جراحی برداشتن آپاندیس (آپاندکتومی) برای درمان آپاندیسیت یا التهاب آپاندیس

اگر علائم التهاب آپاندیس را مشاهده کردید، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. اگر این عارضه به موقع درمان نشود، ممکن است که کیسه آپاندیس پاره شود و باکتری‌ها و مواد عفونی موجود در آن در حفره شکم پخش شود. در این صورت حتی می‌تواند جان بیمار را نیز تهدید کند. علاوه بر آن درمان عارضه هم بسیار پیچیده‌تر خواهد شد و بیمار باید مدت طولانی‌تری را در بیمارستان بماند.

آپاندکتومی چیست؟

به عمل جراحی برداشتن آپاندیس، آپاندکتومی گفته می‌شود. آپاندکتومی یک جراحی اورژانسی بسیار رایج است که برای درمان آپاندیسیت یا عارضه التهاب آپاندیس انجام می‌شود.

جراحی آپاندکتومی به چه منظور انجام می‌شود؟

عمل جراحی آپاندکتومی اغلب به منظور برداشتن آپاندیس‌هایی که دچار عفونت، التهاب و تورم شده‌اند، انجام می‌شود. در واقع اینها عوارضی است که با عنوان آپاندیسیت شناخته می‌شود. عفونت آپاندیس می‌تواند هنگامی رخ دهد که دهانه این کیسه لوله‌ای شکل توسط باکتری‌ها مسدود شود. بسته شدن دهانه این کیسه کوچک باعث متورم و ملتهب شدن آن می‌شود. ساده‌ترین و سریع‌ترین راه برای درمان عارضه التهاب آپاندیس، برداشتن و خارج کردن آن از شکم است. اگر آپاندیس شما بعد از عفونی شدن فوراً تحت درمان قرار نگیرد، ممکن است پاره شود و عواقب بسیار وخیمی را به دنبال داشته باشد.

علائم التهاب آپاندیس

مهم‌ترین علائم آپاندیسیت یا التهاب آپاندیس عبارتند از:

• درد شکم که به صورت ناگهانی در نزدیکی ناف شروع شده و به طرف قسمت پایین و راست شکم کشیده می‌شود.
• متورم شدن شکم
• سفت شدن ماهیچه‌های شکم
• یبوست یا اسهال
• حالت تهوع
• استفراغ
• کاهش اشتها
• تب خفیف

اگرچه درد ناشی از التهاب آپاندیس به طور معمول در قسمت پایین و راست شکم احساس می‌شود، اما زنان باردار ممکن است درد این عارضه را در سمت راست و بالای شکم احساس کنند. علت آن هم این است که در زنان باردار، آپاندیس بالاتر از جای عادی خود قرار می‌گیرد.

چگونه باید برای جراحی آپاندکتومی آماده شوم؟

شما باید از حداقل ۸ ساعت قبل از عمل آپاندکتومی از خوردن و آشامیدن خودداری کنید. قبل از شروع عمل باید حتماً هر دارویی که با تجویز پزشک یا بدون نسخه مصرف می‌کنید را به پزشک جراح اطلاع بدهید. پزشک به شما می‌گوید که این داروها را قبل و بعد از جراحی آپاندکتومی چگونه باید مصرف کنید.

همچنین هر یک از موارد زیر را باید حتماً به پزشک خود اطلاع دهید:

• اگر باردار هستید یا فکر می‌کنید که باردارید.
• اگر نسبت به لاتکس یا داروهای خاصی از جمله داورهای بی‌حسی، آلرژی یا حساسیت دارید.
• سابقه ابتلاء به اختلالات خونریزی را دارید.

همچنین شما باید با یک نفر از اعضای خانواده یا دوستانتان هماهنگی لازم را انجام دهید تا بعد از پایان عمل جراحی، شما را به خانه ببرد. جراحی آپاندکتومی غالباً تحت شرایط بیهوشی عمومی انجام می‌شود و شما در طول مدت عمل به حالت خواب خواهید بود. بنابراین تا چند ساعت بعد از پایان جراحی هم خودتان نمی‌توانید رانندگی کنید.

