رفلاکس معده یا ترش کردن آن هنگامی ایجاد میشود که اسید معده به داخل مری باز گردد. این شرایط زمانی اتفاق میافتد که عضله اسفنكتر تحتانی مری (LES) ضعیف شده یا دچار آسیب شود. در حقیقت در شرایط عادی اسفنکتر تحتانی مری میبایست برای ممانعت از بازگشت مواد غذایی و اسید معده به داخل مری بسته باشد. مقدار مواد غذایی مصرف شده توسط فرد بر سطح اسید ترشح شده توسط معده تاثیر دارد. به این ترتیب مصرف مقدار مناسب مواد غذایی و نیز انتخاب رژیم غذایی صحیح نکته کلیدی در کنترل رفلاکس اسیدی معده یا ترش کردن (GERD) است.
علائم رفلاکس اسیدی یا ترش کردن معده
سوزش معده یکی از علائم عادی رفلاکس اسیدی و ترش کردن معده است. در این شرایط فرد احتمالاً با احساس سوزش در معده یا قفسه سینه پس از صرف غذا یا مصرف مواد غذایی خاص مواجه میگردد. رفلاکس اسیدی معده همچنین میتواند حالت تهوع یا استفراغ برای فرد به همراه داشته و به این ترتیب مواد اسیدی به داخل مری و گلو باز میگردند. سایر علائم این مشکل شامل موارد زیر هستند:
- سرفه خشک
- گلو درد
- نفخ معده
- باد گلو و سکسکه
- مشکلات بلع
- ورم کردن گلو
معمولاً دنبال کردن رژیم غذایی و تغذیه مناسب میتواند اولین مرحله در فرآیند درمان رفلاکس اسیدی معده باشد. به این ترتیب لازم است توصیههای ارائه شده توسط متخصص تغذیه درباره مصرف مواد غذایی به دقت دنبال شود. هدف از این کار حداقل کردن علائم بیماری و کنترل آنها است.
مواد غذایی که بطور معمول میتوانند با رفلاکس اسیدی معده ارتباط داشته باشند
هر چند پزشکان درباره مواد غذایی تاثیرگذار بر رفلاکس اسیدی معده با یکدیگر اختلاف نظر دارند، مصرف برخی مواد غذایی خاص میتواند مشکلات ایجاد شده در ارتباط با بیماری رفلاکس معده را در بسیاری از افراد تشدید نماید. به منظور کنترل این علائم، لازم است این مواد غذایی از رژیم غذایی روزانه حذف شوند. برخی از مهمترین مواد غذایی تاثیرگذار بر رفلاکس اسیدی معده در ادامه مورد بررسی قرار گرفتهاند.
غذاهای پرچرب
غذاهای سرخ شده و پرچرب میتوانند باعث ایجاد علائم رفلاکس اسیدی معده شده و در عمل باعث شوند بخش بیشتری از اسید معده به مری باز گردد. علاوه بر این مصرف این مواد غذایی میتواند خالی شدن معده را با تاخیر مواجه کرده و فرد را در معرض خطر بالاتر رفلاکس اسیدی معده قرار دهد. به همین خاطر معمولاً به افراد دچار این مشکل توصیه میشود مقدار مصرف این مواد غذایی را در رژیم غذایی روزانه خود کاهش دهند.
گوجهفرنگی و مرکبات
میوهها و سبزیجات یک بخش مهم از رژیم غذایی سالم هستند. با این وجود مصرف برخی میوهها همچون مرکبات میتواند باعث مشاهده علائم رفلاکس اسیدی معده یا تشدید آنها شود. به این ترتیب در صورت مواجه شدن با علائم رفلاکس اسیدی معده لازم است مقدار مصرف مواد غذایی زیر کاهش یافته یا این مواد بطور کامل از رژیم غذایی حذف شوند:
- پرتقال
- گریپفروت
- لیموترش
- لیموشیرین
- آناناس
- گوجهفرنگی
- سس گوجهفرنگی (یا غذاهایی مثل پیتزا یا چیلی که سس گوجه از اجزای اصلی تشکیل دهنده آنها است)
- سالسا
شکلات
شکلات حاوی یک ماده خاص به نام متیل زانتین است. نتایج تحقیقات انجام شده نشان میدهد این ماده میتواند تاثیر خاص بر شل شدن عضله اسفنكتر تحتانی مری و افزایش احتمال دچار شدن به رفلاکس معده داشته باشد.
سیر، پیاز، و غذاهای ادویهدار
مصرف مواد غذایی تند و دارای مزههای شدید مثل سیر و پیاز میتواند با افزایش علائم سوزش معده در بسیاری افراد ارتباط داشته باشد. به هر حال مصرف این مواد غذایی باعث رفلاکس اسیدی معده در همه افراد نمیشود، اما در صورتی که فرد به مقدار زیاد پیاز یا سیر مصرف میکند، لازم است تاثیر این کار را بر وضعیت بیماری خود بطور دقیق مورد توجه قرار دهد. برخی از این مواد غذایی به همراه مصرف غذاهای تند میتوانند باعث تشدید مشکلات برخی افراد در مقایسه با سایرین شوند. در این شرایط ملاقات و مشورت با متخصص تغذیه میتواند به طراحی یک رژیم غذایی مناسب برای کنترل یا کاهش علائم بیماری کمک موثر نماید.
