یبوست علل و درمان خشکی مزاج با مصرف فیبر زیاد و تحرک

یبوست هنگامی رخ می‌دهد که فرد در تخلیه روده بزرگ مشکل داشته باشد. داروهای خانگی و تغییر شیوه زندگی اغلب می‌توانند به رفع آن کمک کنند، اما گاهی اوقات ممکن است نیاز به مراقبت پزشکی باشد. یبوست به دلایل زیادی ممکن است اتفاق بیفتد، مانند زمانی که مدفوع خیلی آهسته از روده بزرگ عبور می‌کند. هرچه عبور غذا از دستگاه گوارش کندتر باشد، روده بزرگ آب بیشتری جذب می‌کند و مدفوع سفت‌تر می‌شود. فردی که در هفته کمتر از 3 بار دفع مدفوع داشته باشد ممکن است دچار یبوست شده باشد.

گاهی اوقات، یبوست ناشی از انسداد در روده بزرگ است. در این حالت فرد به مراقبت فوری پزشکی احتیاج دارد. در موارد دیگر، یبوست ممکن است به سادگی به دلیل کمبود فیبر یا آب باشد.

علائم یبوست

یبوست (راه های درمان یبوست شدید و مزمن) دفع مدفوع را دشوار می‌کند. علائم اصلی یبوست عبارتند از:

• دفع سخت مدفوع
• زور زدن هنگام عبور مدفوع
• دفع مدفوع کمتر از حد معمول
• مدفوع قلنبه، خشک یا سفت

سایر علائم عبارتند از:

• درد و گرفتگی در شکم
• احساس نفخ
• حالت تهوع
• از دست دادن اشتها

عوارض یبوست

یبوست به خودی خود می‌تواند ناراحت‌کننده باشد اما به طور معمول تهدید کننده زندگی نیست. هرچند ممکن است در صورت بروز علائم بیماری زیربنایی جدی مانند سرطان روده بزرگ، یا در صورت ایجاد آسیب بیشتر مشکلاتی ایجاد کند.

آسیب‌هایی که در اثر یبوست شدید ایجاد می‌شود شامل موارد زیر است:

• خونریزی رکتوم بعد از زور زدن
• فیشر مقعدی که یک شکاف کوچک در اطراف مقعد است
• علاوم هموروئید (بواسیر) که متورم شده است و رگ‌های خونی التهابی در مقعد را نشان می‌دهد
• فشرده شدن مدفوع، که زمانی رخ می‌دهد که مدفوع خشک راکد می‌ماند و در روده و مقعد جمع شده و به طور بالقوه منجر به انسداد مکانیکی می‌شود.

از دیگر عوارض احتمالی آن می‌توان به کاهش کیفیت زندگی و افسردگی اشاره کرد.

جستجوی مشاوره پزشکی برای یبوست ممکن است به جلوگیری از عوارض کمک کند.

علل یبوست

موارد زیر برخی از دلایل عمده یبوست هستند:

کمبود فیبر در رژیم غذایی

افرادی که فیبر زیادی در رژیم غذایی خود مصرف می‌کنند کمتر دچار یبوست می‌شوند. این امر به این دلیل است که فیبر باعث تحریک منظم روده‌ها می‌شود، به خصوص هنگامی که فرد مقدار زیادی آب نیز مصرف کند. غذاهای کم فیبر شامل موارد زیر هستند:

• غذاهای پرچرب مانند پنیر، گوشت و تخم مرغ
• غذاهای فرآوری شده مانند نان سفید
• غذاهای سریع، چیپس و سایر غذاهای آماده

عدم تحرک بدنی

سطح پایین فعالیت بدنی نیز ممکن است منجر به یبوست شود. در مطالعات گذشته مشخص شده است که افراد دارای فعالیت جسمی از جمله دونده‌های ماراتن کمتر از سایر افراد یبوست را تجربه می‌کنند، اگرچه دلایل دقیق این امر مشخص نیست.

افرادی که چندین روز یا چند هفته در رختخواب یا در صندلی نشسته‌اند، ممکن است خطر یبوست بیشتری داشته باشند.