هنگامی که برای جراحی آپاندکتومی به بیمارستان می‌روید، ابتدا پزشک شما پرسش‌هایی در مورد سوابق پزشکی و شرح حالتان می‌پرسد و یک معاینه فیزیکی بر روی شما انجام می‌دهد. در جریان این معاینه، پزشک نقاط مختلف شکم شما را به آرامی فشار می‌دهد تا موقعیت دقیق محل درد را مشخص کند.

در صورتی که عارضه آپاندیسیت خیلی زود تشخیص داده شده باشد، ممکن است پزشک شما آزمایش خون و آزمایش‌های عکسبرداری را نیز برایتان تجویز کند، اما در صورتی که پزشک تشخیص دهد که جراحی آپاندکتومی باید هر چه سریع‌تر انجام شود، احتمالاً دیگر این آزمایش‌ها انجام نخواهد شد.

قبل از شروع عمل آپاندکتومی یک سوزن داخل وریدی برای تزریق مایعات و داروها به شما وصل می‌شود. برای انجام این عمل احتمالاً شما بیهوش خواهید شد، یعنی در طول مدت عمل به حالت خواب خواهید بود. اما در بعضی از موارد هم ممکن است که به جای بیهوشی از بی‌حسی موضعی استفاده شود. در این صورت ناحیه محل عمل به طور موقتی بی‌حس می‌شود و شما با وجود آنکه در طول مدت عمل بیدار هستید اما دردی را احساس نمی‌کنید.

عمل آپاندکتومی چگونه انجام می‌شود؟

به طور کلی عمل آپاندکتومی بر دو نوع است: یکی عمل باز و یکی لاپاراسکوپی. پزشک جراح شما روش مناسب برای انجام این عمل را بر اساس عوامل مختلفی از جمله شدت التهاب آپاندیس و سوابق پزشکی شما انتخاب می‌کند.

آپاندکتومی باز

در عمل جراحی آپاندکتومی باز، پزشک جراح یک بریدگی در سمت راست و پایین شکم شما ایجاد می‌کند و از محل همین بریدگی، آپاندیس را از شکمتان خارج می‌کند. سپس جای این بریدگی را با بخیه می‌بندد. در این روش، پزشک شما این امکان را دارد که اگر آپاندیس پاره شده و محتویات آن در داخل حفره شکم پخش شده باشد، حفره شکمی را تمیز کند.

اگر آپاندیس شما پاره شده و عفونت ناشی از آن به سایر اندام‌های داخلی شما سرایت کرده باشد، احتمالاً پزشک شما تصمیم می‌گیرد که جراحی آپاندیس شما را به روش باز انجام دهد. همچنین روش آپاندکتومی باز برای افرادی که قبلاً عمل جراحی باز شکم انجام داده‌اند، گزینه بهتری می‌باشد.

آپاندکتومی لاپاراسکوپی

در عمل آپاندکتومی به روش لاپاراسکوپی، جراح از طریق چند بریدگی کوچک که بر روی شکم شما ایجاد می‌شود، آپاندیس شما را بررسی می‌کند. سپس یک لوله کوچک و باریک به نام کانولا از طریق این بریدگی‌ها به حفره شکم شما وارد می‌شود. از کانولا برای باد کردن شکم شما با گاز دی‌اکسیدکربن استفاده می‌شود. این گاز به جراح امکان می‌دهد که بتواند آپاندیس شما را با وضوح بیشتری ببیند.

پس از آنکه گاز دی‌اکسیدکربن وارد شکم شما شد، یک ابزار جراحی به نام لاپاراسکوپ از طریق بریدگی‌های کوچک روی شکم به داخل آن وارد می‌شود. لاپاراسکوپ به شکل یک لوله دراز و نازک است که یک چراغ قوی و یک دوربین با کیفیت بالا در نوک آن تعبیه شده است. این دوربین تصویر داخل حفره شکم را بر روی یک صفحه مانیتور نشان می‌دهد و جراح از این طریق می‌تواند داخل شکم شما را با وضوح بالایی ببیند و ابزار جراحی را به سمت نقطه مورد نظر خود هدایت کند. وقتی که پزشک زائده آپاندیس را در تصویر پیدا کرد، انتهای آن را با بخیه می‌بندد و آن را خارج می‌کند. سپس بریدگی‌های کوچک روی سطح شکم شما تمیز، ضد عفونی، بخیه و پانسمان می‌شود.

