سرطان پانکراس در بافتهای پانکراس شما ایجاد میشود . پانکراس یکی از اندامهای موجود در حفره شکمی شما است که به طور افقی در قسمت پایین معده قرار دارد. پانکراس آنزیم و هورمونهایی را ترشح میکند که به هضم غذا و کنترل سطح قند خون شما کمک میکند. سرطان پانکراس به طور معمول به ارگانهای اطراف خود گسترش مییابد. این بیماری در مراحل اولیه به ندرت قابل تشخیص است. اما برای افراد مبتلا به کیست لوزالمعده یا سابقه خانوادگی سرطان پانکراس، انجام غربالگری ممکن است در تشخیص زودهنگام آن موثر باشد.
ERCP بیش از 20 سال است که برای تشخیص و درمان بیماریهای لوزالمعده استفاده میشود. این عمل به صورت سرپایی و با تزریق آرامبخش (به ندرت تحت بیهوشی عمومی) انجام میشود. با استفاده از اندوسکوپ “مشاهده جانبی” که دئودنسپوک نام دارد، “پاپیلاهای” دوازدهه شناسایی و دستکاری میشود. اندوسکوپ از طریق لولههای انعطاف پذیر به داخل صفرا و یا کانال پانکراس وارد میشود تا امکان تشخیص و درمان بیماریهای پانکراس فراهم شوند.
علل سرطان پانکراس
در اکثر موارد علت ایجاد سرطان پانکراس روشن نیست. پزشکان عواملی مانند سیگار کشیدن را شناسایی کردهاند که خطر ابتلا به این بیماری را افزایش میدهد.
علائم سرطان پانکراس
علائم و نشانههای سرطان پانکراس اغلب تا زمانی که بیماری پیشرفته نشده باشد، رخ نمیدهد که ممکن است عبارت باشند از:
- درد شکم در قسمتهای فوقانی که به تا کمر شما ادامه مییابد.
- از دست دادن اشتها یا کاهش وزن ناخواسته
- افسردگی
- دیابت بدون سابقه و جدید
- لخته شدن خون
- خستگی
- زرد شدن پوست و زرد شدن سفیدی چشم (یرقان)
عوامل مسبب سرطان پانکراس
فاکتورهایی که خطر ابتلا به سرطان پانکراس را افزایش میدهند عبارتند از:
- التهاب مزمن لوزالمعده (پانکراتیت)
- دیابت
- سابقه خانوادگی سندرمهای ژنتیکی که میتواند خطر سرطان را افزایش دهد.
- سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان پانکراس
- سیگار کشیدن
- چاقی
- سن بالا، بیشتر در افراد مسنتر از 65 سال تشخیص داده میشود.
یک مطالعه گسترده نشان داده است که ترکیبی از سیگار کشیدن، دیابت طولانی مدت و رژیم غذایی ضعیف، خطر ابتلا به سرطان پانکراس را بیش از هر یک از این عوامل به تنهایی افزایش میدهد.
تشخیص سرطان پانکراس
استفاده از ERCP برای تشخیص سرطان پانکراس
تشخیص و درمان سرطان پانکراس (درمان علائم) میتواند از طریق ERCP انجام شود. انواع روشهایی که میتوانند به تشخیص بافتی سرطان پانکراس کمک کنند شامل سونوگرافی سلولهای مسواکی، بیوپسی داخلی و آسپیریشن سوزنی است. با این حال، با توجه به حساسیت کم سلولهای براشی و بیماریهای بالقوه مرتبط با ERCP، بیشتر از اولتراسوند آندوسکوپی (در صورتی که در دسترس باشد) استفاده میشود، ERCP را برای تشخیص انواع بدخیم این سرطان جایگزین میکنند. به دلیل قابلیت مدیریت انسداد مجاری صفراوی با استفاده از استنتهای ترانس پاپیلا، مدیریت این مشکل با این روش، ساده است.
آزمایشات تصویربرداری که تصاویری از اندامهای داخلی شما تهیه میکنند
این تستها به پزشکان کمک میکنند تا اندامهای داخلی شما از جمله پانکراس را مشاهده کنند. تکنیکهای مورد استفاده برای تشخیص سرطان لوزالمعده شامل سونوگرافی، اسکن کامپیوتری (CT)، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) و بعضی اوقات اسکن توموگرافی انتشار پوزیترونی (PET) است.
