا که در بیشتر موارد، کلانژیت در اثر انسداد مجاری صفراوی با سنگ ایجاد میشود، ممکن است جلوگیری از سنگ صفرا کمک کننده باشد. داشتن رژیم غذایی سالم و حاوی مقادیر مناسب فیبر محلول و نامحلول و همچنین ورزش منظم باعث جلوگیری از سنگ صفرا میشود. ترک سیگار نیز می‌تواند به پیشگیری از ایجاد و توسعه اشکال جدی تر کلانژیت کمک کند. در موارد کلانژیت همراه با ERCP و قرار دادن استنت، می‌توان برای جلوگیری از عفونت در زمان انجام عمل یا بعد از آن آنتی بیوتیک تجویز کرد.