مواد غذایی که احتمالاً مصرف آنها میتواند علائم رفلاکس اسیدی معده را کاهش دهد
مصرف برخی از مواد غذایی در رژیم غذایی روزانه میتواند علائم رفلاکس اسیدی معده را کنترل نماید. در ادامه برخی توصیههای مفید درباره این مواد غذایی ارائه شده است.
افزایش مقدار فیبر مصرفی در رژیم غذایی روزانه
انجام این کار معمولاً یک ایده مناسب است. علاوه بر این اضافه کردن این مواد غذایی میتواند به کنترل علائم رفلاکس اسیدی معده کمک کرده و تاثیر مثبت در ارتباط با موارد زیر داشته باشد:
- رفع کلسترول بالا
- کنترل قند خون
- بواسیر و ورم روده
گیاهان دارای برگ سبز
مصرف این گیاهان به همراه سایر سبزیجات به صورت طبیعی سطح چربی و قند پایین داشته و میتوانند به کاهش ترشح اسید معده کمک کنند. برای مثال در این زمینه میتوان از لوبیا سبز، بروکلی، مارچوبه، گل کلم، کاهو، سیبزمینی، و خیار نام برد.
زنجبیل
زنجبیل حاوی اجزای تشکیل دهنده طبیعی ضد التهاب است و یک درمان مناسب برای سوزش معده و سایر مشکلات مربوط به رفلاکس اسیدی معده میباشد. به این ترتیب میتوان ریشه زنجبیل را به صورت بخارپز یا تکه شده به دستور غذا اضافه کرده یا این ماده را به صورت دمنوش برای کاهش علائم بیماری مصرف کرد.
جو دو سر
جو دو سر یکی از غلات کامل محبوب در صبحانه است و یک منبع مناسب از فیبر میباشد. در حقیقت جو دو سر میتواند اسید معده را جذب کرده و باعث کاهش علائم رفلاکس معده شود. سایر منابع فیبر شامل نان کامل و برنج قهوهای است.
میوههای غیر مرکبات
شامل هندوانه، موز، سیب، و گلابی میتوانند برای کاهش مشکل رفلاکس اسیدی معده مناسب باشند.
گوشت قرمز و سفید
مصرف مواد غذایی مثل گوشت سفید به صورت سرخ شده، پخته شده، و آب پز، گوشت قرمز، ماهی، و غذاهای دریایی کمچرب میتوانند علائم رفلاکس اسیدی معده را کاهش دهند.
سفیده تخم مرغ
مصرف سفیده تخم مرغ میتواند نقش موثر در کنترل و کاهش علائم رفلاکس اسیدی معده داشته باشد، اما مصرف زرده تخم مرغ به علت پرچرب بودن میتواند باعث تشدید علائم رفلاکس اسیدی معده شود.
چربیهای سالم
این چربیها شامل آواکادو، گردو، تخم کتان، روغن زیتون، روغن کنجد، و روغن آفتابگردان است. افراد مبتلا به رفلاکس معده لازم است مقدار مصرف چربیهای اشباع و چربیهای ترانس را در رژیم غذایی خود کاهش داده و آنها را با چربیهای سالم جایگزین نمایند.
کربوهیدراتهای پیچیده
کربوهیدراتهای پیچیده در مواد غذایی زیر وجود دارند:
- جو دو سر، نان کامل، و برنج قهوهای: تمام این اقلام منبع تامین کربوهیدراتهای پیچیده سالم برای بدن هستند. علاوه بر این غلات کامل و برنج قهوهای میتواند فیبر مورد نیاز را به رژیم غذایی شما اضافه کند.
- سیبزمینی و سایر ریشههای گیاهی: این مواد غذایی منبع مناسب برای تامین کربوهیدراتهای سالم و فیبرهای قابل هضم برای بدن هستند، اما در هنگام پخت آنها میبایست از اضافه کردن پیاز و سیر به ترکیب خودداری کرد، زیرا پیاز و سیر میتواند باعث التهاب معده شود.
تغییرات سبک زندگی
تغییرات سبک زندگی به معنای اصلاح چیزهایی است که ما بر آنها کنترل داریم. این شامل عواملی است که ممکن است علائم بیماری را در شما به وجود آورد یا باعث وخیم تر شدن آنها شود، مانند تغییر رژیم یا تغییر در سبک زندگی. در حالی که رژیم غذایی باعث بیماری رفلاکس معده دستگاه گوارش (GERD) نمیشود، رفلاکس و شایع ترین شکایت ناشی از آن که در مورد سوزش سر دل است، میتواند توسط غذاها تشدید شود. برخی از داروهای خاص میتوانند این علائم را تشدید کنند. استفاده از هرگونه دارویی را به پزشك خود اعلام كنید.