استفاده از یک پروپ برای ایجاد تصاویر اولتراسوند از پانکراس
سونوگرافی آندوسکوپی (EUS) از یک دستگاه سونوگرافی برای تهیه تصویر از پانکراس استفاده میکند که به داخل شکم ارسال میشود. این دستگاه از طریق یک لوله نازک و انعطاف پذیر (آندوسکوپ) از راه مری و معده به داخل دستگاه گوارش شما منتقل میشود تا تصاویری را تهیه کند.
نمونه گیری از بافت برای آزمایش (بیوپسی)
بیوپسی یک روش برای گرفتن یک نمونه کوچک بافتی برای انجام آزمایشات میکروسکوپی است. پزشک شما ممکن است یک نمونه بافتی از لوزالمعده تهیه کند و یا سوزنی را از طریق پوست به پانکراس (آسپیراسیون سوزنی) وارد کند. یا ممکن است وی اقدام به نمونه برداری در طول EUS کند، که ابزارهای ویژهای برای هدایت به درون پانکراس هستند.
آزمایش خون
دکتر شما ممکن است برای بررسی پروتئینهای خاص خونی (نشانگرهای تومور) که توسط سلولهای سرطانی پانکراس تولید میشوند، یک آزمایش خون تجویز کند. یکی از نشانگرهای تومور مورد استفاده در سرطان پانکراس، CA19-9 نامیده میشود اما این آزمون همیشه قابل اعتماد نیست و روشن نیست که چگونه میتوان از نتایج آزمون CA19-9 استفاده کرد. گاهی بعضی از پزشکان سطح آن را قبل و بعد از درمان اندازه گیری میکنند.
درمان سرطان پانكراس با ERCP
آماده سازی برای ERCP
لازم است که تیم آندوسکوپی را از داروهایی که استفاده میکنید که احتمال دارد بر غلظت و نحوه لخته شدن خون شما تاثیر بگذارد، آگاه کنید. ممکن است لازم باشد چند روز قبل از ERCP استفاده از این داروها را متوقف کنید. پزشک یا پرستارتان به شما میگویند که آیا لازم است مصرف آنها را متوقف کنید یا خیر.
نباید 6 تا 8 ساعت قبل از عمل چیزی بخورید تا شکم و دوازدهه شما خالی شود. شما ممکن است تا دو ساعت قبل از عمل اجازه خوردن آب داشته باشید.
از آنجا که برای انجام این آزمایش به شما آرام بخش تزریق میشود، به فردی نیاز دارید که شما را به خانه برساند و در طول شب نیز مراقب شما باشد. شما باید تا 24 ساعت پس از عمل از رانندگی یا امضا کردن هر گونه سند قانونی پرهیز کنید.
آماده سازی برای ERCP
عت قبل از عمل چیزی بخورید تا شکم و دوازدهه شما خالی شود. شما ممکن است تا دو ساعت قبل از عمل اجازه خوردن آب داشته باشید.
از آنجا که برای انجام این آزمایش به شما آرام بخش تزریق میشود، به فردی نیاز دارید که شما را به خانه برساند و در طول شب نیز مراقب شما باشد. شما باید تا 24 ساعت پس از عمل از رانندگی یا امضا کردن هر گونه سند قانونی پرهیز کنید.
اقدامات قبل از عمل
- معرفی نامه عمل، محل انجام این آزمایش را به شما میگوید. معمولا باید به بخش آندوسکوپی مراجعه کنید تا این آزمایش را انجام دهید، اگرچه که ممکن است در بخش اشعه ایکس هم انجام شود.
- پیش از انجام عمل، پزشکان خود را میبینید. آنها این عمل را برای شما توضیح میدهند و از شما میخواهند فرم رضایت نامه را امضا کنید. این مرحله، زمان خوبی برای پرسیدن سوالاتی است که شاید داشته باشید.
- معمولا به شما لباس بیمارستانی داده میشود و باید جواهرات یا اشیاء فلزی را از روی بدن خود را حذف کنید. البته در اتاق اشعه ایکس میتوانید این اشیاء را با خود داشته باشید.
- شما روی تخت یا نیمکت اتاق اشعه ایکس قرار میگیرید. پرستار یک لوله پلاستیکی کوچک (کانولا) را در پشت یکی از دستهای شما قرار میدهد. ممکن است برای جلوگیری از عفونت نیاز به آنتی بیوتیک و دریافت مایعات از طریق سرم داشته باشید.
- پرستار به شما یک گارد پلاستیکی دهانی میدهد. این گارد برای محافظت از دندانها و لثه در طول آزمون است. آنها همچنین اکسیژن رسانی را از طریق مجاری بینی به وسیله لولههایی که به بینی شما وارد میشود (کانولای بینی) انجام میدهند.