برخی از داروها

همچنین برخی از داروها می‌توانند خطر یبوست را افزایش دهند. این داروها شامل موارد زیر هستند:

• داروهای تسکین دهنده درد: این داروها شامل کدئین (موجود در استامینوفن در تیلنول شماره 3) ، اکسیکودون (اکسی کانتین) و هیدرومارفون (دیلاوید) است.
• ضد افسردگی‌های سه حلقه‌ای: این داروها شامل آمی‌تریپتیلین (الاویل) و ایمی‌پرامین (توفرانیل) است.
• برخی از داروهای ضد تشنج: برخی نمونه‌های این داروها شامل فنیتوئین (دیلانتین) و کاربامازپین (Tegretol) است.
• مسدود کننده‌های کانال کلسیم: این داروها فشار خون و انواع خاصی از آن‌ها ضربان قلب را پایین می‌آورند که  شامل دیلتیازم (Cardizem) و نیفدیپین (Procardia) هستند.
• آنتی‌اسیدهای حاوی آلومینیوم: که شامل Amphojel و Basaljel است.
• آنتی‌اسیدهای حاوی کلسیم: یکی از نمونه‌های آن Tums است.
• دیورتیک‌ها: این داروها مایعات اضافی را از بدن خارج می‌کنند و شامل هیدروکلروتیازید (Hydrodiuril) و furosemide (Lasix) هستند.
• مکمل‌های آهن: پزشکان این موارد را برای درمان کم‌خونی ناشی از فقر آهن تجویز می‌کنند.

سندرم روده تحریک‌پذیر

افراد مبتلا به مشکلات عملکرد روده مانند سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) در معرض خطر بیشتری نسبت به افراد فاقد این بیماری برای ابتلا به یبوست هستند. یک فرد مبتلا به IBS ممکن است موارد زیر را تجربه کند:

• درد شکم
• نفخ
• فاصله
• تغییر در دفعات یا قوام مدفوع

در صورت ابتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر، یبوست می‌تواند به مرور زمان در نوسان باشد. اگر یبوست وجود نداشته باشد در عوض ممکن است مدفوع شل یا اسهال وجود داشته باشد.

پیری

با افزایش سن، شیوع یبوست افزایش می‌یابد. حداکثر 40 درصد افراد سالخورده در جامعه و حداکثر 60 درصد افراد در موسسات ممکن است یبوست را تجربه کنند.

علت دقیق این امر هنوز ناشناخته است. ممکن است به محض افزایش سن، مواد غذایی بیشتر از دستگاه گوارش عبور کنند. همچنین بسیاری از افراد کم تحرک می‌شوند و این مورد نیز ممکن است به ایجاد یبوست کمک کند.

مشکلات پزشکی، داروها و مصرف کم فیبر یا آب ممکن است از دیگر عواملی باشد که با افزایش سن منجر به یبوست می‌شود.

تغییرات روزمره

به عنوان مثال وقتی شخصی مسافرت می‌کند، روال معمول زندگی او تغییر می‌کند. این امر می‌تواند بر دستگاه گوارش تأثیر بگذارد. دانشمندان در مقاله‌ای در سال 2008 از 83 نفر در مورد تغییرات گوارشی که در سفر به خارج از ایالات متحده تجربه کرده بودند، سؤال کردند.

نتایج نشان داد که 9٪ از افراد هنگام عزیمت به کشور دیگری یبوست را تجربه کرده اند.

خوردن وعده‌های غذایی، رفتن به رختخواب و استفاده از حمام در زمان‌های خارج از حالت معمول زندگی می‌تواند خطر یبوست را افزایش دهد.

استفاده بیش از حد از ملین

برخی افراد نگران این هستند که به قدر کافی دستشویی نمی‌روند و برای رفع این مشکل، ملین مصرف می‌کنند. ملین‌ها می‌توانند به حرکات روده کمک کنند اما استفاده منظم از برخی ملین‌ها باعث می‌شود بدن به این عملکرد خود عادت کند.

این امر ممکن است باعث شود حتی وقتی فرد دیگر نیازی به آن‌ها ندارد، به مصرف ملین ادامه دهد. همچنین ممکن است فرد برای به دست آوردن اثر مشابه، به دوزهای بالاتر نیز نیاز داشته باشد.

به عبارت دیگر، ملین‌ها می‌توانند عادت ایجاد کنند، خصوصاً ملین‌های تحریک‌کننده. این بدان معناست که هرچه فرد به ملین‌ها بیشتر وابسته باشد، در هنگام قطع مصرف آن‌ها احتمال ابتلا به یبوست بیشتر می‌شود. استفاده بیش از حد از ملین‌ها می‌تواند منجر به موارد زیر شود:

• کمبود آب بدن
• عدم تعادل الکترولیت
• آسیب اندام داخلی

برخی از این عوارض ممکن است زندگی فرد را به خطر بیندازند. به همین دلیل، افراد قبل از شروع استفاده از ملین باید با پزشک مشورت کنند.

عدم استفاده از توالت در صورت لزوم

اگر شخصی نیاز به دفع مدفوع را نادیده نگیرد، ممکن است این نیاز به تدریج از بین برود تا زمانی که دیگر نیازی به رفتن به توالت احساس نکند. هرچه مدت تاخیر در رفتن به توالت و دفع مدفوع بیشتر باشد، مدفوع خشک‌تر و سفت‌تر می‌شود. این امر خطر انقباض مدفوع را افزایش می‌دهد.

