هموروئید (بواسیر) شایعترین علت خونریزی روده است، اما سرطان روده بزرگ نیز میتواند باعث خونریزی روده شود. تشابه علائم اغلب باعث سردرگم شدن بیماران و منجر به تاخیر در تشخیص و درمانهای ناکارآمد میشوند. بنابراین آگاهی از علائم و نشانههای هشدار دهنده خاص منجر به تشخیص زودهنگام و درمانهای مناسب آن میشود.
شناسایی انواع هموروئیدها
هموروئید (لینک به انواع هموروئید) رگهای متورم در مقعد و رکتوم تحتانی است. رگهای اطراف مقعد که تحت فشار قرار دارند کشیده شده و باعث برآمدگی یا تورم میشوند. این حالت میتواند به دلیل افزایش فشار در راستروده ایجاد شود. بواسیر ممکن است در مکانهای مختلف به طور همزمان ایجاد شود. هموروئید بر اساس مکان به دو نوع طبقهبندی میشود:
هموروئید داخلی
هموروئید داخلی در داخل رکتوم واقع در بالای خط شانهای قرار دارد و با همان سلولهایی پوشیده شده است که تا آخر روده قرار دارند. بواسیر داخلی معمولاً قابل مشاهده یا احساس نمیباشد و فقط با استفاده از آنوسکوپی، پروکتوسکوپی و سیگموئیدوسکوپی که به متخصص گوارش این امکان را میدهد که پوشش داخلی رکتوم را معاینه کند، قابل تشخیص است. بواسیر داخلی را میتوان به 4 درجه طبقه بندی کرد:
- درجه I: بواسیر داخلی به داخل کانال وارد میشود اما پرولاپس نمیکند. این درجه از هموروئید ممکن است باعث خونریزی روده شود.
- درجه II: هموروئید از طریق راستروده با فشار در حین حرکت روده بیرون میزند. اما پس از حرکات روده و فروکش کردن آن، خودبهخود به حالت اولیه خود برمیگردد.
- درجه III: بواسیر بدون هیچ گونه فشاری بیرون زده و بیمار مجبور میشود که آن را با دست فشار دهد.
- درجه IV: هموروئید بیرون زده و نمیتواند به عقب برود و باعث ناراحتی و درد روده میشود.
هموروئید خارجی
هموروئید خارجی روی رگهای خارج از مقعد تأثیر میگذارد. بواسیر خارجی در زیر خط شانهای بوجود میآید و با سلولهایی شبیه پوست که بطور معمول کمی رنگ صورتی آن روشنتر از پوست اطراف آن است، پوشیده شده است. برآمدگیهای خارجی را میتوان در اطراف ناحیه مقعد مشاهده و لمس کرد. علائم این بیماری ممکن است شامل خارش یا سوزش در ناحیه مقعد، درد یا ناراحتی، تورم اطراف مقعد و خونریزی روده باشد.
علت هموروئید
نظریه عروقی و نظریه مکانیکی از جمله معتبرترین توضیحات در مورد دلایل بیماری بواسیر است.
نظریه عروقی
این تئوری عروقی تورم بواسیر را ناشی از تغییر جریان خون شریانی میداند. تحت فشار جریان خون زیاد، بالشتکهای بواسیر کشیده و متورم میشوند. افزایش جریان خون شریانی و کاهش جریان خروجی وریدی به باد کردن بواسیر و در موارد شدید به پرولاپس بواسیر در خارج از مقعد منجر میشود. افزایش فشار در ناحیه آنورکتال میتواند ناشی از عوامل مختلفی از قبیل زور زدن هنگام دفع مدفوع، رژیم غذایی کم فیبر یا نشستن بیش از حد طولانی در توالت باشد.
نظریه مکانیکی
نظریه مکانیکی پرولاپس بواسیر را به ضعف پیشرونده بافتی که بالشتکهای بواسیر را احاطه کرده است، نسبت میدهد.
یکی از دلایل تضعیف بافتها سن است. با افزایش سن، بافتهایی که از بالشتکهای موجود در ناحیه آنورکتال حمایت میکنند شکنندهتر و کشیدهتر میشوند و خطر پرولاپس بواسیر بیشتر است. این اتفاق همچنین میتواند در دوران بارداری رخ دهد زیرا وزن کودک باعث افزایش فشار بر ناحیه آنورکتال میشود.