در طول عمل
معمولا به شما آرامبخش تزریق میشود تا شما را بسیار آرام و خواب آلود کند. پزشک شما ممکن است یک بی حس کننده موضعی به پشت گلوی شما اسپری کند تا بتواند به راحتی لوله آندوسکوپی را فرو برد.
هنگامی که آرامبخش اثر کرد، پزشک شما لوله آندوسکوپی را از طریق دهان و گلویتان به داخل معده منتقل میکند. آنها از شما خواهند خواست که لوله را قورت دهید تا پایین برد. شما قادر خواهید بود به طور معمولی تنفس کنید، اما ممکن است صدای نفس شما با کمی خر خر همراه باشد.
این لوله پس از معده، به دوازدهه میرسد. این همان جایی است که مجاری لوزالمعده و صفراوی به هم پیوند پیدا میکنند. آنها ممکن است مقدار کمی هوا به معده شما وارد کنند تا به کمک آن بتوانند داخل معده را به وضوح ببینند. این میتواند در بعضی افراد ایجاد ناراحتی کند، مانند احساس آروغ زدن.
آنها یک لوله نازک را از طریق آندوسکوپ عبور میدهند که میتواند در مجاری صفراوی شما قرار بگیرد. آنها سپس رنگی را (ایجاد کنتراست) را از طریق لوله به کانال گوارشی (مجرا) صفراوی و پانکراس تزریق میکنند تا بتوانند آنها را روی تصاویر اشعه ایکس ببینند.
دکتر شما میتواند نمونههایی از سلولهای مجاری صفراوی را (برای تشخیصهای یاخته شناسی) تهیه کند. و همچنین ممکن است نمونههای بافتی (بیوپسی) بگیرد. آنها برای انجام آزمایشات میکروسکوپی، این نمونهها را به آزمایشگاه ارسال میکنند و ممکن است عکس نیز بگیرند.
پرستار شما میزان ضربان قلب، میزان تنفس و سطح اکسیژن شما را در طول عمل بررسی میکند.
پس از ERCP
پس از ERCP اطلاعات و توصیههایی به شما گفته میشود از جمله:
- تا زمانی که بی حسی گلو رفع نشده است، غذا نخورید و چیزی ننوشید، زیرا ممکن است در هنگام بلع در گلو گیر کرده و مشکل ایجاد کند.
- تا 24 ساعت رانندگی نکنید.
- تا 24 ساعت کار نکنید
- ممکن است احساس باد کردن و نفخ کنید.
- ممکن است دچار گلودرد خفیف، احساس خفگی یا سوزش گلو باشید.
- اگر سنگهای صفراوی برداشته شوند یا یک استنت وارد لوله گوارش ما شده باشد، ممکن است مجبور شوید یک شب در بیمارستان بستری شوید.
عوارض جانبی
عوارض جانبی ERCP بسیار نادر است و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- واکنش آلرژیک به بیهوشی، رنگ یا دارویی که برای این عمل استفاده میشود میتواند سبب تاری دید، مشکلات تنفسی، خشکی دهان، احساس خفگی یا گر گرفتن صورت، افت فشار خون، حالت تهوع، اسپاسم گلو یا احتباس ادراری شود.
- سوراخ شدن مری، معده، دوازدهه، مجرای صفراوی یا مجاری لوزالمعده
ملاحظات ویژه برای کودکان
در موارد نادر، کودک ممکن است نیاز به انجام ERCP پیدا کند که برای درمان به عقب برگشتن پانکراتیتک یا سنگ صفرا استفاده میشود. این عمل در حالی که کودک تحت بیهوشی عمومی قرار دارد و در اتاق عمل انجام میشود.
آماده سازی کودکان قبل از انجام این عمل میتواند اضطراب آنها را کاهش دهد، و همکاری آنها را افزایش دهد. این آمادگی میتواند شامل توضیح دادن آنچه که در طول عمل اتفاق میافتد باشد، از جمله آنچه که آنها میبینند، احساس میکنند، میشنوند و بو میکنند.
سایر درمانها برای سرطان پانکراس
جراحی
عملهایی که در افراد مبتلا به سرطان لوزالمعده استفاده میشود عبارتند از:
- جراحی برای تومور سر پانکراس. عمل وایپل از نظر فنی عمل سختی است که برای برداشتن سر پانکراس، قسمت اول روده کوچک (دوازدهه)، کیسه صفرا و بخشی از مجرای صفراوی استفاده میشود. در برخی موارد، بخشی از معده و گرههای لنفاوی مجاور نیز ممکن است برداشته شوند.