سوزش سر دل، احساس سوزش در قفسه سینه در پشت استخوان سینه است که هنگام برگشت اسید معده به داخل مری (لوله غذایی) احساس میکنیم. اگر شما این علامت را دارید، مواردی وجود دارد که ممکن است در صورت انجام آنها سبب تشدید مشکل خود شوید و کارهایی نیز هست که میتوانید انجام دهید تا از بروز آن جلوگیری کند.
موقعیت بدن
نیروی جاذبه نقش مهمی در کنترل رفلاکس بازی میکند. ما به تجربه در مییابیم که اگر بعد از یک وعده غذایی سنگین دراز بکشیم، غذا به داخل مری باز میگردد و سوزش سر دل اتفاق میافتد. اگر سوزش سر دل را تجربه کردید، فکر کنید که آیا بعد از شام بلافاصله به رختخواب رفتهاید، یا آیا بعد از غذا چرت زدهاید. حفظ حالت ایستاده در هنگام هضم غذا ممکن است از سوزش سردل جلوگیری کند. اگر سوزش سر دل به طور منظم و هر شب برای شما اتفاق میافتد، برای بالا نگه داشتن مری خود که در بالای معده قرار دارد، سر تخت خود را به حالت شیب در بیاورید یا از بالشهای بیشتری استفاده کنید. بعد از غذا خوردن از ورزش کردن اجتناب کنید. زیرا اینکار عضلات شکم شما را منقبض کرده و غذا از طریق یک اسفنکتر ضعیفتر عبور میکند. این امر به ویژه در مورد کارهایی که نیاز به خم شدن دارند از جمله بلند کردن یا تمیز کردن کف زمین، صادق است.
نکته: تا حدود 3 ساعت پس از خوردن غذا دراز نکشید. این زمانی است که تولید اسید در اوج خود قرار دارد، بنابراین شام را سر شب بخورید و از خوابیدن در میان روز خودداری کنید.
نحوه غذا خوردن
اینکه چگونه غذا میخورید ممکن است از آنچه که میخورید مهمتر باشد. یک وعده غذایی بزرگ به آرامی از معده تخلیه میشود و به LES فشار را اعمال میکند. خوابیدن پس از ناهار به تشدید رفلاکس کمک میکند پس بهتر است ناهار را زودتر میل کنید تا هنگام خواب هضم شود. شما ممکن است سعی کنید یک وعده غذایی اصلی در پیش از ظهر و یک وعده سبک را در هنگام صرف ناهار بخورید. تمام وعدههای غذایی باید در محیطی آرام و بدون استرس خورده شوند. رفتن به آشپزخانه برای سرکشی به غذا یا انجام سایر کارها مانند رسیدگی به کودکان باید در حین غذا خوردن و برای مدتی بعد از غذا قطع شود. وعدههای غذایی کوچکتر و حفظ حالت آرام و ایستاده باید به حداقل رساندن رفلاکس کمک کند.
نکته: از مصرف وعدههای غذایی بزرگ به خصوص در اواخر روز خودداری کنید. سعی کنید غذای اصلی خود را به وعده غذایی میان روز تبدیل کنید.
مصرف داروها
برخی از داروهای خوراکی مانند مکملهای پتاسیم یا آنتی بیوتیک تتراسایکلین در صورت درازکش بودن در مری باز میشوند. در نتیجه برای استفاده بهینه از دارو، همیشه باید داروها را در حالت ایستاده خورد و آن را با آب زیادی بنوشید.
کاهش وزن
اضافه وزن داشتن میتواند باعث ایجاد ریفلاکس شود. وجود چربی بیش از حد در شکم به معده فشار میآورد و از دست دادن وزن حتی به مقدار متوسط باعث میشود بسیاری از افراد احساس بهتری داشته باشند. بارداری اغلب به دلیل ایجاد سوزش سر دل، به ویژه در سه ماه اول، سبب ایجاد مشکل میشود. به نظر میرسد برخی از هورمونها ضعف LES را کاهش میدهند و شکم به طور فزاینده پر شده و رفلاکس ایجاد میکند. به طور کلی، اگر افزایش وزن زیادی ندارید، سوزش معده بعد از زایمان بهبود مییابد. استرس یا بروز احساسات شدید نیز میتواند بر سوزش قلب نیز تأثیر بگذارد.
جویدن آدامس
جویدن آدامس (البته آدامس بدون نعناع، زیرا نعناع میتواند اسفنكتر تحتاني مری را شل نماید) میتواند باعث افزایش ترشح بزاق در دهان شده و به این ترتیب میزان ترشح اسید در معده و بازگشت آن به مری را کاهش دهد