جراحی لاپاراسکوپی معمولاً بهترین گزینه برای افراد سالمند و بیمارانی که اضافه وزن دارند، می‌باشد. خطرات و عوارض ناشی از این عمل خیلی کمتر از عمل آپاندکتومی باز است و دوره بهبودی بعد از آن هم عموماً خیلی کوتاه‌تر است.

بعد از جراحی آپاندکتومی چه اتفاقی می‌افتد؟

پس از آنکه جراحی آپاندکتومی به پایان رسید، شما به مدت چند ساعت در بیمارستان تحت نظر خواهید بود و سپس مرخص خواهید شد. علائم حیاتی شما از قبیل تنفس و ضربان قلب، به دقت تحت کنترل خواهد بود. همچنین کارکنان بیمارستان مراقبت‌های لازم از نظر بروز واکنش‌های حساسیت نسبت به داروی بیهوشی یا شرایط عمل را از شما انجام خواهند داد.

زمان ترخیص شما از بیمارستان به عوامل زیر بستگی دارد:

• وضعیت جسمی و حال عمومی شما
• نوع عمل آپاندکتومی انجام شده برای شما (اعم از باز یا لاپاراسکوپی)
• واکنش بدن شما نسبت به جراحی

در بعضی از موارد ممکن است لازم باشد که بیمار یک شب در بیمارستان بماند.

اگر التهاب آپاندیس شما خیلی شدید نباشد، معمولاً می‌توانید همان روز جراحی از بیمارستان مرخص شوید. اگر جراحی شما تحت شرایط بیهوشی عمومی انجام شده باشد، باید یکی از دوستان یا اعضای خانواده، شما را به خانه ببرد. زیرا تأثیر داروی بیهوشی معمولاً تا چند ساعت بعد همچنان در بدن شما وجود خواهد داشت و رانندگی بعد از عمل جراحی می‌تواند برایتان خطرناک باشد.

در طی چند روز بعد از جراحی آپاندکتومی ممکن است که شما درد خفیفی را در محل بریدگی‌های روی شکم احساس کنید. این درد و ناراحتی باید بعد از یکی دو روز برطرف شود. برای این مدت هم پزشک داروی مسکن مناسبی را برایتان تجویز می‌کند. علاوه بر آن ممکن است پزشک داروی آنتی‌بیوتیک نیز جهت جلوگیری از عفونت بعد از جراحی برایتان تجویز کند. شما هم می‌توانید با تمیز نگه داشتن محل زخم‌ها، خطر بروز عفونت را کاهش دهید.

اگرچه بعد از عمل آپاندکتومی، خطر بروز عفونت به مقدار کمی وجود دارد، اما اغلب بیماران مبتلا به التهاب آپاندیس، جراحی آپاندکتومی را بدون هیچ گونه ناراحتی و عوارضی پشت سر می‌گذارند. البته بهبودی کامل بعد از این جراحی تا حدود ۶ ماه طول می‌کشد. احتمالاً پزشک به شما توصیه می‌کند که در این مدت از انجام فعالیت‌های فیزیکی شدید و تنش‌زا خودداری کنید تا بدنتان با سرعت بیشتری بهبود پیدا کند. همچنین لازم است در حدود ۲ تا ۳ هفته بعد از عمل جراحی آپاندکتومی، یک بار دیگر به پزشک مراجعه کنید تا روند بهبودی شما را بررسی کند.

سوالات متداول آپاندیسیت

علت آپاندیسیت چیست؟ 

علت آپاندیسیت معمولاً ناشناخته است. این بیماری ممکن است پس از یک عفونت ویروسی در دستگاه گوارش یا هنگامی که محل اتصال روده بزرگ به آپاندیس مسدود شود، رخ دهد. التهاب می‌تواند باعث عفونت، لخته شدن خون یا پارگی آپاندیس شود. به دلیل خطر پارگی، آپاندیسیت یک وضعیت اورژانسی محسوب می‌شود. هرکسی که علائم این بیماری را دارد باید سریعاً به پزشک مراجعه کند.

کدام شرایط و بیماری ها می‌توانند علائم آپاندیسیت را تقلید کنند؟ 

در زیر برخی از شرایط وجود دارد که می‌تواند حتی در صورت عدم وجود آپاندیسیت علائم آن را تقلید کند.