- جراحی برای تومورهای موجود در بدنه و دم پانکراس. جراحی برای برداشتن سمت چپ (بدنه و دم) پانکراس، ديستال پانکراتکتومی نامیده میشود. همچنین ممکن است که جراح طحال شما را بردارد.
- جراحی برای برداشتن کل لوزالمعده. در بعضی از افراد، ممکن است نیاز به برداشتن کل پانکراس باشد. این عمل پانکراتکتومی کامل نامیده میشود. شما میتوانید تا حدودی، بدون پانکراس هم به طور طبیعی زندگی کنید، اما نیاز به دریافت انسولین در بقیه عمر و جایگزینهای آنزیمی دارید.
- جراحی برای تومورهای موثر بر عروق خونی. بسیاری از افراد مبتلا به سرطان پانکراس پیشرفته در صورتی که تومورهای مربوط به عروق خونی را نیز داشته باشد، واجد شرایط لازم برای انجامعمل ویپل یا جراحی پانکراس نیستند. در مراکز پزشکی بسیار کمی در ایالات متحده، جراحان بسیار متخصص و با تجربه با انجام این عمل، حذف و بازسازی بخشهایی از عروق خونی را برای بیماران خاص انجام میدهند.
شیمی درمانی
شیمی درمانی برای کشتن سلولهای سرطانی استفاده میشود. این داروها را میتوان به داخل رگ تزریق کرده و یا به صورت خوراکی مصرف نمود. شما ممکن است یک داروی شیمی درمانی یا ترکیبی از آنها دریافت کنید.
ترکیبی از پرتو درمانی و شیمی درمانی به طور معمول در مراکز تخصصی پزشکی مورد استفاده قرار میگیرد و ممکن است قبل از عمل جراحی به کاهش و از بین بردن تومورها کمک کند.
پرتو درمانی
در پرتودرمانی به طور سنتی برای درمان سرطان از اشعه ایکس استفاده میکنند. بعضی از مراکز پزشکی پرتو درمانی ه با پرتوهای پروتونی را پیشنهاد میکنند که ممکن است برای برخی از افراد مبتلا به سرطان پانکراس پیشرفته توصیه شود.
رادیوتراپی دستگاهی است که در اطراف شما حرکت میکند و تابش را به نقاط خاصی از بدن شما هدایت میکند. در برخی مراکز تخصصی پزشکی، پرتودرمانی ممکن است در حین جراحی انجام شود.
درمانهای حمایتی (تسکین دهنده)
درمانهای حمایتی شامل مراقبتهای پزشکی تخصصی است که بر تسکین درد و سایر علائم بیماری تمرکز دارد. متخصصان درمانهای حمایتی با شما، خانواده و پزشکان دیگر شما کار میکنند تا پشتیبانی بهتری را برای شما فراهم کنند و به مراقبت مداوم از شما کمک کنند. درمانهای حمایتی میتواند در حین درمانهای تهاجمیتری مانند جراحی، شیمی درمانی و پرتودرمانی مورد استفاده قرار گیرد.
پیشگیری از سرطان پانکراس
اگر این موارد را رعایت کنید خطر ابتلا به سرطان پانکراس در شما کاهش مییابد:
- سیگار نکشید. اگر سیگار میکشید سعی کنید آن را متوقف کنید. با پزشک خود در باره استراتژیهایی که برای ترک کردن شما موثر است، از جمله گروههای حمایت کننده، داروها و جایگزینهای نیکوتین صحبت کنید. اگر سیگاری نیستید، اصلا به سمت آن نروید.
- حفظ وزن سالم. اگر شما در وزن مناسبی هستید، برای حفظ آن تلاش کنید. اگر نیاز به از دست دادن وزن دارید، برای یک برنامه کاهش وزن ثابت و آرام برنامه ریزی کنید به طوری که هر هفته نیم تا یک کیلو وزن کم کنید. ورزش روزانه را به همراه یک رژیم غذایی غنی از سبزیجات، میوه و غلات کامل اما با مقادیر کمتر ترکیب کنید تا به کاهش وزن خود کمک کنید.
- یک رژیم غذایی سالم انتخاب کنید. رژیم غذایی پر از میوههای رنگارنگ و سبزیجات و دانههای غلات ممکن است به کاهش خطر ابتلا به سرطان کمک کند.
