ریفلاکس معده یا ترش کردن معده بیماری شایعی است که دارای درد همراه با سوزش، معروف به سوزش سر دل در ناحیه پایین قفسه سینه میباشد. وقتی این اتفاق میافتد که اسید معده به درون لوله مواد غذایی بازگردد. زمانی میتوان گفت که بیمار دچار بیماری رفلاکس معده (GERD) است که رفلاکس اسید بیش از دو بار در هفته رخ دهد. سوزش معده مزمن میتواند منجر به عوارض جدی شود.
دلایل رفلاکس معده
ترش کردن معده هنگامی رخ میدهد که مقداری از اسید معده به داخل مری و نای که غذا را از دهان به سمت معده میآورد منتقل شود. علیرغم اصطلاحی که برای این بیماری بکار میرود، سوزش سر دل هیچ ارتباطی با دل ندارد. معده حاوی اسید هیدروکلریک میباشد که یک اسید قوی است و به تجزیه مواد غذایی و محافظت در برابر عوامل بیماریزا مانند باکتریها کمک میکند.
پوشش معده به طور ویژه برای محافظت از معده در برابر این اسید قدرتمند سازگار است، اما مری نسبت به اسید معده مقاوم نیست و پوششی برای محافظت در برابر آن ندارد. به طور معمول حلقه ای از ماهیچه که اسفنکتر معده نام دارد به عنوان دریچهای عمل میکند که اجازه بدهد غذا به معده منتقل شود اما به داخل مری بازنگردد. هنگامی که این دریچه از بین برود و محتویات معده به مری مجدداً بازگردد، علائم ریفلاکس معده مانند سوزش سر دل احساس میشود.
علائم و نشانههای رفلاکس معده
ترش کردن معده میتواند باعث درد همراه با سوزش در قسمت تحتانی سینه شود. رفلاکس معده معمولاً احساس سوزش سر دل را ایجاد میکند، چه بخاطر یک بار پرخوری چه به صورت ترش کردن مداوم. سوزش سر دل احساس سوزش ناراحت کنندهای است که در مری رخ میدهد و در پشت ناحیه سینه احساس میشود.این احساس سوزش هنگام دراز کشیدن یا خم شدن بدتر از قبل میشود و حتی ممکن است چندین ساعت نیز ادامه داشته باشد و اغلب بعد از خوردن غذا بدتر میشود. درد سوزش سر دل ممکن است به سمت گردن و گلو حرکت کند. مایعات معده در بعضی موارد ممکن است به پشت گلو برسند و طعم تلخ یا ترشی را ایجاد کنند.
علائم دیگر ریفلاکس معده شامل موارد زیر است:
- سرفه خشک و مداوم
- خس خس
- آسم و پنومونی مکرر
- حالت تهوع
- استفراغ
- مشکلات گلو ، مانند درد ، زخم و لارنژیت (التهاب جعبه صوتی)
- مشکل یا درد هنگام بلع
- درد قفسه سینه یا قسمت فوقانی شکم
- فرسایش دندان
- بوی بد دهان
فاکتورهای خطر
ریفلاکس معده در همه افراد در هر سنی و گاه به دلایل نامعلومی رخ میدهد و غالباً از سبک زندگی فرد ناشی میشود، اما همچنین ممکن است به دلایلی باشد که همیشه نمیتوان از آنها جلوگیری کرد. یکی از دلایلی که قابل پیشگیری نیست، فتق هیاتال (یا هیاتوس) است. سوراخ ایجاد شده در دیافراگم اجازه میدهد تا قسمت فوقانی معده وارد حفره قفسه سینه شود، که گاه منجر به رفلاکس معده میشود.
سایر عوامل خطر را میتوان به آسانی کنترل کرد:
- چاقی
- سیگار کشیدن (فعال یا غیرفعال)
- کم ورزش کردن
- داروها، از جمله داروهای آسم، مسدود کنندههای کانال کلسیم، آنتی هیستامینها، مسکنها، آرام بخشها و ضد افسردگیها
همچنین بارداری به دلیل فشار اضافی روی اعضای داخلی بدن میتواند باعث رفلاکس معده شود.