• دیورتیکولیت مکل (Meckel’s diverticulitis)
• بیماری التهابی لگن (PID)
• بیماری‌های التهابی شکم در قسمت فوقانی راست
• دیورتیکولیت سمت راست
• بیماری های کلیوی
• حاملگی خارج رحمی

آیا آپاندیسیت قابل پیشگیری است؟

هیچ راه اثبات شده پزشکی برای جلوگیری از بروز آپاندیسیت وجود ندارد. با این حال، در افرادی که غذاهای حاوی فیبر و مواد خوراکی زبر مانند سبزیجات و میوه های خام می خورند، آپاندیسیت کمتر دیده می‌شود.

آپاندیسیت چگونه تشخیص داده می‌شود؟

روش های مختلفی برای کاهش خطای تشخیصی ارائه شده است که اگر تشخیص فقط براساس تصویر بالینی مظنون به آپاندیسیت انجام شود، ارائه می‌شود. در واقع آپاندیسیت نوعی بیماری است که می‌تواند بیشتر دلایل درد شکم و همچنین برخی از بیماری های قفسه سینه را تقلید کند. با وجود تکنیک های جدید اشعه ایکس، اسکن CT و سونوگرافی، تشخیص آپاندیسیت می‌تواند بسیار چالش برانگیز باشد. تاکنون دقیق ترین روش غیر تهاجمی تشخیص سونوگرافی است اما کاملاً قابل اطمینان نیست. سابقه و معاینه فیزیکی به طور کلی منجر به تشخیص صحیح می‌شود. تشخیص آپاندیسیت حاد عمدتاً بالینی و همراه با دیگر بررسی های پشتیبانی می‌باشد.

فواید آپاندکتومی لاپاروسکوپی چیست؟

آپاندکتومی لاپاروسکوپی عوارض کمتری را بعد از عمل ایجاد می‌کند. بیشتر موارد آپاندیسیت حاد را می‌توان به صورت لاپاراسکوپی درمان کرد. آپاندکتومی لاپاروسکوپی یک روش مفید برای کاهش زمان بستری در بیمارستان، عوارض و بازگشت به فعالیت طبیعی است. مزایای اصلی عبارتند از:

• درد کمتر بعد از عمل
• بهبودی سریع تر
• اقامت کوتاه در بیمارستان
• عوارض بعد از عمل کمتر مانند عفونت زخم و چسبندگی
• مقرون به صرفه تر از نظر هزینه های کلی

آیا هر بیمار برای آپاندکتومی لاپاروسکوپی مناسب است؟ 

خیر. بیشتر جراحان، آپاندکتومی لاپاروسکوپی را در مبتلایان به بیماری های زمینه ای قبلی توصیه نمی‌کنند. بیماران مبتلا به بیماری‌های قلبی و COP نباید به عنوان کاندید مناسب برای آپاندکتومی لاپاروسکوپی در نظر گرفته شوند. آپاندکتومی لاپاروسکوپی همچنین ممکن است در بیمارانی که قبلاً عمل جراحی پایین شکم داشته اند، مشکل باشد. افراد مسن نیز ممکن است در معرض خطر عوارض ناشی از بیهوشی عمومی همراه با پنوموپریتونوم قرار بگیرند. لاپاراسكوپي با توجه به عوارض پنوموپريتونيون و مدت زمان عمل طولاني تر، باعث افزايش خطر جراحي در بيماران با كاهش فشار قلبي-ريوي می‌شود.

عوارض آپاندکتومی لاپاروسکوپی چیست؟ 

در دستان فرد با تجربه هیچ عارضه خاصی به طور مستقیم با عمل لاپاروسکوپی وجود ندارد، اما اگر جراح به اندازه کافی در لاپاروسکوپی آموزش دیده و متخصص نباشد، احتمال بروز عوارض زیر وجود دارد:

• تشخیص اشتباه
• خون ریزی
• آپاندکتومی ناقص
• صدمات و آسیب های احشایی
• نشت اگزوداتهای چرکی از آپاندیس در زمان عمل:
• آبسه داخل شکمی
• فتق

اما در دستان فرد بی تجربه این عوارض بسیار نادر است. و در کل روش لاپاروسکوپی عوارض کمتری نسبت به جراحی معمولی دارد

دستورالعملهای رژیم غذایی من شامل چه مواردی می‌شود؟

• قبل از جراحی به همان رژیم غذایی خود برگردید. مصرف مقادیر کمتر و خوردن بیشتر در طول روز ممکن است به انتقال به رژیم غذایی منظم شما (6-8 وعده غذایی کوچک در روز) کمک کند.
• از ایجاد یبوست پیشگیری کنید. مقدار زیادی آب و مایعات بدون کافئین بنوشید. اگر داروهای ضد درد (اپوئیدی) مصرف می کنید ، از داروهای شل کننده مدفوع استفاده کنید.

