مراقبت بعد از کولونوسکوپی: تغذیه و استراحت پس از کولونوسکوپی

خانه » مقالات » مراقبت بعد از کولونوسکوپی: تغذیه و استراحت پس از کولونوسکوپی

کولونوسکوپی عملی مهم و آزمایشی است که بدون شک در میان تمام آزمایش‌های غربالگری سرطان، خطر مرگ ناشی از سرطان روده بزرگ را کاهش می‌دهد.

هرچند کولونوسکوپی یک آزمایش غربالگری است، بااین حال لازم است که بیماران بعد از انجام کولونوسکوپی مدتی استراحت کنند و تحت نظر باشند.

درهر حال در جامعۀ پرمشغلۀ امروز که زندگی ضرب‌آهنگ سریعی دارد، اکثر افراد بزرگسال نیاز دارند که کمی به خودشان برسند و استراحت کنند، روزهای بعد از کولونوسکوپی فرصتی طلایی است تا کمی هم به خودتان برسید. در این مقاله ابتدا کلیاتی را دربارۀ کولونوسکوپی مطرح می‌کنیم، سپس توصیه‌هایی را دربارۀ بهترین روش مراقبت بعد از کولونوسکوپی ارائه می‌دهیم.

آشنایی با کولونوسکوپی

متخصص اسکوپ منعطفی را از راه مجرای مقعدی وارد راست روده و روده بزرگ می‌کند تا بتواند ساختار روده را ببیند و از زائده‌های مشکوکی که ممکن است نشان دهندۀ رشد یک تومور بدخیم باشد، نمونه بگیرد.

کولونوسکوپی ابزار استاندارد طلایی برای معاینه و مشاهده روده بزرگ به شمار می‌آید و بسیار بهتر از تنقیه با باریم یا سیگموییدوسکوپی انعطاف‌پذیر است. اگرچه سی تی اسکن (توموگرافی رایانه‌ای) به تدریج در حال معرفی شدن به عنوان ابزاری کارآمد برای تشخیص سرطان کولورکتال است، اما این روش در تشخیص ضایعه‌های صاف یا پولیپ‌های روده هنوز به پای کولونوسکوپی نمی‌رسد.

هرچند اکثر بیماران ترجیح می‌دهند که در طول کولونوسکوپی بیهوش باشند، اما چنانچه بیمار بخواهد از عوارض جانبی بیهوشی اجتناب کند، یک متخصص ماهر می‌تواند کولونوسکوپی را بدون بیهوشی و با تزریق داروی آرامبخش انجام دهد.

انجام کولونوسکوپی به تمام افراد بالای 50 سال توصیه می‌شود. افرادی که بیشتر در معرض خطر قرار دارند یا به تازگی تحت درمان سرطان روده بزرگ قرار گرفته‌اند، باید کولونوسکوپی را در فواصل زمانی کمتری تکرار کنند.

24 ساعت نخست بعد از کولونوسکوپی

از یکی از دوستان یا اعضاء خانواده‌تان بخواهید که بعد از اتمام کولونوسکوپی شما را به خانه برساند. اگر مانند اکثر بیماران داروی آرامبخش دریافت کرده باشید، بهتر است یکی از نزدیکان در 24 ساعت نخست بعد از کولونوسکوپی مراقبتان باشد.

اگر حالت تهوع داشته باشید، پزشک دارو برای رفع علائم تجویز می‌کند.

توصیه‌های زیر را در یک روز بعد از کولونوسکوپی رعایت کنید:

از رانندگی یا کار با ماشین‌آلات سنگین حداقل تا یک روز بعد از کولونوسکوپی اجتناب کنید.
داروهای مسکن یا ملین را طبق تجویز پزشک مصرف کنید.
مایعات فراوان بنوشید، آب آلو گزینۀ مناسبی است که مدفوع را نیز نرم می‌کند.
غذاهای سرشار از فیبر میل کنید یا مکمل‌های فیبر را در صورت لزوم بدون نسخه از داروخانه تهیه و مصرف کنید.
استراحت کنید و از بلند کردن اشیاء سنگین یا فعالیت‌های بدنی شدید خودداری کنید.
حتماً از یکی از نزدیکان بخواهید که در این یک روز مراقبتان باشد. اگر مجرد هستید، از یکی از دوستان یا اعضاء خانواده‌تان بخواهید که شب کنارتان بماند.