سایر عوامل خطر
فاکتورهای دیگری نیز وجود دارند که به ویژه در ایجاد بیماری بواسیر نقش دارند:
- سابقه خانوادگی
- چاقی
- عوامل محیطی (به عنوان مثال رژیم غذایی، سبک زندگی بیتحرک)
- یبوست یا اسهال مزمن
علائم هشداردهنده هموروئید
شایعترین علائم بیماری هموروئید خونریزی، درد، خارش اطراف مقعد و پرولاپس است.
خونریزی
در بیماری بواسیر، بالشتکهای بواسیر نسبت به آسیب حساستر هستند و بنابراین خطر خونریزی بواسیر بیشتر میشود. بواسیر خونریزی یکی از علائم اصلی بیماری به همراه درد و خارش است.
خونریزی بواسیر یکی از نگرانکنندهترین علائم برای مبتلایان به بواسیر است. در موارد شدیدتر خون قرمز روشن که روی دستمال توالت یا مدفوع یافت میشود، سبک یا نادر است. از طرف دیگر، در بواسیرهای درجه پیشرفته، خونریزی از بافت بواسیر پرولاپس شده ممکن است ثابت باشد. از دست دادن خون بخصوص در بواسیر داخلی شایع است.
تصور نکنید که خونریزی روده تنها علامت بواسیر است. خونریزی آنورکتال میتواند با سایر بیماریها مانند سرطان روده بزرگ و مقعد نیز همراه باشد.
درد
در مورد بواسیر داخلی و خارجی، یکی دیگر از علائم شایع در کنار خونریزی درد است. به طور معمول، بواسیر داخلی فقط با درد همراه است زیرا حجم بالشتک به اندازهای افزایش مییابد که باعث برآمدگی چشمگیری از مقعد شود. در این موارد ممکن است در زمان دفع مدفوع متوجه درد یا افزایش درد شوید.
خارش مقعد
در حالی که درد راستروده یک علامت شایع در بیشتر افراد مبتلا به هموروئید خارجی است، احساس خارش و ناراحتی اطراف مقعد نیز با بواسیر داخلی مرتبط است. بواسیر داخلی ترشح مخاطی را ایجاد میکند که باعث تحریک و خارش اطراف مقعد میشود.
پرولاپس
افزایش حجم یک یا چند بالشتک هموروئید باعث میشود که بواسیر در کانال مقعد قرار بگیرد و در حین دفع مدفوع برآمده شده و باعث پرولاپس بواسیر شود.
بسته به شدت بیماری، پرولاپس خودبهخود کاهش مییابد ، نیاز به کوچک کردن دستی یا غیرقابل برگشت است. انتخاب درمان تا حد زیادی به میزان پرولاپس و شدت علائم دیگر بستگی دارد.
به همین دلیل، ارزیابی پرولاپس باید دقیق باشد و هم در حالت استراحت و هم در هنگام فشار برای دفع مدفوع انجام شود. بنابراین مهم است که در اولین بار که علائم را مشاهده کردید به پزشک مراجعه کرده و تحت معاینه کولورکتال قرار بگیرید.
نشانههای هموروئید بیشتر در چه کسانی مشاهده میشود؟
بواسیر هم در آقایان و هم در خانمها بسیار رایج است و افراد حدوداً در 20 تا 20 سالگی دچار این بیماری میشوند. شایعترین زمان ابتلا به بواسیر در سنین 45 تا 65 سالگی است. بواسیر در زنان باردار نیز شایع است.
در سن 50 سالگی، تقریبا نیمی از ما علائم هموروئید مانند خارش، خونریزی و درد رکتوم را تجربه میکنیم. در هر زمان معین، حدود 10 میلیون، تقریباً 4 درصد از بزرگسالان، مبتلا به هموروئید هستند. تخمین زده میشود که 75 درصد از افراد در برخی از نقاط زندگی خود دچار بواسیر شوند.
برای درمان علائم و نشانههای هموروئید در بارداری چه باید کرد؟
بواسیر در دوران بارداری شایع است، به خصوص در سه ماهه سوم هنگامی که رحم بزرگ شده و به لگن شما و رگهای نزدیک مقعد و روده شما فشار وارد میکند. همچنین افزایش سطح هورمون پروژسترون در دوران بارداری نیز میتواند به پیشرفت هموروئید کمک کند: پروژسترون دیواره رگهای شما را شل میکند و باعث تورم آنها میشود.
بعضی از خانمها هنگام بارداری برای اولین بار به هموروئید مبتلا میشوند. اما اگر قبل از بارداری نیز هموروئید داشتید، احتمال عود آن در زمان بارداری بیشتر است.