دستورالعمل های مرتبط با فعالیت های من شامل چه مواردی می‌باشد؟

• به مدت 6 هفته اجسام سنگین تر از 5 – 10 کیلو بلند نکنید.
• از فعالیت های سنگین مانند جارو کشیدن، بلند کردن کودکان و مواد غذایی ، انجام کارهای لباس شویی، جا به جایی مبلمان، چمن زنی و فعالیت های ورزشی خودداری کنید.
• تا اولین بازدید بعد از عمل، رانندگی نکنید.
• ممکن است بتوانید با احتیاط از پله ها بالا بروید.
• به همان اندازه که می‌توانید قدم بزنید. پیاده روی تنها ورزش مجاز در طول 6 هفته اول بعد از عمل است.
• فعالیت جنسی را که در اولین بازدید بعد از عمل مورد بحث قرار گرفت، از سر بگیرید.

چه موقع باید به پزشک مراجعه کنم؟ 

اگر هر یک از علائم و نشانه هایی که ممکن است نشان دهنده عفونت باشد، را در خود مشاهده کردید با پزشک خود تماس بگیرید:

• دمای بالای 101 درجه فارنهایت.
• افزایش قابل توجه در درد یا ناراحتی زخم.
• قرمزی بیش از حد، تورم یا وجود ترشحات از محل برش.

طبیعی است که در ناحیه کشاله ران مقداری تورم و کبودی مشاهده شود.

• برش ها شروع به باز شدن کنند.

چگونه درد خود را در خانه مدیریت خواهم کرد؟ 

بهترین استراتژی برای کنترل درد خود بعد از عمل، کنترل درد با مصرف دقیق و سر موعد تیلنول (استامینوفن) و موترین(ایبوپروفن یا آدویل) است. “سر موعد” به معنای مصرف داروها در یک برنامه مشخص شبانه روزی است. مصرف متناوب این داروها به شما امکان می دهد کنترل درد خود را به حداکثر برسانید. علاوه بر تیلنول و موترین، شما می‌توانید از پدهای گرمایشی یا بسته‌های یخ بر روی بریدگی خود استفاده کنید تا در کاهش درد کمک کند.

اگر من یک داروی اپوئیدی مصرف کنم چه اتفاقی می‌افتد؟

پزشک ممکن است یک داروی ضد درد اپوئیدی را برای شما تجویز کند (یک ماده مسکن). مواد اپوئیدی را فقط در صورت نیاز مصرف کنید. می‌توانید علاوه بر برنامه داروهای بدون نسخه که در بالا گفته شد، این نوع داروها را نیز مصرف کنید، یا می‌توانید یکی از دوزهای بدون نسخه را با یک دوز اپوئیدی جایگزین کنید. حتماً مقدار مورد نظر خود را دنبال کرده و برنامه ای را که پزشک دستور داده در نسخه اپوئیدی استفاده کنید. برای پیگیری داروهای مصرفی از جدول موجود در آخرین صفحه این راهنما استفاده کنید.

چگونه می‌توانم از محل بریدگی خود مراقبت کنم؟ 

• ممکن است برش های خود را یک بار در خانه بشویید.
• برش ها را به آرامی بشویید و به وسیله پارچه نرم خشک کنید. بگذارید محل شسته شده به وسیله هوای باز خشک شود.
• نباید از پودر یا کرم استفاده کنید.
• از حمام وان و یا وان های داغ استفاده نکنید.
• تا زمانی که برش ها کاملاً بهبود نیافته اند، شنا نکنید.
• لباس راحت و گشاد بپوشید. لباس تنگ ممکن است پوست اطراف محل برش شما را تحریک کند.
• اگر نوارهای استری و بخیه وجود داشته باشد، طی حدود 1-2 هفته از بین می روند. زودتر آن‌ها را از بین نبرید.