اگر به دلیل مشکلات قلبی باید هر روز آسپرین مصرف کنید، نیازی به قطع آسپرین نیست. مصرف آسپرین در دوز پایین بعد از کولونوسکوپی خطری ندارد.

زمان مراجعه به پزشک

عوارض بعد از کولونوسکوپی نادر است، بااین حال احتمال بروز آنها وجود دارد. در صورت مواجهه با علائم زیر در 24 ساعت نخست بعد از کولونوسکوپی با کلینیک یا پزشک معالجتان تماس بگیرید:

تب یا لرز
خونریزی مقعدی که حجم آن بیشتر از یک قاشق غذاخوری باشد.
ورم کردن محل تزریق سرم
نفخ یا دل درد شدید، البته نفخ یا درد خفیف عادی است.
استفراغ
ضربان قلب غیرعادی (آریتمی)
احساس کسالت به هر دلیلی: به حس ششم خودتان اعتماد کنید و اگر احساس کردید مشکلی دارید، بدون تردید با پزشک معالجتان تماس بگیرید.

بعد از گذشت 24 ساعت

اگر پولیپ روده حین کولونوسکوپی برداشته شده باشد، احتمالاً لازم است که فعالیت‌هایتان را در یک هفتۀ بعد از کولونوسکوپی محدود کنید. توصیه می‌شود که در این مدت ندوید، اجسام سنگین‌تر از 2.5 کیلوگرم بلند نکنید، از سفر غیرضروری پرهیز کنید و مصرف داروهای رقیق کننده خون را متوقف کنید ـ البته قبل از قطع مصرف دارو لازم است که با پزشک تجویز کننده دارو مشورت کنید، چرا که خطر قطع مصرف این داروها بعد از کولونوسکوپی گاهی اوقات بیشتر از خطر عارضۀ احتمالی است. به طور خلاصه باید مراقب خودتان باشید و با احتیاط با بدنتان رفتار کنید.

چنانچه در هفته اول بعد از کولونوسکوپی با علائم زیر مواجه شدید، به سرعت با پزشک معالجتان تماس بگیرید یا به نزدیک‌ترین اورژانس مراجعه کنید:

ناتوانی در دفع یا ادرار
مشکل تنفسی ناگهانی
سیاه یا خون‌آلود بودن مدفوع
استفراغی که خون یا زردآب در آن باشد.
سفت و حساس به لمس شدن شکم
شدیدتر شدن علائم قبلی

تغذیه بعد از عمل کولونوسکوپی

تغذیه بعد از کولونوسکوپی بسیار مهم است. چون مراحل آماده‌سازی قبل از کولونوسکوپی باعث کاهش آب بدن می‌شود، برگرداندن مایعات و الکترولیت‌ها به بدن حیاتی است.

ممکن است پزشک معالج توصیه کند که در چند ساعت‌ بعد از کولونوسکوپی خیلی کم غذا بخورید یا اصلاً هیچ چیزی نخورید. اما در بقیه روز و فردای بعد از کولونوسکوپی باید مایعات فراوان بنوشید و غذاهای نرمی که هضم آسانی دارند و روده را تحریک نمی‌کنند، میل کنید.

پرهیزهای غذایی فوق را معمولاً فقط باید یک روز رعایت کنید، بااین حال تمام بیماران مانند هم نیستند. اگر سیستم گوارش نتواند رژیم غذایی معمول را بلافاصله بعد از کولونوسکوپی تحمل کند، بهتر است مصرف غذاهای نرم و آبکی را یک یا دو روز دیگر ادامه بدهید.

غذاهای مناسب برای بعد از کولونوسکوپی

بعد از کولونوسکوپی باید مایعات و غذاهایی میل کنید که به دستگاه گوارش فشار نیاورد. مصرف مایعات فراوان و غذاهای آبکی از دهیدراته شدن و کاهش آب بدن جلوگیری می‌کند.