رژیم غذایی
مواد غذایی و عادات غذایی که با ریفلاکس معده مرتبط هستند عبارتند از:
- کافئین
- الکل
- مقدار زیادی نمک سفره
- رژیم غذایی کم فیبر
- خوردن وعدههای غذایی بزرگ
- در طی 2 تا 3 ساعت از خوردن وعده غذایی دراز کشیدن
- مصرف شکلات، نوشیدنیهای گازدار و آبمیوههای اسیدی
یک مطالعه جدید نشان میدهد که انتخاب رژیم غذایی ممکن است به اندازه استفاده از مهارکنندههای پمپ پروتون (PPI) در درمان رفلاکس اسید مؤثر باشد.
خطرات و عوارض رفلاکس معده
رفلاکس معده در صورت عدم درمان میتواند در طولانی مدت منجر به عوارض جدی از جمله افزایش خطر ابتلا به سرطان شود.
قرار گرفتن در معرض اسید معده به صورت مداوم میتواند به مری آسیب برساند و منجر به مشکلات زیر شود:
- التهاب مری: لایه داخلی مری ملتهب و در بعضی موارد باعث سوزش ، خونریزی و زخم میشود.
- زخم: آسیب ناشی از اسید معده منجر به ایجاد اسکار و مشکل در بلع شده و فرد با خوردن مواد غذایی در هنگام عبور از مری دچار مشکل میشود
- مری بارت: یک عارضه جدی است که در آن قرار گرفتن در معرض اسید معده به صورت مکرر باعث ایجاد تغییراتی در سلولها و بافتهای مری می شود و آنها را به سلولهای سرطانی تبدیل میکند.
در هر دو بیماری التهاب مری و مری بارت احتمال ابتلا به سرطان بالاتر است.
رفلاکس معده در بارداری
بسیاری از خانمها سوزش سر دل را در دوران بارداری تجربه میکنند ، حتی اگر قبلاً هیچگاه آن را نداشتند. پزشکان و متخصصان برای جلوگیری از این مشکل، اصلاح سبک زندگی در دوران بارداری را به خانمها توصیه میکنند، مانند عدم خوردن شام در آخر شب و مصرف وعدههای غذایی کوچک. هر خانمی که در دوران بارداری رفلاکس شدید معده را تجربه میکند، باید در مورد گزینههای درمانی مناسب با پزشک خود صحبت کند.
تشخیص
ترش کردن معده و سوزش سر دل رایج و تشخیص آن نسبتاً آسان است، اما میتواند با سایر مشکلات قفسه سینه اشتباه گرفته شود. مانند:
- حمله قلبی
- ذات الریه
- درد قفسه سینه
- آمبولی ریه
رفلاکس معده معمولاً با عدم بهبودی علائم سوزش سر دل در پاسخ به تغییرات در شیوه زندگی و داروهای مربوط به رفلاکس معده تشخیص داده میشود.
متخصصان گوارش همچنین میتوانند بررسیها و آزمایشات زیر را انجام دهند:
- آندوسکوپی: تصویربرداری توسط دوربین
- بیوپسی: گرفتن نمونه بافتی برای تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی
- اشعه ایکس باریوم: تصویربرداری از مری، معده و اثنی عشر فوقانی پس از مصرف یک مایع قلیایی که به ایجاد تضاد در تصاویر کمک میکند
- فشارسنجی مری: اندازهگیری فشار مری
- مانیتورینگ امپدانس: اندازهگیری سرعت حرکت سیال در مری
- نظارت بر pH: آزمایش اسیدیته
درمان ریفلاکس معده
دارو
زنتاک دارویی است که برای تسکین سوزش سر دل تجویز میشود.
گزینههای اصلی درمان رفلاکس معده عبارتند از:
- PPIها، از جمله امپرازول، رابپرازول، و اسمومپرازول
- مسدود کننده H2، از جمله سایمتیدین، رانیتیدین و فاموتیدین
- درمان بدون نسخه، مانند آنتی اسیدها، که میتوانید آنها را به صورت آنلاین تهیه کنید.