عدم نوشیدن آب کافی

نوشیدن منظم آب کافی می‌تواند به کاهش خطر یبوست کمک کند.

مایعات مناسب دیگر شامل آب میوه و سبزیجات و سوپ‌های رقیق هستند. ذکر این نکته حائز اهمیت است که برخی مایعات می‌توانند خطر کمبود آب بدن را افزایش داده و یبوست را برای برخی از افراد بدتر کنند. به عنوان مثال افرادی که مستعد ابتلا به یبوست هستند باید میزان مصرف نوشابه‌های کافئین‌دار و قهوه را محدود کنند.

مشکلات کولورکتال

برخی از مشکلات سلامتی که بر روده بزرگ تأثیر می‌گذارد می‌تواند مانع دفع مدفوع و منجر به یبوست شود. نمونه‌هایی از چنین مشکلاتی عبارتند از:

• تومورهای سرطانی
• فتق
• بافت اسکار
• دیورتیکولیت
• تنگی کولورکتال که باریک شدن غیر طبیعی روده بزرگ یا رکتوم است
• بیماری التهابی روده (IBD)

سایر بیماری‌ها

برخی از مشکلات پزشکی دیگر نیز می‌تواند باعث یبوست شود یا به آن کمک کنند.

این بیماری‌ها شامل موارد زیر است:

• بیماری‌های عصبی: مولتیپل اسکلروزیس، بیماری پارکینسون، سکته مغزی، آسیب‌های نخاعی و انسداد مزمن روده می‌توانند منجر به یبوست شوند.
• بیماری‌هایی که عملکرد هورمونی، الکترولیت یا عملکرد کلیه را درگیر می‌کند: این موارد شامل اورمی، دیابت، هیپرکلسمی و کم کاری تیروئید است.
• انسداد روده: در صورت انسداد توسط تومور یا فشرده شدن بخشی از دستگاه گوارش، این اتفاق می‌افتد.
• بیماری‌هایی که بر دستگاه گوارش تأثیر می‌گذارند: یبوست می‌تواند در اثر بیماری سلیاک، سندرم روده تحریک‌پذیر و سایر بیماری‌های التهابی ایجاد شود.
• درمان سرطان: شیمی‌درمانی و داروهای تسکین دهنده درد می‌توانند باعث ایجاد یبوست شوند.

یبوست در کودکان و نوزادان

یبوست گاهی اوقات می‌تواند کودکان و نوزادان را نیز تحت تأثیر قرار دهد. بخش‌های زیر در مورد این مسئله با جزئیات بیشتر بحث می‌کنند.

نوزادان

اگر يك نوزاد (یبوست در کودکان ناشی از عدم تحرک، تغذیه و عادات غلط ) مکونیوم، نخستين مدفوع جامد، خود را ظرف 48 ساعت پس از تولد دفع نکند ممكن است بيماري هيرشپرونگ داشته باشد.

هيرشپرونگ نوعی بیماری است که سلول‌های عصبی خاصی در قسمتی از روده بزرگ وجود ندارند. مدفوع قادر به حرکت رو به جلو در ناحیه آسیب‌دیده روده بزرگ نیست که باعث برگشت مدفوع می‌شود.

پزشک معمولاً قادر به مشاهده این علائم است و جراحی را به عنوان درمان توصیه می‌کند. در بیشتر موارد، چشم‌انداز درمان برای نوزادانی که با این بیماری متولد می‌شوند، مناسب است.

کودکان

اگر کودکی که از شیر مادر تغذیه می‌کند به مدت یک هفته دفع مدفوع نداشته باشد، معمولاً مشکلی ندارد. نوزادان شیرخوار معمولاً یبوست را تجربه نمی‌کنند. هر چند اگر والدین یا مراقبان نگرانی درباره حرکات روده کودک داشته باشند، می‌توانند از مشاوره پزشکی استفاده کنند.

معمولاً در شرایط زیر ممکن است یبوست رخ دهد:

• هنگامی که یک کودک برای اولین بار شروع به دریافت غذای فرموله می‌کند
• هنگامی که کودک از شیر گرفته می‌شود
• در طول آموزش کودک برای رفتن به توالت
• زمانی که کودک استرس دارد

اگر کودک هنگام خوردن غذای فرموله شده دچار یبوست شود، بهتر است بین غذا به اندازه کافی آب بنوشد. با این وجود والدین و مراقبان نباید آب اضافی را به غذا اضافه کنند.

اگر کودک در حال حاضر از مواد غذایی جامد استفاده می‌کند، ممکن است در رژیم غذایی به فیبر و آب بیشتری احتیاج داشته باشد. میوه می‌تواند گزینه خوبی باشد. با این حال، اگر بچه‌ها نمی‌خواهند، آن‌ها را مجبور به خوردن غذا نکنید زیرا این کار می‌تواند باعث استرس یا افزایش آن شود.