خوشبختانه، علائم بواسیر معمولاً برای سلامتی شما یا سلامتی کودک شما مضر نیستند و معمولاً پس از زایمان خودبهخود از بین میروند. شما اغلب میتوانید با مراقبت در منزل علائم را کاهش دهید، اما ابتدا با پزشک خود مشورت کنید تا مطمئن شوید که در طول بارداری هر نوع درمانی برای شما بیخطر است.
تشخیص علل هموروئید توسط پزشک
بواسیر خارجی معمولاً توسط متخصصین مشاهده میشود. تشخیص بواسیر داخلی ممکن است شامل معاینه کانال مقعد و راستروده باشد. آزمایشها و روشهای تشخیص عبارتند از معاینه دیجیتالی با قرار دادن انگشت با دستکشی که با ژل لیز و روان شده در مقعد و شناسایی علائم غیر طبیعی، معاینه بصری برای بررسی قسمت تحتانی روده بزرگ و رکتوم با آنوسکوپ، پروکتوسکوپ یا سیگموئیدوسکوپ و سایر آزمایشها مانند اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT ) و اندوآنالوگرافی، سونوگرافی اندورکتال. اگر پزشک مشکوک به سرطان روده بزرگ باشد کولونوسکوپی، معاینه آندوسکوپی روده بزرگ و رکتوم ممکن است برای تأیید یا رد تشخیص در نظر گرفته شود و منجر به اتخاذ برنامه درمانی مناسب شود.
درمان و از بین بردن نشانههای هموروئید و یا بواسیر
گزینههای درمانی منتخب کاملاً به بروز علائم و شدت بیماری و همچنین شرایط فردی بیماران بستگی دارد. گزینههای درمانی شامل موارد زیر است:
روش غیر جراحی شامل موارد زیر است:
- شیافهای رکتال یا پمادها
- تزریق (اسکلروتراپی). یک محلول شیمیایی به بافت هموروئید تزریق میشود تا با آسیب رساندن به رگهای خونی و کاهش جریان خون بواسیر، آن را کوچک کند. فاصله تزریق بسیار 2-4 هفته است.
- بستن باند لاستیکی. در طی این روش، یک یا دو باند لاستیکی ریز در اطراف پایه بواسیر داخلی قرار میگیرد تا گردش خون آن قطع شود. بواسیر در مدت یک هفته پژمرده شده و از بین میرود. بانداژ بواسیر میتواند ناراحت کننده باشد و باعث خونریزی شود، بنابراین باید توسط متخصصان باتجربه انجام شود تا خطرات عوارض جدی آن کاهش یابد.
روش جراحی چیست؟
اگر روشهای دیگر موفقیتآمیز نبوده یا بیماران بواسیر بزرگی دارند که نمیتوانند درست بنشینند، جراحی بسیار توصیه میشود. نوع جراحی با اندازه و نوع هموروئید و همچنین مکان آن مشخص میشود. گزینههای جراحی عبارتند از:
- هموروئیدکتومی باز: هموروئیدکتومی باز روش جراحی برای از بین بردن بواسیر داخلی یا خارجی است که گسترده، بزرگ یا شدید است.
- هموروئیدکتومی استاپل شده: هموروئیدکتومی استاپل شده بیشتر در بیماران مبتلا به بواسیر گسترده استفاده میشود. در طول هموروئیدکتومی استاپل شده، از یک وسیله چرخشی مدور برای خارج کردن یک حلقه محیطی از بافت بواسیر اضافی استفاده میشود و بدین ترتیب بواسیر به حالت عادی خود در کانال مقعد بر میگردد. ضربان قلب همچنین باعث اختلال در خونرسانی به هموروئید میشود. مطالعات نشان میدهد که هموروئیدکتومی استاپل شده در مقایسه با جراحی معمولی باعث درد کمتر بعد از عمل و زمان بهبودی کوتاهتر میشود.
- هموروئیدکتومی با لیزر: درمان هموروئید با لیزر یک روش جدید لیزر برای درمان بواسیر است که در آن جریان خون بواسیر که شبکه هموروئید را تغذیه میکند، توسط انعقاد لیزری متوقف میشود. استفاده از این روش در بواسیر با مرحله خفیف که اندازه آن هنوز کوچک است، توصیه میشود. این روش درد کمتر، زمان بهبودی سریعتر و عوارض بعد از عمل یا عوارض جانبی کمتری دارد.