- داروهای آلژینات، از جمله گاویسون
گزینههای اصلی درمان برای افرادی که مکرراً رفلاکس معده را تجربه میکنند ، یا مسدود کنندههای PPI یا H2 هستند که هر دو از درمانهای دارویی هستند. مسدود کنندههای PPI و H2 باعث کاهش تولید اسید و خسارت ناشی از ریفلاکس معده میشوند. این داروها به طور کلی بیخطر و مؤثر هستند، اما مانند هر داروی بدون نسخهای، برای همه مبتلایان به بیماری ریفلاکس مناسب نیستند و می وانند عوارض جانبی ایجاد کنند.
داروهای OTC برای رفلاکس معده
برای افرادی که به ندرت، شاید در ارتباط با محرکهای غذایی و نوشیدنیهای گاهبهگاه ، دچار سوزش سر دل یا سوء هاضمه میشوند داروهای OTC برای کاهش اسیدیته معده در دسترس هستنند. به این فرمولاسیون که به صورت مایع و قرص وجود دارد آنتی اسید گفته میشود و دهها مارک از آنها با اثربخشی مشابه وجود دارد. این داروها ممکن است برای همه موثر واقع نشوند و درصورت هرگونه نیاز به استفاده منظم از آنها باید با پزشک خود مشورت کنید.
آنتی اسیدها با کاهش اسیدیته موجود در معده، باعث تسکین سریع اما کوتاه مدت میشوند. آنها حاوی ترکیبات شیمیایی مانند کربنات کلسیم، بیکربنات سدیم، آلومینیوم و هیدروکسید منیزیم هستند. آنها همچنین میتوانند مانع از جذب مواد مغذی و به مرور زمان منجر به کمبود مواد مغذی در بدن بیمار شود.
داروهای آلژینات مانند گاویسکون
گاویسکون احتمالاً شناختهشدهترین درمان رفلاکس معده است. این دارو با داروهای آنتی اسید تفاوت دارد. داروهای آلژینات مانند گاویسکون از نظر ترکیب کمی متفاوت هستند اما معمولاً حاوی آنتی اسید هستند.
آلژنیک اسید با ایجاد یک سد مکانیکی در برابر اسید معده کار میکند و یک ژل کفی تشکیل میدهد که در بالای خود اسید معده قرار میگیرد. در این صورت هرگونه ریفلاکسی نسبتاً بی ضرر است زیرا از اسید آلژنیک تشکیل شده و به اسید معده آسیب نمیرساند.
ماده فعال آلژینات به طور طبیعی در جلبکهای قهوهای یافت میشود. اگر می خواهید گاویسکون را تهیه کنید، یک انتخاب عالی است که به صورت آنلاین نیز در دسترس است.
گزینههای دیگر
سایر روشهای درمانی احتمالی عبارتند از:
- سرکوب کنندههای اسید سوکرالفات
- مسدود کننده اسیدهای رقابتی پتاسیم
- کاهش دهنده سستی اسفنکتر مری تحتانی (TLESR)
- آگونیست گیرنده GABA (B)
- آنتاگونیست mGluR5
- عوامل پروکینتیک
- تعدیل کننده درد
- داروهای ضد افسردگی تریسایکل
- مهارکنندههای انتخابی بازگشت مجدد سروتونین (SSRI ها)
- تئوفیلین، یک مهارکننده بازجذب مجدد سروتونین-نوراپی نفرین
اگر رفلاکس معده شدید و بیپاسخ به درمانهای پزشکی باشد، ممکن است لازم باشد که یک مداخله جراحی شناخته شده مانند فوندوپلیکشن انجام شود.
سبک زندگی
اقدامات سبک زندگی که ممکن است به شما کمک کند شامل موارد زیر است:
- بهبود وضعیت بدن، به عنوان مثال، حالت بدن هنگام ایستادن
- پوشیدن لباس گشاد
- کاهش وزن در صورت اضافه وزن یا چاقی
- اجتناب از افزایش فشار بر روی شکم خود، مانند کمربندهای محکم یا انجام تمرینات نشستنی
- قطع مصرف سیگار