در هنگام آموزش دستشویی رفتن فرزندتان، اگر کودک احساس استرس کند ممکن است یبوست ایجاد شود. به خصوص اگر تغییرات دیگری رخ دهد مانند شروع مهد کودک. اختصاص دادن وقت کافی برای خالی کردن روده کودک ممکن است به جلوگیری از این امر کمک کند.

جدا از عدم تخلیه مدفوع، برخی از علائمی که نشان دهنده یبوست در کودکان هستند عبارتند از:

• شکم سفت یا متورم
• انرژی کم
• کاهش اشتها
• تحریک‌پذیری

یبوست در بارداری

بر طبق گزارش یك منبع، حدود 40٪ از زنان در دوران بارداری یبوست را تجربه می‌كنند که می تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• تغییرات هورمونی
• تغییرات جسمی مانند فشار رحم روی روده‌ها
• تغییر در رژیم غذایی یا فعالیت بدنی

بسیاری از خانم‌ها در دوران بارداری مکمل‌های آهن مصرف می‌کنند. این مکمل‌ها می‌تواند باعث یبوست و تغییرات دیگر در عادات روده شوند.

یبوست مزمن چگونه تشخیص داده می‌شود؟

شناسایی علل “ثانویه” یبوست باید به ویژه در بیمارانی که دارای “وضعیت قرمز” هستند از قبیل کاهش وزن غیر عمدی، وجود خون در مدفوع، شروع علائم بعد از سن 50 سالگی و سابقه خانوادگی سرطان روده بزرگ در نظر گرفته شود. آزمایشات تشخیصی مانند کولونوسکوپی (معاینه روده بزرگ) ممکن است مشکل را تشخیص دهد. در بیماران فاقد وضعیت قرمز استفاده محدود و معقول از آزمایشات تشخیصی توصیه می‌شود. یبوست مربوط به” تنبلی روده” می‌تواند توسط چندین مطالعه تخصصی از جمله آزمایش ترانزیت کولون نشانگر سیتز، اسکنگرافی رادیونوکلئید و کپسول تحرک بی‌سیم تأیید شود. یک اختلال دفع مدفوع را می‌توان با یک مانومتری آنورکتال با آزمایش خارج کردن یا تخلیه بالون و / یا دیفکوگرام (نوعی مطالعه اشعه ایکس از راست روده) تأیید کرد. پزشک شما می‌تواند تشخیص دهد که آیا این آزمایشات تشخیصی مشکل را نشان می‌دهد یا خیر.

درمان یبوست

توجه به این نکته مهم است که برخی افراد کمتر از دیگران به دستشویی می‌روند و این می‌تواند روشی عادی بدن شما باشد.

• اگر از علائم آزار دهنده یبوست مزمن رنج می‌برید، رژیم غذایی پر فیبر یا مکمل‌های فیبر مانند پسیلیوم ، به ویژه برای انواع یبوست خفیف توصیه می‌شود و می‌تواند به سهولت در تخلیه مدفوع و عادی‌سازی حرکات روده کمک کند.
• افزایش مصرف مایعات و ورزش معمولاً توصیه می‌شود اما ممکن است اثر کمی داشته باشد.
• در یبوست متوسط ​​تا شدید، معمولا مصرف دارو نیاز است. ملین‌های بدون نسخه می‌توانند تعداد دفعات تخلیه مدفوع را افزایش داده و مدفوع سخت را نرم کنند. لوبیپوستون یک فعال کننده کانال کلسیم است که باعث افزایش ترشح الکترولیت و مایعات به داخل لومن روده و تسریع در زمان انتقال مدفوع از طریق روده شده و در نتیجه علائم یبوست را بهبود می‌بخشد.
• سایر روش‌های درمانی احتمالی شامل طب سوزنی، ماساژ، داروهای گیاهی و moxibustion است که شامل تحریک نقاط طب سوزنی با گیاه acupuncture است. همچنین داروهای گیاهی ممکن است به درمان یبوست کمک کنند اما شواهد بیشتری برای اثبات مفید بودن این روش ها لازم است.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید

افراد مبتلا به یبوست در صورت بروز علائم زیر، باید به پزشک مراجعه کنند:

• ناراحتی شدید یا بدتر شدن علائم
• یبوستی که ناگهان بدون دلیل روشن شروع می‌شود
• یبوست مداوم که به تغییرات سبک زندگی پاسخی نداده است
• خون در مدفوع یا خونریزی از روده
• درد مداوم در شکم یا کمر
• عبور گاز مشکل دارد
• تب
• استفراغ
• کاهش وزن غیر منتظره