همچنین معمولاً توصیه می‌شود که رژیم غذایی نرم و آبکی بعد از کولونوسکوپی رعایت شود؛ این رژیم شامل مقدار کمی لبنیات و غذاهای با فیبر کم است که هضمشان آسان است و مدفوع کمی تولید می‌کنند.

خوراکی‌ها و نوشیدنی‌هایی که مصرفشان بعد از کولونوسکوپی مناسب است، عبارتند از:

نوشیدنی‌های حاوی الکترولیت
آب
آب میوه
آب سبزیجات
دمنوش‌های گیاهی
بیسکویت نمکی
پوره سیب
نیمرو
سبزیجات نرم و آبپز
کمپوت، به خصوص کمپوت هلو
ماست
ژله
بستنی یخی
پودینگ
پوره سیب زمینی یا سیب زمینی آبپز
کره بادام زمینی نرم
نان سفید یا تست
ماهی سفید نرم
کره سیب

غذاهای ممنوع بعد از کولونوسکوپی

کولونوسکوپی فقط نیم ساعت طول می‌کشد، اما بدن بعد از اتمام عمل برای ترمیم و تجدید قوا به فرصت نیاز دارد. مراقبت و استراحت بعد از کولونوسکوپی تا حدی به دلیل ماهیت خود عمل و تاحدی نیز به دلیل آماده‌سازی قبل از کولونوسکوپی ضرورت می‌یابد.

برای کمک کردن به بدنتان بهتر است، در روز بعد از کولونوسکوپی از مصرف غذاهای دیرهضم خودداری کنید. غذاهایی مانند غذاهای تند و سرشار از فیبر که روده را تحریک می‌کنند، در روز بعد از کولونوسکوپی ممنوعند. غذاهای سنگین و چرب نیز حالت تهوع بعد از بیهوشی عمومی را افزایش می‌دهند.

چون هوا هنگام کولونوسکوپی وارد روده بزرگ می‌شود، روده باز می‌ماند. به همین دلیل ممکن است گاز بیشتری نسبت به معمول از روده خارج شود. در این حالت بهتر است از مصرف نوشیدنی‌های کربنات‌دار پرهیز کنید، چون این نوشیدنی‌ها گاز شکم را بیشتر می‌کنند.

اگر پولیپ حین کولونوسکوپی برداشته شده باشد، پزشک رژیم غذایی خاصی را برای بعد از عمل توصیه می‌کند که شامل پرهیز از خوراکی‌هایی مانند آجیل، دانه‌ها و پاپ کرن به مدت دو هفته می‌شود.

مصرف نوشیدنی‌ها و خوراکی‌های زیر در روز بعد از کولونوسکوپی توصیه نمی‌شود:

استیک یا هر نوع گوشت قرمز سفت و دیرهضم
نان سبوس‌دار
بیسکویت‌های سبوس‌دار یا حاوی دانه‌های مختلف
سبزیجات خام
حبوبات
بلال
برنج قهوه‌ای
میوه با پوست
میوه‌های خشکی مانند کشمش
نارگیل
ادویه‌هایی مانند کاری، فلفل قرمز و سیر
غذاهای تند و پرادویه
پاپ کرن
کره بادام زمینی با خرده‌های بادام زمینی
غذاهای سرخ شده
آجیل

توصیه‌هایی برای حفظ سلامت روده بزرگ

روده بزرگ بخش مهمی از دستگاه گوارش است. افراد بالای 50 سال باید کولونوسکوپی را هر 10 سال یک بار انجام بدهند تا مطمئن شوند که مشکلی در روده‌شان وجود ندارد. البته برخی افراد به غربالگری‌های بیشتری نیاز دارند.

در این بین مراقبت از روده بزرگ و حفظ سلامتی آن در حد فاصل بین غربالگری‌ها بسیار مهم است. سرطان روده بزرگ به ندرت ارثی است و در بسیاری از موارد می‌توان با رعایت توصیه‌های زیر از ابتلا به آن پیشگیری کرد: